«Шошым»
2 классыште марий йылме урок
Цель:
1 Йоча-влакын кутырымо йылмыпггым лывырташ.
2 Шошо пуртусын ойыртемже-влакым рашемдаш.
3 Шошо кечын шке тазалык верч тыршаш кумыландаш.
4 Шошым кайык-влаклан полшаш туныкташ.
Оборудований:
1 Сурет-влак: а) шошо нерген; б) кайык-влак.
2 Кроссворд «Шошо толын».
3 Кайык мурымым возыман кассет.
Урокын планже:
+ ончылмут;
+ кодшо урокышто тунеммым ушештарымаш: + шошо нерген тунеммым иктешлымаш; + физкультминутко;
+ шошо пуртусын ойыртемалтше палыже-влак; + йылмым лывыртымаш: «Кайык-влак шошым» ойлы- машым чонымаш;
+ модыш-влак; + урокым иктешлымаш.
УРОК РАДАМ
I. Ончылмут.
Урокын темыжым почеламут гыч пален налыда: (почела- мутым ончычак ямдылыме тунемше каласкала).
Сылне шошо тышке толын,
Шочмо мландым сылнештен.
Телын семжым, йывырталын,
Кайык муро алмаштен.
Лиеш игече кажне кечын
Шок-шо, шок-шо!
Толын уремыш да кудывечыш
Шо-шо, шо-шо!
- Таче мо нерген кутыраш туггалына? О чем мы будем разговаривать? Какая тема нашего урока?
Ответы детей.
- Чын. Таче шошо нерген пшнчымашнам келгемдена (бу дем говорить о весне, узнаем еще больше, научимся говорить о весне на марийском языке). Урокышкына уна толын. Тиде Матти. Тудо кушто ила? Могай йылмым мемнан дене пырля тунемеш? Те тудлан полшеда?
П. Кодшо урокышто тунеммым ушештарымаш.
- Айста доскаш ончалына. Тыпгге ала-мом возымо. Мо тиде? (Тылзе лум-влак.)
- Маттилан полшыза тиде тылзе лум-влакым 4 тушкалан шелаш (разбейте названия месяцев на 4 группы).
Декабрь Март Июнь Сентябрь
Январь Апрель Июль Октябрь
Февраль Май Август Ноябрь
- Айста икымше тушкам лудына. Молан тыге шелынна? (Тиде идалыкын ныл жапшын тылзыже-влак.)
Тылзе лум-влакым ружге каласымаш.
III. Шошо нерген тунеммым иктешлымаш.
- Ко мыланна эше ик гана шошо тылзе-влакым каласа?
- Кузе ме тендан дене шошо толмым пален налына? (Кече шокшьш онча, лум шула, кайык-влак толыт, уремыш-
те шокшо, пушенте-влак ужаргат...)
- Матти шошо нерген чыла палынеже, садлан тыланда икмыняр йодышым пуа:
-
Шошым лум лумеш?
-
Шопшм пеледыш пеледеш?
-
Шошым кайык мура?
-
Шошым лум шула?
-
Шошым кече кузе онча?
-
Шошым игече могай?
-
Шошым мераьг мом ышта?
(Йоча-влак вашештат.)
Айста меат меран лийына.
Шогальша чьшан.
Сур меранет шинчылтеш,
Пылышым веле кыпжылтеш.
Лоп-лоп-лоп, лоп-лоп-лоп,
Пылышым веле кышкылтеш.
Шинчаш йушто меранлан,
Садланак дыр тбрштыман.
Топ-топ-топ, топ-топ-топ,
Садланак дыр тбрштыман.
Шогашат йушто тудлан,
Садланак дыр куштыман,
Дыр-дыр-дыр, дыр-дыр-дыр,
Садланак дыр куштыман.
-
Йоча-влак, Матти Финляндии; гыч мемнан республикыш- кына унала толаш шона. Тудлан кузе чийыман? Полшыза.
-
Шошым кузе чийыман, мом? Ала телымсе гаяк чияш кулеш?
(Йоча-влак вашештат.)
-
Айста книгам почына да икымше пашам муына. (с. 89.) («Шошо муро» почеламутым лудмаш да наизусть ту-
неммаш.)
Ныл корнан почеламутым доскаш возымо. Тудым 2-3 гана лудмек, туныктышо кажне корнын икымше мутлажым веле кода. Тыге почеламут вашке тунемалтеш.
-
2 пашам ончалына. Шошын ойыртемалтше палыже-вла- кым лудына.
Лум шула. Вуд йога. Шошым пушег1ге-влак ужаргат. Пеледыш пеледеш. Кайык-влак толыт, мурым мурат.
-
Йылмым лывыртымаш: «Кайык-влак шошым» ойлы- машым чонымаш.
-
Могай кайык-влак шошым шочмо велыш толыт? Шушпык, шырчык, вараксим, шемгорак, пдрткайык,
киса, корак, шогертен.
-
Кунам шемгорак толеш? (Шемгорак мартыште толеш.)
-
Кунам тудо шокшо велыш кая? (Тудо шокшо велыш шыжым кая.)
-
Могай тылзыште шырчык толеш? (Шырчык март тыл- зыште толеш.)
-
Кунам кая? (Шыжым кая.)
Айста 92 страницыште суретым ончалына. Мом ужыда?
(Сурет почеш мутланымаш.)
-
Таче мемнан деке унала кайык-влак толыт. Айста ну- ным вашлийына.
(Йоча-влак кайык маске-влакым чиен, доска деке лектыт.)
1 йоча:
Садержат ужарге огыл,
Ош лум нурышто мала.
Ончо, шырчык тышке толын
Шокшо вел гыч унала.
Мый шижам, пыта ты йушто,
Сад моторын ужарга.
2 йоча:
Пеледеш ломбер. Сар шушпык
Тунам толын муралта.
Шырчык, шырчык! Шошо кечын
Первый мурызо улат!
3 йоча:
Шоло вуй гыч шогертен
Шыдырдатыгыч шоктен.
Шоншым ма, комам поктен,
Шошо кечым ма моктен,
Але шкенжын шотшо ден
Ужмыж-колмыжо нерген
Шершотеш тыге шотлен.
4 йоча:
Ладыра куэ парчаште
Шырчыкна, чучкалте, порд.
Тыланет мемнан пакчаште
Уло чатката у порт.
Турволакыште вуд пырче Кечыйол дене модеш. Омарташке толын, шырчык, Сылне мурым муралеш.
-
Могай кайык нерген твде почеламутышто ойлалтеш?
-
Шошым кайык-влакым кузе вашлияш кулеш? (Омартам ышташ кулеш.)
-
Молан шырчыкомартам ышташ кулеш?
-
Шырчыкомартам кушан да кушко сакыман?
VII. Модыщ-влак.
-
А те, йоча-влак, паледа, кушто тиде кайык-влак телым эртарат? Айста 5-ше пашам ончалына да тиде йодышлан ваш- мутым пален налына.
Шушпык телым Африкыште эртара. Шемгорак шыжым Крымыш чонешта. Вараксим телым Египетыште ила. Шырчык телылан Францийыш чонешта.
(Туныктышо моло кайык-влак нерген каласкала.).
-
Матти тыланда эше ик модышым ямдылен.
Тудо мыланна ик кайыкын мурыжым колышташ темла да могай кайык улмым палаш йодеш. (Матти нам прислал кассе ту с записью пения птицы. Он просит нас послушать и узнать, какая птица поет.)
(Кайык мурымым колыштмаш.)
-
Могай кайык мура? Айста доскаш ончалына. (Доскаш чот мут-влакым возымо: 29, 24, 29, 19, 32,12.) Кажне чот мут алфавитын букважлан келшен толеш.
29 - Ш 29 - Ш 32 - Ы
24-У 19-П 12-К
-
Чын, тиде - шушпык. Айста эше ик гана тудын муры жым колыштына.
В. Сави шушпыкын мурыжым тыгерак мыланна возен:
93 е., 7-ше паша - туныктышо лудеш.
Тыгерак мемнан урокна мучашке лишеме. Таче урокыш то мом ум пален нальпща? (Что нового узнали?) Могай у мут ла дене палыме лийынна?
(Шушпык, шемгорак, шырчык, шырчыкомарта, шокшо вел, ... .)
- Урокышто пашам сайын ыштышда, чылалан ray.
Монгысо паша: у мут-влакым шарнаш, кайык-влак лан шырчыкомартам ышташ.