Таќырып: Некроз. Жіктелуі. Инфаркт, инфаркттардыњ т‰рлері, асќынулары, нєтижелері Маќсаты

Ф КГМУ 4/3-04/02

ПП КГМУ 4/02

Ќараѓанды мемлекеттік медициналыќ университеті

Патологиялыќ анатомия жєне сот медицина кафедрасы

Д Є Р І С

Таќырып: Некроз. Жіктелуі. Инфаркт, инфаркттардыњ т‰рлері, асќынулары, нєтижелері»
Пєн: РА 3207 «Патологиялыќ анатомия»
Мамандыќ: «051101 – Мейірбике ісі»
Курс
Уаќыт (±заќтыѓы) 1 саѓат.

Ќараѓанды 2011 ж.

Таќырып: Некроз. Жіктелуі. Инфаркт, инфаркттардыњ т‰рлері, асќынулары, нєтижелері»
Маќсаты: Студенттерді некроздыњ механизмі мен морфологиясыныњ себептерін аныќтауѓа ‰йрету, некрозды апоптоздан морфологиялыќ белгілеріне ќарай ажырата білуге ‰йрету.

Дєріс жоспары:

Некроздыњ морфогенезі.
Некроздыњ макро- жєне микроскопиялыќ белгілері.
Некрозѓа реакция.
Некроздыњ клинико-морфологиялыќ т‰рлері.
Некроздыњ аќыры.
Инфаркт, аныќтамасы, жіктелуі.
Инфарктіњ клинико-морфологиялыќ сипаттамасы.
Инфарктіњ аќыры.

Клиникаѓа т‰суіне стенокардия себеп болѓан науќас 3 тєуліктен кейін кенеттен µлді. Мєйітін зерттегенде ќолќаныњ, ж±рек пен ми тамырларыныњ атеросклерозы аныќталѓан. Ж±ректіњ сол жаќ ќарыншасында ауќымды тыртыќ бар. Мидыњ оњ жаќ жартысыныњ ќыртысастылыќ ядролары аймаѓынан бозѓылт т‰сті жидіген ошаќ табылды.

1. Мида дамыѓан некроздыњ клиника-морфологиялыќ нысанын ата.

2. Оныњ дамуына не себеп болуы м‰мкін?

3. Миокардтаѓы тыртыќ ќандай ‰дерістіњ салдары?

Дєрістіњ тезистері

Некроз (грекше: nekros - µлген,µлі) – организмніњ тірі кезінде, оныњ клеткалары мен тканьдерініњ тіршілік єрекеті толыќ тоќтап, µліп жойылуы. Даму барысында некроз процесі бірќатар сатылардан µтеді: Ќандай да болмасын єрекет физиологиялыќ регенерация арќылы ќалпына келтіріліп отыратын материалдыќ шыѓынды талап етеді, сондыќтан некробиоз бен некроз процестері организмде ‰здіксіз ж‰ріп т±ратын, оныњ ќалыпты тіршілік єрекетініњ бір кµрінісі болып табылады. Мысалы, терініњ, тынысалу, асќорыту, зєршыѓару мен жыныс жолдарыныњ жамылѓы эпителиі тозып, ‰здіксіз µліп, жањарып отырады. Сондай-аќ, голокриндік жолмен секрет т‰зетін клеткалар да жойылып, жањарады. Сонымен ќатар организм клеткаларыныњ басым кµпшілігі тозып, табиѓи жолмен µліп, т‰леп, жањаратынын жєне т‰рлі клеткалардыњ µмір с‰ру мерзімі олардыњ генімен себептес байланыстылыќта екендігін де естен шыѓармаѓан жµн. Тозып, табиѓы µлген клетка кейін физиологиялыќ аутолиз негізінде ыдырап, жойылады.

Сµйтіп, организмде ‰здіксіз ж‰ріп жатќан физиологиялыќ деструкция, яѓни некроз немесе аутолиз процестерімен ќатар оныњ ќалыпты тіршілігін ќамтамасыз ететін ќалпына келтіру, яѓни реперативтік, регенерациялыќ процестер де ж‰зеге асып жатады. Некроз клеткалар тобын, т±тас бір клетканы, тканьді, органды немесе олардыњ жеке бµліктері мен дененіњ кейбір жерлерін ќамтуы м‰мкін.

Некроздыњ морфогенезі.

1). некрозѓа ±ќсас, біраќта ќайтымды µзгерістер – паранекроз;

2).анаболизмнен катаболизм реакциясы басым ќайтымсыз дистрофиялыќ µзгерістер – некробиоз;

3). даму мезгілін аныќтау ќиын – клетканыњ µлуі (жойылуы);

4). жойылѓан клеткалар мен макрофагтардыњ гидролиздік ферменттерініњ єсерінен µлі субстраттыњ ыдырауы – аутолиз.

Некроздыњ микроскопиялыќ кµрінісіне клеткалар мен клеткааралыќ заттыњ µзгерістері тєн. Клетканыњ ядросыда да, цитоплазмасы да, µзгереді. Ядроныњ хроматині конденсацияланып, µзі бµлшектеніп (кариорексис), еріп (кариолизис), б‰ріседі (кариопикноз). Пикноз бен рексис жєне лизис – некроздыњ даму сатылары єрі нуклеотидтерден фосфат топтары мен нуклеин ќышќылдарын босататын гидролазалардыњ, яѓни рибонуклеаза мен дезоксирибонуклеазалардыњ єсерініњ жандану барысын бейнелейді. Нуклеин ќышќылдары кейін деполимеризацияланады. Цитоплазманыњ белоктары денатурланып, коагуляцияланады; ультраќ±рылымдары жойылады. Аталѓан µзгерістер клетканыњ бір бµлігін ѓана ќамтып, кейін аластатылатын – фокальды коагуляциялыќ некроз немесе клетканы т‰гел жоятын – цитоплазманыњ коагуляциясы орын алуы м‰мкін. Біраз жаѓдайда коагуляцияланѓан цитоплазма т‰йіршіктене ыдырайды (плазморексис). Аќырында клетканыњ мембраналыќ ќ±рылымдары ќирап, µзі гидратацияланып, цитоплазмасы гидролиздік жолмен ериді (плазмолиз). Еру процесі бірде клетканы т‰гел жайласа (цитолиз), басќа жаѓдайда оныњ бір бµлігінде ѓана байќалады (фокальді колликвациялыќ некроз, немесе баллондыќ дистрофия). Цитоплазманыњ перифериялыќ еруі деп аталып ж‰рген процесс дамыѓан жаѓдайда клетканыњ сыртќы мембранасы ќайтадан ќалпына толыќ келе алады. Клетканыњ ядросы мен цитоплазманыњ µзгерістері де (коагуляция, плазморексис, плазмолиз) некроздан жанданѓан лизосомалардыњ гидролиздік ферменттерініњ морфологиясын бейнелейді.

Клеткааралыќ заттыњ некроз кезіндегі µзгерістері аралыќ затты да, талшыќты ќ±рылымдарды да ќамтиды. Аралыќ заттыњ гликозаминагликандары деполимеризацияланып, ќанныњ плазмасыныњ белоктары оѓан сіњгендіктен ісініп, ериді. Коллаген талшыќтарына плазма белоктары сіњіп, олар да ісініп, гомогенді тыѓыз заттарѓа айналады, ыдырайды немесе ериді.

Эластикалыќ талшыќтардыњ µзгерістері жоѓарыда сипатталѓан µзгерістерге ±ќсайды: ісіну, базофилия, ыдырау, еру (эластолиз) байќалады. Ретикулярлыќ талшыќтар біраз жаѓдайларда некроз ошаѓында ±заќ уаќыт µзгермегенімен, кейін олар да фрагментациялана (бµлшектене) жєне т‰йіршіктене ыдырайды.

Клеткалар мен клеткааралыќ заттар ыдыраѓан некроз ошаѓында тканьдік детрит (µлексе) т‰зіледі. Некроз ошаѓыныњ айналасында демаркациялыќ (шектейтін) ќабыну дамиды.

Некроз ошаѓы бояларды µте жаќсы адсорбциялайды. ¤ле бастаѓан ќ±рылымдарда еркін µтуге м‰мкіндік туындайтындыќтан, тірі организмге ќ±йылѓан бояу µлген клетканыњ ядросы мен цитоплазмасына біркелкі жєне ќаныќ сіњеді. ¤лі ошаќтаѓы кейбір гистохимиялыќ реакциялар тканьдік детритте т‰зілетін µнімдердіњ химиялыќ ерекшеліктерін бейнелейді. Мысалы, некроз ошаѓыныњ пиронинмен (Браше реокциясы) ќаныќ боялуы онда фосфат топтарыныњ барын кµрсетеді. ДНК-ын аныќтайтын Фельген реакциясы ядро жарќыншаѓын айќындайды. Ќан плазмасыныњ полисахаридтері (гликоген ыдырайтындыќтан) ШИК – реакциясын µте айќын т‰рде береді. Некроз аймаѓына плазма белоктарыныњ да сіњетіндігін фибринге болымды реакциялар дєлелдейді. Ал метахромазиялыќ реакциялардыњ т±раќсыздыѓы гликозамингликандардыњ деполмеризациясымен байланысты.

Некроз дамыѓан тканьдердіњ концистенциясы (ќатты-ж±мсаќтыѓы), т‰сі, исі µзгереді. Некробиоз жєне некроз процестерініњ даму жылдамдыѓы бірќатар себептерге, єсіресе тірі клеткалардаѓы метаболизмніњ активтілік дєрежесі мен ондаѓы ферменттік процестердіњ ќарќынына байланысты. Сондыќтан некроз ќызметі пєрменді паренхималыќ ќ±рылымдарда (ж‰ректіњ к‰ш т‰скен бµліктерінде, б‰йректіњ проксимальдыќ жєне дистальдыќ µзекшелерінде, ми нейрондарында ж.т.б) жиірек єрі ертерек дамиды. Некроздыњ даму себебі (патогендік єсердіњ сипаты, к‰ші, мерзімі) мен механизмініњ (тікелей немесе жанама єсердіњ) ерекшелігініњ де мањызы зор.

Некроздыњ этиологиясы. 1) травмалыќ; 2) токсиндік; 3) трофоневроздыќ; 4) аллергиялыќ; 5) тамырлыќ.

Травмалыќ (жараќаттыќ) некроз физикалыќ немесе химиялыќ факторлардыњ тканьдерді тікелей заќымдауыныњ салдары болып табылады (тµте некроз). Б±ндай некроз ыстыќ (‰су) немесе суыќтыњ (к‰ю) єсерінен, жараќат (оќпен) жолыныњ жиегінде, электротравмада (электрожараќатта) байќалады. Ол концентрацияланѓан минеральдыќ ќышќылдар мен сілтілердіњ єсерінен де дамиды. Кейде активті заттар мен ферменттер тым кµп бµлінгенде де байќалуы м‰мкін (мысалы, ќарын сµлі тым кµп т‰зілгенде).
Токсиндік (улыќ)некроз єрт‰рлі бактериялыќ немесе басќа текті токсиндердіњ єсерінен дамиды (тµте некроз). Сулемамен (алмаспен) уланѓанда байќалатын б‰йректіњ проксимальдыќ µзекшелерініњ некрозы мен туберкулездіњ, сифилистіњ, лепраныњ, склероманыњ спецификалыќ ќабынуында дамитын некроз осындай. Спецификалыќ ќабыну кезінде ќалыптасќан некроз ошаќтары ќ±рѓаќ, аќшыл-сары т‰сті, ірімшікке ±ќсас, сондыќтан ол казеоздыќ, ірімшіктенген некроз деп аталады.
Трофоневроздыќ некроз тканьдердіњ трофикасын (заталмасуын) нерв ж‰йесі арќылы реттеу б±зылѓанда дамиды (жанама некроз). Осыныњ салдарынан дистрофиялыќ жєне некробиоз процестері туындап, олар некрозѓа ±ласады. Орталыќ жєне перифериялыќ нерв ж‰йелерініњ сырќаттары мен жараќаттарынан некроз осылай дамиды (перифериялыќ нерв сабаќтары заќымдалѓандаѓы ойыќ жаралар). Трофоневроздыќ некрозѓа ауыр сырќаттарда байќалатын арќаныњ, сегізкµз аймаѓыныњ жауыры (пролежнь) мысал бола алады.
Аллергиялыќ некроз сенсибилимзацияланѓан организмде орын алып, кµбінесе сезімталдыќ артуыныњ жедел типін бейнелейді. Єдетте ол инфекциялыќ, аллергиялыќ жєне аутоиммундыќ сырќаттарда жиі кездесетін фибриноидтыќ некроз арќылы кµрініс береді. Аллергиялыќ некроздыњ жалпыѓа белгілі мысалы – Артюс феномені (антигенніњ шешуші дозасын еккен жердегі тканьніњ некрозы).
Тамырлыќ (сосудистый) некроз тромбоздан, эмболиядан, ±заќ мерзімді спазмнан артерияларда ќан ж‰ру б±зылѓанда немесе тоќтаѓанда туындайды (ангиогендік некроз). Ќанмен ќамтамасыз етілуі жеткіліксіз тканьдерде ишемия мен гипоксия дамитындыќтан, тотыѓу-тотыќсыздану процестері тоќтап, олар жойылады (ишемиялыќ некроз). Ишемиялыќ некроз инфаркт деп аталады.

Некроздыњ клинико-морфологиялыќ т‰рлері. Дамыѓан органдарыныњ ќ±рылым-ќызметтік ерекшеліктеріне, даму себебі мен жаѓдайларына ќарай некроз мынадай клиника- морфологиялыќ формаларѓа бµлінеді: 1) коагуляциялыќ; 2) колликвациялыќ; 3) гангрена; 4) секвестр; 5) инфаркт.

Коагуляциялыќ (ќ±рѓаќ) некроз ќалыптасќан дерлер ќ±рѓаќ, ќатты, бозѓылт-сары т‰сті болады. Ќ±рѓаќ некроз белоктардыњ денатурациялану процесіне негізделгендіктен, еруі ќиын ќоспалар т‰зіліп, олар гидролиздік ферменттердіњ єсерінен ±заќ уаќыт ерімейді єрі тканьдер суын жоѓалтып, ќ±рѓайды. Ќ±рѓаќ некроз ‰шін єсіресе белокты, с±ыќтыѓы аз тканьдер ќолайлы. Некроздыњ б±л т‰ріне иефекциялар (іш жєне бµртпе с‰зектер) мен жараќаттан дамитын б±лшыќеттіњ балауыздыќ, Ценкер некрозы мен туберкулезде, сифилисте, лепрада, лимфогранулематозда орын алатын ірімшіктенген некроз, аллергиялыќ жєне аутоиммундыќ сырќаттардыњ фибриноидтыќ некрозы мысал бола алады.
Колликвациялыќ (ылѓалды )некроз елі ткань еріп, кисталар ќалыптасуымен сипатталады. Ол белок аз, с±йыќтыќ мол болѓандыќтан, гидролиздік процестерге ќолайлы жаѓдай бар тканьдерде дамиды. Ылѓалды некрозѓа тєн µзгерістер мида немесе ж±лында дамиды; оларда ж±мсаќ немесе еріген ошаќтар ќалыптасады. Єдетте мидыњ бозѓылт т‰сті ж±мсаќ ошаѓы (ишемиялыќ инфарктісі) – бозѓылт т‰сті ќоймалжыњ зат; оныњ белгілі бір бітімі (формасы) болмайды. Ќ±рѓаќ некроз ошаѓы еріп ыдыраса, оны екінші реттік колликвация деп атайды.
Гангрена (грекше: gangraina - µрт) - сыртќы ортамен (ауамен, бактериялармен) жанасатын тканьдерде дамитын некроз. Гангрена дамыѓан тканьдердіњ т‰сі, ќан пигменттерінен темір сульфиді т‰зілетіндіктен, бозѓылт-ќоњыр немесе ќара болады. Гангренаны ќ±рѓаќ жєне ылѓалды деп жіктейді.

Ќ±рѓаќ гангрена кезінде µлі ткань ауаныњ єсерінен ±‰рѓап, ќатайып, б‰рісіп, мумияѓа ±ќсастанады. Осы себепті ќ±рѓаќ гангренаны мумификация деп атайды. Ол суы аз тканьдерде дамиды. Артериялардыњ атеросклерозы мен тромбозынан (атеросклероздыќ гангрена), ‰сігенде немесе к‰йгенде дамитын аяќ-ќолдыњ, Рейно ауруында немесе вибрациялыќ ауруда байќалатын бармаќтар мен саусаќтардыњ, трофиканы терењ заќымдайтын инфекцияларда (бµртпе с‰зекте) жєне т.б. себептерден орын алатын терініњ ќ±рѓаќ гангренасы осыѓан мысал.

Ылѓалды гангрена кезінде µлі тканьѓа шіріткіш бактериялар (Bas. perfringens, fusiformis, putrificans, histolyticus, proteus жєне т.б.; фухоспирохеталыќ симбиоздыќ мањызы ерекше) єсер етіп, ол сусіњділеніп, ісініп, сасыќ иістенеді. Ылѓалды гангрена сулы тканьдерде жиірек дамиды. Ќанайналымы (веналвќ іркілу) мен лимфаайналымыныњ б±зылуы (лимфостаз, сусіњділену) оѓан ќолайлы жаѓдай туѓызады. Некроздыњ б±л т‰рі ќабыну процесініњ (пневмонияныњ) зардабынан µкпеде, шажырќай атериялары бітелгенде (тромбпен, эмболмен) ішекте кездеседі. Ылѓалды гангрена инфекциялыќ ауруы мењдеген балалардыњ ±рты мен шабыныњ тканінде дамуы м‰мкін; онда ол нома деп аталады (грекше: noma – сулы рак).

Ќ±рѓаќ жєне ылѓалды гангренадан белгілі бір микроорганизмдер тобы (єсіресе (Bas. perfringens) дамытатын єрі инфекциялыќ аурудыњ бір т‰рі болып табылытын анаэробтыќ гангренаны ажырата білген жµн. Ол кµбінесе б±лшыќеттерді кµлемді заќымдап,с‰йектерді мылжаланѓан оќтан немесе басќа факторлардан болѓан жараќаттарда дамиды.

Дененіњ ±заќ уаќыт ќысым єсер еткен беткейлік ќабатыныњ тканьдерінде (теріде, ж±мсаќ тканьдерде) ќалыптасатын гангренаныњ бір т‰рі – жауыр (пролежнь). Ол дененіњ ќысым кµбірек т‰сетін жерлері – сегізкµздіњ, омыртќалардыњ µсінділерініњ, ортан жілік ±ршыѓыныњ аймаѓында пайда болады.

Жауыр - єдетте, ж‰рек-тамыр жєне нерв ж‰йелерініњ сырќаттары мен онкологиялыќ жєне инфекциялыќ аурулар мењдегенде дамитын, механизмі трофоневроздыќ некроз. Ол аурудан ќатты ж‰дегендер мен кахексияѓа, маразмѓа (кеудіреуге) шалдыќќан ќарттарда байќалатындыќтан, маразмдыќ некроз деп аталады.

Секвестр – аутолизденбей, орнына дєнекер ткань µспей, тірі тканьде бос жайѓасќан µлі ткань бµлігі.Секвестрлер, єдетте с‰йек кемігі ќабынѓан кезде, яѓни остеомелиттен ќалыптасады. С‰йек секвестрін ќоршай (ќабыќ) ќалыптасып, іріњ толѓан ќуыс пайда болады. Секвестрлердіњ біразы жыланкµз (свищ) арќылы шыѓарылып, ќуыс сонда ѓана толыќ бітеледі. Ж±мсаќ тканьдер де (µкпедегі некроз ошаѓы, жауыр жердіњ ткані) секвестрациялануы (сыртќа бµлініп шыѓарылуы)м‰мкін, дегенмен ж±мсаќ тканьніњ секвестрлері кµбіне жылдам еріп ыдырайды.

Инфаркт – тканьніњ ќанайналымы б±зылѓанда дамитын некроз. Инфаркт (латынша: infarcire – тыѓыздап толтыру) – ќанмен ќамтамасыз ету тоќтаѓанда, яѓни ишемиядан дамитын некроз. Инфаркт тамырлыќ немесе ишемиялыќ некроз деп те аталады. Инфаркт – ол ишемияныњ ењ соњѓы кезењініњ бейнесі.

Инфарктініњ сырт пішіні (формасы, кµлемі, т‰сі) мен консистенциясы єр т‰рлі.

Инфарктініњ бітімі (формасы) кµбіне сына тєрізді: оныњ табаны органныњ сырт жаѓына, ±шы ќаќпасына баѓытталѓан. Сырт пішіні осындай инфарктілер органныњ ангиоархитектоникасына сікестеніп, артериялары магистрльдыќ типте тармаќталѓан талаќта, б‰йректерде, µкпеде ќалыптасады. Бірен – саран жаѓдайда инфарктілердіњ белгілі бір бітімі болмайды. Б±ндай инфарктілер артериялары шашырай немесе аралас тіпті тармаќталѓан, магистральдыќ емес, яѓни ж‰рек, ми, ішек сияќты органдарда кездеседі. Инфаркт органныњ басым бµлігін немесе оны т‰гел ќамтуы (субтотальдыќ немесе тотальдыќ инфаркт) немесе микроскоппен ѓана кµрінуі (микроинфаркт) м‰мкін.

Егер инфаркт коагулициялыќ некрозѓа негізделсе, оныњ ткані ќатайып, ќ±рѓаќтау болады да (миокадтыњ, б‰йректердіњ, талаќтыњ инфарктісі), ал колликвациялыќ некрозбен кµрініс берсе, онда ол ж±мсап, с±йылады (мидыњ, ішектіњ инфарктісі).

Аймаѓындаѓы тканьѓа ќан сіњген – сіњбегеніне ќарай инфарктініњ ‰ш т‰рі болады: 1) аќ, 2) ќызыл, 3) геморрагиялыќ кемерлі (жиекті) аќ инфаркт.

Аќ (ишемиялыќ) инфаркт учаскілері тµњірегіндегі тканьнен айќын шектелген, аќшыл-сары т‰сті. Ол коллатерияльдыќ айналымы жеткіліксіз, некрозѓа ±шыраѓан, аймаќтарына ќан бара алмайтын жерлерде ќалыптасады., сондыќтан талаќта жиірек, б‰йректерде сиректеу байќалады.
Геморрагиялыќ кемерлі аќ инфаркт учаскілерініњ т‰сі де аќшыл-сары, біраќта оныњ шеті ќан ќ±ылѓан ќызыл ошаќтармен кµмкерілген. Геморрагиялыќ кемер – инфарктініњ шетіндегі тамырлардыњ спазымы парездік кењеюге ±ласќанда дамитын диапедездік ќан ќ±йылудыњ нєтижесі. Инфарктініњ б±л т‰рі б‰йректер мен миокардтан табылады.
Ќызыл (геморрагиялыќ) инфаркт ќан сіњгендіктен ќызыл т‰сті жєне айќын шектелген. Некроз ошаѓында ќан сіњуіне веналыќ іркілу ќолайлы жаѓдай т±ѓызады. Ќызыл инфарктініњ дамуына органныњ ангиоархитектоникалыќ ерекшеліктерініњ де айтарлыќтай єсері бар. Геморрагиялыќ инфаркт, єдетте µкпеде ќалыптасып, сиректеу болсада ішете, талаќта, б‰йректерде байќалады.

Некроздьњ аќыр-соњы єр т‰рлі. Организмге жайлы болса, оны шектей реактивтік ќабыну µрбиді. Б±ндай ќабыну демаркациялыќ ќабыну деп, ал шектеу аймаѓы — демаркациялыќ аймаќ деп аталады. Б‰л аймаќтыњ тамырларын ќан кернеп, кењейтеді, ткані сусінділеніп, онда µлексені ерітіп, ыдырататын гидролиздік ферменттер бµліп шыѓаратын лейкоциттер кµбейеді. Кейін дєнекер тканьніњ клеткалары кµбейіп, иекроз ошаѓыныњ мањын немесе орнын т‰гел дєнекер ткань жайлайды.

¤лі тканьніњ орнын дµнекер ткань толыќ басса, организация (беріштену) деп, ал заќымдалѓан тканьді ќоршай капсула (ќабыќ) деп аталады. ¤лі ткань мен дєнекер ткань жайлаѓан некроз ошаѓына кальций т±здары шµгуі м‰мкін — б±ны некроз ошаѓыныњ ізбестенуі (петрификация) деп атайды. («Минералдар алмасуыныњ б‰зылуы, минеральдыќ дистрофияларды» ќара»). Кейде µлі ошаќта с‰йек т‰зіледі (оссификация). Тканьніњ детриті (µлексесі) таратылып, капсула ќалыптаса келе, кµбінесе ылѓалды некроз ошаѓыныњ орнында ќуыс — киста пайда болады.

Некроздыњ организмге жайсыз аќыр-соњыныњ бірі — µлі ошаќтыњ іріњдей еріп ыдырауы бірќатар ауыр зардаптарѓа соќтырады. Ќ±рсаќта дамудыњ алѓашќы кезењдеріндегі некроздан органдармен дененіњ т‰рлі бµлік-терініњ ќалыптасуы б‰зылып, оларда т‰рлі аќаулар пайда болады.

Некроздыњ мањызы оныњ негізгі мєніне байланысты, µйткені б‰л «жергілікті µлім» µте мањызды органдарда орын алса, адам ќаза болуы да ыќтимал. Б‰ндай жаѓдай мидыњ ишимиялыќ некрозында, б‰йректердіњ ќыртыс ќабатыныњ некрозында, бауырдыњ прогрессиялайтын (µршіме) некрозында, жедел панкреонекрозда байќалады. Кµбіне µлі ткань бірсыпыра сырќаттардыњ ауыр зардаптарына (миомаляциядан ж‰ректіњ жарылуы, гипертониялыќ инсульттен паралич дамуы, жауырдыњ инфекциялыќ аурумен асќынуы жєне т. б.), сондай-аќ µлі ткань µнімдерімен (мысалы, гангрењада) организмніњ улануына себеп болады. ¤лі ткань іріндегенде тµњірегіндегі сірлі ќабаттар ќатынып, ќан кетуі, сепсис дамуы м‰мкін. Мањызды органдарды заќымдаѓан некроздыњ организмге жайлы деп аталатын аќыр-соњыныњ µзініњ (ми кистасыныњ, миокард тыртыѓыныњ) айтарлыќтай бірсыпыра зардабы болады.

Иллюстрациялыќ материал

СЫЗБА-Н¦СЌА

Сурет 3. Некроз бен апоптоздыњ морфологиялыќ белгілері.

1 — неупорядоченный распад хроматина, набухание органелл и фокусы разрушения мембран; 2 — аутолиз клетки под действием гидролитических ферментов; 3 — конденсация и маргинация хроматина, изрезанность контуров ядра, округлость клеточных контуров; 4 — образование апоптозных телец, связанных между собой цитоплазматическими отростками; 5 — фагоцитоз апоптозных телец.
Некроздыњ клинико-морфологиялыќ т‰рлері.

коагуляциондыќ (ќ±рѓаќ)
колликвациондыќ (ылѓалды)
инфаркттер:

- анемиялыќ (ишемиялыќ);

- геморрагиялыќ;

- анемический с геморрагическим венчиком

гангрена (ќ±рѓаќ, ылѓалды)
жауыр
секвестрация
мумификация

Некроз кезіндегі ядродаѓы µзгерістер

Кариопикноз
Кариорексис
Кариолизис

Некроз кезіндегі цитоплазмадаѓы µзгерістер

Цитолиз
Плазмолиз
Баллонды дистрофия (фокальді некроз)

Некроз кезіндегі клеткааралыќ заттардыњ µзгерістері

Эластолиз
Фибриноидты некроз

Патогенез бойынша некроздыњ т‰рлері

Тікелей –

травматикалыќ
токсикалыќ

Жанама –

трофоневротикалыќ
аллергиялыќ,
тамырлыќ

Себебіне ќарай:

Травматикалыќ
Токсикалыќ
трофоневротикалыќ
Аллергиялыќ
Тамырлыќ (ишемиялыќ)

Инфаркт т‰рлері

Анемиялыќ (ишемиялыќ);
геморрагиялыќ;
анемиялыќ геморрагиялыќ жиегімен

Инфаркттіњ себептері

Тромбоз
эмболия
Тамырдыњ ±заќ ќысымы
М‰шеніњ функционалды ќозуы
Коллатералейлер мен анастомоздардыњ жетіспеушілігі

Иллюстрациялыќ материал (ќосымшаны ќара).

Єдебиеттер:

Ќазаќ тілінде

Негізгі:

Айтк±лов, М±рат Тілеуќабыл±лы. Патологиялыќ анатомияныњ жалпыпатологиялыќ процестер бµлімі бойынша студенттерге арналѓан єдісттемелік ќ±рал/ Айтк±лов, М±рат Тілеуќабыл±лы, Усеева М.С. - Ќараѓанды : ЌММА, 2006. - 92 с.б.ц.
Струков А.И. Патологиялыќ анатомия : медициналыќ жоѓары оќу орындардыњ студенттеріне арналѓан оќулыќ / А.И. Струков, В.В. Серов . - Аќтµбе

Жалпы бµлімі. - 2-ші бас. - 2010. - 350 б.

Струков, А.И. Патологиялыќ анатомия : медициналыќ жоѓары оќу орындардыњ студенттеріне арналѓан оќулыќ / А.И. Струков, В.В. Серов . - Аќтµбе

ІІ бµлімніњ 1-ші кітабы : жеке аурулар бµлімі. - 2-ші бас. - 2010. - 338 б.

Струков, А.И. Патологиялыќ анатомия : медициналыќ жоѓары оќу орындардыњ студенттеріне арналѓан оќулыќ / А.И. Струков, В.В. Серов . - Аќтµбе

ІІ бµлімніњ 2-ші кітабы : жеке аурулар бµлімі. - 2-ші бас. - 2010. - 330 б.

Ќосымша:

Струков А.И. Патологическая анатомия: Учебник / А.И.Струков, В.В.Серов. – М.: Литтера, 2010. – 848с. (Учеб. лит. для студ. мед. вузов).
Кук Р.А. Цветной атлас патологической анатомии: пер. с англ. / Р. А. Кук, Б. Стеварт. - М.: Логосфера, 2005. - 282 с: ил.
Повзун С.А. Патологическая анатомия в вопросах и ответах : Учеб. пос. для студентов мед. вузов / Повзун, С.А. - 2-е изд., перераб. и доп. - М. : ГЭОТАР-Медиа, 2007. - 176 с
Тусупбекова М.М. Основы гистологической техники и методы гистологического исследования аутопсийного, операционно–биопсийного и экспериментального материала. Методические рекомендации.- Караганда .- 2005.- 45с.
Тусупбекова, Майда Масхаповна., Принципы составления клинического и патологоанатомического диагнозов согласно требованиям МКБ 10-пересмотра.Логика и структура диагноза.: Учебно-метод. пособие/ - Караганда : Б.и., 2005. - 50 с.б/ц.
Шевченко Нина Игоревна/ Муканова Ж.И. Патологическая анатомия: Учеб. пос.для медвузов - М. : Владос, 2005. - 285 с. - (Конспекты лекций для медицинских вузов). - ISBN 5305001439 : 895т. р.
Тусупбекова, М.М. Проведение клинико-патологоанатомических конференций и работа комиссии по изучению летальных исходов: Метод.рекомендации/ Тусупбекова, М.М. - Караганда : КГМА, 2007. - 46 с.б/ц
Тусупбекова М.М. Руководство по клинической патоморфологии: Учебно-метод. пособие/ Тусупбекова М.М. - Караганда, 2009. - 198 с

Баќылау с±раќтары: (кері байланыс)

Некроз морфогенезініњ негізгі сатыларын аныќтањдар
Некроздыњ макроскопиялыќ белгілері
Некроздыњ микроскопиялыќ белгілері
Некрозѓа реакция
Некроздыњ клинико-морфологиялыќ т‰рлері.
Инфаркт, т‰рлері
Некроздыњ аќыры