-
Аҡназар
-
Я.Хамматов «Төньяҡ амурҙары»,Б.Бикбай «Ҡаһым Түрә»,Зефиров «Йәнтүрә»
-
Һул.Уң ҡулында ҡылыс тота
-
Байыҡ. Данлы оҫта телле сәсән. 1710 йылда хәҙерге Салауат районы Мәхмүт ауылында тыуған.
-
Яныбай Хамматов. З.Исмәғилов опера. Ф.Имәғилов күргәҙмә
-
Стәрлетамаҡ районы Айыусы ауылы
-
Зефиров «Йәнтүрә»
-
Б.Бикбай «Ҡаһым Түрә»
-
«Любизар»
-
«Урал»Тамып та ғына ҡала,ҡырҡҡан саҡта,яуҙа үлгән батыр ҙа ҡандары.
-
Александр 1 Павлович Романов
-
«Икенсе әрме» «Һарылай сәс» (Гөлбаҙыян)
-
Полковник
-
Вальтер Скотт
-
104
1.Әсәй, китап, йүкә, олатай, елән, яу, һыу, ябалаҡ, ябай, юл, ҡорот,әйбер.
2.Атаҡ-аяҡ, тағ-тау
3.Көньяҡ, Гөлйемеш, дуҫ-иш, аҡтамыр.
4.Партизан, илһөйәр (патриот), башлыҡ, драматург, ректор, генерал майор (маршал)
5.
-
Наполеон армияһы һөжүме
орудиеларҙың көслө атышы менән
башланды. Уларға ҡаршы йәҙрәләр
ямғыры һирпелде, ерҙә лә, һауала ла
снарядтар, гранаталар ярылды.
|
профессионализм
|
Ғәсҡәр башлығы янына аяғына шпорлы
итек, өҫтөнә ҡазаҡ сәкмәне, башына
түңәрәк башлығын кейгән Ҡаһым түрә
инде.
|
омонимдар
|
Улар бер-береһен ныҡлап белергә, ауыр
уй-хыялдарын аңларға тырышып, аулаҡ
саҡта серләшеп ҡалыуҙы кәрәкле
һананылар.
Шундай ҙур йөрәкле булыуығыҙға
рәхмәт, Ваше величество. Беҙ бүләк
өсөн түгел, ә Рәсәй иле азатлығы өсөн
һуғыштыҡ.
|
Күсмә мәғәнәле һүҙҙәр
|
Француздар һөңгөләр һәм уҡ-һаҙаҡтар
менән ҡоралланған баһадир, тәүәккәл,
арыҫлан башҡорт яугирҙарын “Төньяҡ
амурҙары” тип атағандар.
|
Синонимдар
|
Ғәсҡәр әҙерлеге тикшерелгәндәң һуң
ике көн ваҡыт уҙғас, смотрҙа
ҡатнашасаҡ уҡсы дивизиялар, ҡазаҡтар
һәм казачий башҡорт полктары, иртәнге
таң беленер-беленмәҫтән, Париж
урамдары буйлап ағылды.
|
Үҙләштерелгән һүҙҙәр
|
Матур-матур бик күп алдырларға
кәртүк, табикмәк, көлсә, һалма өйөлгән
табынға ул Ҡаһымды саҡырҙы.
|
Диалект
|
Яңы баш командующий Кутузов – беҙҙең
генерал-губернаторыбыҙҙың иң яҡын
дуҫы! – тип маҡтанып баш ҡалҡты
ғәсҡәр старшинаһы.
|
Күп мәғәнәле
|
Аустерлиц эргәһендәге һымаҡ еңел
еңеүгә ышаныс тотоусы Наполеон, рус
ғәсҡәрҙәренең удар көсөнә ҡаҡлығып
еңелеүгә дусар булды.
|
Антоним
|
Үҙенә тәғәйенләнгән шәхси бүләктән
баш тартып, башҡорттарға ер-һыу һәм
азатлыҡ һорауы полковнигының яман уй
менән йөрөүен раҫлай... Белемле
башҡорт егете, һис шиҡһеҙ,
ҡурҡыныслы, унан нисек тә булға ҡотолоу мөһим!..
|
Дөйөм ҡулланышлы һүҙҙәр
|
Һыбайлы башҡорт полктары яугирҙары
тантаналы байрам өсөн сәрмәләрендә
һаҡлап ҡына йөрөткән иң яҡшы
ҡалпаҡтарын, кәзәкәйҙәрен, ҡаталарын
кейеп, елкәләренә уҡ-һаҙаҡтарын аҫҡан
көйө, эйәр өҫтөндә ғорур ҡиәфәттә
баралар.
|
Иҫкергән һүҙҙәр
|
6. Батыр яуҙа беленер, сәсән дауҙа беленер.
Батыр үҙе үлһә лә, даны ҡала.
Байлыҡ күрке мал менән, батыр күрке дан менән.
Күҙ ҡурҡаҡ, ҡул эшләй.
Батыр бер үлер, ҡурҡаҡ мең үлер.
Егет булһа, батыр булһын, батыр булмаһа юҡ булһын
Батыр алдында арыҫлан да баҙай.
Батыр ут булыр, ҡурҡаҡ мут булыр
7. Ҡуш йөрәкле – батыр.
Тишек кәмәгә ултыртыу – алдау
Балтаһы һыуға төшөү – кәйефе юҡ
Айыу майы һөртөү – урлау
Телдән ҡалыу – аптырау
8. Башҡорттоң хатта аты ла үҙенең яйына ҡалыплашҡан: салт, сыҙам һәм өркөүһеҙ, шуның өҫтәүенә әрһеҙ һәм арзан, тип яҙа генерал Чернов.
9.Ҡаршылашҡан, йыйылған, шымартыусы.
10.«Любизар», теркәүесһеҙ теҙмә ҡушма һөйләм.
11. 1812 йылда Наполеон француздарҙы дәһшәтле һуғышҡа күтәрҙе. Ватанды һаҡлап һыбайлы ир-егеттәр яуға китте. Атҡа атланып, һөңгө, йәҙрә менән ҡоралланған башҡорт ғәсҡәрҙәре алға хәрәкәт итте. Һуғыш көсәйҙе. Егеттәр уяу булдылар. Дошмандарҙы еңеп ҡайттылар.
12.Әкрен ул- сифат. Яман уттарҙы- сифат.Тиҙ етә- рәүеш.Яман үкереп- рәүеш.
13. “Төнъяҡ амурҙары”, “Любизар”, “Ҡаһым түрә”, “Әхмәт Байыҡ”, “Һай,
илкәйем”, “Француз көйө”, “Йәнтүрә”, “Кутузов”, “Абдрахман”, “Һары ла
сәс”, “Икенсе әрме” әҫәрҙәре 1812 йылғы Ватан һуғышы темаһына бағышланған. Мин уларҙың барыһын да уҡығаным бар.
14.Мин бөгөн олимпиада эшен эшләп ултырам.
Ҡарағыҙ әле, беҙҙең урман ҡыҙыл, ҡара һәм һары төҫтәргә ингән!
-Дәрестәреңде әҙерләп бөттөңме?
Арыным.
Гимн, герб, флаг тураһында яҙҙым.
15. 1. Әҙәби телдәге һүҙҙәр урынына ерле һөйләштәрҙә ҡулланылған һүҙҙәр диалект һүҙҙәр була.
2. Башҡорт теленең һүҙлек составына башҡа телдәрҙән ингән һүҙҙәр үҙләштерелгән һүҙҙәр була.
3. Лексик яҡтан өлөштәргә бүленмәгән, бер нисә һүҙҙән тороп, бер генә
мәғәнә аңлатҡан һүҙ ҡушылмалары фразеологик берәмек тип атала.
4. Теге йәки был белгестең эш үҙенсәлегенә бәйле ҡулланылған махсус
һүҙҙәр профессиональ һүҙҙәр була.
5. Телдә барлыҡҡа килгән яңы һүҙҙәр неологизм була.
6. Телдә ҡасандыр ҡулланылып, ваҡыт үтеү менән, актив ҡулланыуҙан
бөтөнләй сыҡҡан һүҙҙәр архаизм һүҙҙәр була.
7. Бер нисә тел өсөн уртаҡ булған һүҙҙәр интернациональ һүҙҙәр була.