Өзін -өзі тану студент дәптері 1 курс

3-тапсырма

Гендерлік теңдестік тұрғысынан талдау

Мәдениеттің өресі әйелге деген көзқараспен анықталады М.Горький.

Сүйікті әйел қартаймайды Д.Мадзони.

Әйелдермен қарым-қатынас арқылы ең нәзік, ақылды адам одан гөрі де ақылды бола түседі. А.Турнье.

Сүлулық - әйелдің бақыты, қадіріне жетпесе - соры Л.Н.Толстой.

Әйелге деген махаббат біз үшін өтеуіне ештеңе жүрмейтін үлы маңызға ие; ол жүректі нәрлендіріп, бүзылудан сақтайды В. Гюго.

Адамзаттың кінаратсыз дамуы ер мен әйелдің дүрыс жыныс қатынастары жағдайында ғана мүмкін болады. Жыныстық құштарлықтың табиғи қанағаттандырылуы еркектің де, әйелдің де дене және рухани дамуы үшін қажет. Бірақ адам хайуан емес: оның ең күшті қүмарын қанағаттандыру үшін оған денелік иелік аз, оған тағы да рухани қүштарлық пен өзінің некелескелі отырған адамымен көзқарастар үқсастығы да қажет.

Үрпаққа қатысты міндет-парыздар мен үрпақтан көретін қуаныш екі кісінің сүйіспеншілік одағын, егер оның өзі жалпы бар болса, нығайтады А.Бебель.

Егер ерлі-зайыптылар бастары қосылғанша бір-бірінің қүлқын, әдеттері мен мінездерін біліп алмаса, некенің бақытты болуы мүмкін емес О.Бальзак.
Өзіндік жұмыс

1. Қоғамда әр адам өзін көрсету үшін қолайлы жағдайлар туғызы-лады, гендерлік теңдік мәселесі әйелдер секілді, ерлер үшін де өте маңызды.

Қазіргі заманғы әйелдер мен ер адамдарға қандай қасиеттер тән?

Олардың мінез-қүлықтары жәйлі жазыңыз.

«Нағыз өйел» болу дегеніміз не?	«Нағыз еркек» болу дегеніміз не?

2. Әйел бақыты деген тіркесті кездестірген шығарсыз? Қалай ой-лайсыз, ол нені білдіреді?

3. «Еркек бақыты» деген бола ма? Егер «иө» десеңіз, онда оны қа-лай түсіндіруге болады?

4 -Тапсырма

Өзіңізді және қалаулыңызды тестен өткізіңіз. «Махаббатқа деген көзқарастарыңыз сәйкес келе ме?».

Келесі сүрақтарға «иә» не «жоқ» деп жауап беріңіз немесе сұрақ белгісін қойыңыздар.

1. Сіздің ойыңызша ер адам әйелге қарағанда белсендірек болу керек пе, жоқ па?

2. Сіз сүйіктіңізге үсақ-түйек болса да жақсылық жасағыңыз келіп тұра ма?

3. Басқалардың көзінше сүйіктіңізді аймалауға қысылмайсыз ба?

4. Сіз сүйіктіңізге қажет екендігіңізді сезінесіз бе?

5. Уақыт өте келе бірге өмір сүрудің мәні тек қана бірге өмір сүруге әдеттенумен шектеле ме?

6. Сіз өміріңізді өзгертер ме едіңіз?

7. Сіз сезіміңізді жеңіл, бірден білдіресіз бе?

8. Сүйіктіңіз сізге ең жақын, қымбатты адам болып қала алады деп ойлайсыз ба?

9. Сізге махаббат деген не екенін түсіндіру қиын ба?

10. Сіздің өміріңіз ең қымбат адамыңызбен қарым-қатынасыңызға тәуелді болады деп ойлайсыз ба?

11. Сүйіктіңізді сағынғаннан гөрі, көбірек қызғанасыз ба?

12. Тағдыр қосса, ол адамды аса жақсы көріп кететіндігіңізге сенімдісіз бе?

13. Қалаулыңыз сізді зеріктіріп жібермей ме?

14. Оны жиі қуантасыз ба?

15. Сіз өз өміріңізді басқаша елестететін жағдайлар болды ма?
Әрбір жүпты «иө»жауаптарына және жүпсыз «жоқ» жауаптарыңызға

10 үпайдан, ал әрбір сүрақ белгісіне 5 үпайдан жазыңыз оларды санаңыз.

100 ұпайдан жоғары. Сіз әсерленгішсіз, терең және адал сезімді басыңыздан кеше аласыз, өз сезіміңізден қысылмайсыз және оны білдіре аласыз. Бірақ кейбір жағдайларда махаббат сізге қайғы әкелуі мүмкін, ал жақын адамыңызбен арадағы өз ара қарым-қатынастың күрделілігі шын мәнінде қасіретке соқтыруы мүмкін.

50-99 ұпай. Сіз нөзік жансыз. Махаббат мәселесі бірінші орында болмаса да сіз үшін ол өте маңызды. Шыншылдық, шыдамдылық, көбіне өркөкіректік - сіздің жүріс-түрысыңыздың бағдаршысы болады. Кейде сезімге толық берілесіз, бірақ сіз ес жоғалтатындарға жатпайсыз.

0-49 үпай. Сіз парасатты адамсыз, сезіміңізді білдірерде сан рет өлшеп-пішіп ойланасыз. Махаббат сізге баланың ісі сияқты болып көрінеді.
Үйге тапсырма

Хрестоматияның «Пікірлесе білу-баға жетпес байлық» тарауын-дағы неке, отбасы жайлы даналық сөздерді; Ж.Баласағүнның «Үйлену туралы» ақыл-кеңестерін; Шал ақын, Базар жырау, Махамбет Өтемісүлы, М.Мақатаевтың әйелдерге және ер адамдарға тән мінез-қүлық ережелері жайлы айтқандарын оқып шығып, топ ішінде пікір алмасыңыздар.

4 ТАРАУ

КӨКЖИЕКТІҢ АР ЖАҒЫНДА НЕ БАР?

10-сабақ

Тақырып: «Ғалам — біз өмір сүретін орта»

1-тапсырма

а) Өмірде қандай қиындықтармен бетпе-бет келгендеріңізді еске түсіріңіз. Бүл жағдайда не істедіңіз? Кімнен көмек сүрадыңыз? Қиын-дықты жеңуге нақты көмектескен кім?

б) Өміріңіздің қайсы түстары, қандай оқиғалары сізге жағымсыз әсер қалдырды? Өмірде қандай жағдайлармен бетпе-бет келгенді қаламас едіңіз?

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Ойды толықтырып жазыңыз.

1. Бақытты болу дегеніміз

3-тапсырма

Мына үғымдарға анықтама беріңіз:

1 .Әлем

2.Дүние

З.Туған жер

4.Жан

4. Ой-пікірлерді бірігіп талдаңыздар

Біреудің мінін кешірсең,

Саған да қүдай кешеді.

Бәрін де қылмай есірсең,

Төбеңді әлі-ақ теседі (Шәкәрім).

Мәңгілік нәрсе ғана үлы, ал мәңгілік - әділеттілік қана (Д.Феррари).

Өзін ерекше санамай, барлық адамдар сияқты болу - үлы бақыт (М.М.Пришвин).

Біреу жөбір етсе, сен сабыр ет (халық мақалы).

Бақытсыздық атаулының үлкен-кішілігі оның мөнімен емес, адамның бойынан қандай көрініс тапқанымен өлшенеді (Г.Сенкевич).

Түңілу - дәрменсіздердің қылығы. Түңілушілерге сенбеңдер, олар қашан да жасықтар (Г.Флобер).

Бақытсыздықта тағдыр әрқашан шығар есік қалдырады (М.Сервантес).

Адам өзінің жанын үсақ уайым, болымсыз қам-қарекетгің дертімен былғаудан сақтауы керек (М.Әуезов).

Бақытты кезде өзіңе өзің шамадан тыс сеніп кетпеген жөн де, ал жаманшылықта сенімділікті жоғалтпаған жөн (Клеовул).

Егер жақсылап іздер болса, әрбір жағдайда жүбаныш боларлық бірдеңе табылады (Д. Дефо).

Бақытсыздық қорқақ адамға үқсайды: ол дірілдеп-қалтыраған адамдарды көрсе, соңынан қалмайды, ал өзіне қарай қасқайып қарсы жүргенде түра қашады (А.Л. Жювье).

Хрестоматиядан «Көкжиектің аржағында не бар?» тарауындағы Анушируанның үгіт-насихаттарын оқып шығыңыздар. Ол өмірдің қиындықтарын жеңу жайында қандай ақыл-кеңестер береді?

Өзіндік жүмыс

1. Сіздің ойыңызша адам, қандай жағымсыз қасиеттерден сақ болу керектігін тізіп жазыңыздар.

2. Адамның өміріндегі қиындықтарды жеңуде ерік-жігер мен мінез маңызды роль атқарады. Төменде сіздің ерік-жігер, қайратты-лығыңызды анықтауға жәрдемдесетін тест берілген.
Тест «Өзіңізді білесіз бе?»

Ғалымдардың айтуынша, егер адам миының оң жарты шары жетекші болып табылса, онда эмоцияның басым болғаны. Ал. егер мидың сол жақ бөлігі жетекшлік роль аткдрса, онда аналитикалық ақыл қабаты басым. Үсынылып отырған тест адамдағы жетекші ми сыңа-рын аныктауға мүмкіндік береді. Және де бүл туа біткен нышан болып табылады, сондай-ақ өмір бойы өзгермейді. Алайда, қатты толқығанда мидың жетекші бөлігі орын ауыстырып, өзгеріске түсуі мүмкін екендігін де ескерген жөн.

1-Нұсқау. Қолыңыздың саусақтарын айқастырыңыз. Сіз бір (оң немесе сол) бас бармақтың ұдайы үстінде түратынын аңғарасыз. Егер, ол сол саусақ болса - сіз тым әсерленгіш адамсыз. Ал, ол оң саусақ болса, онда сізде аналитикалық ойлау басым.

2- Нұсқау Бір нысананы таңдап, оны қалам немесе қарындаш арқылы кездеп көріңіз. Оң көз жетекші роль атқарса, онда сіздің мінезіңіз бірбеткей, табанды болғаны, сол көздің жетекшілігі мінез-құлқыңыздың жұмсақ және көнгіштігі туралы хабардар етеді.

3-Нұсқау. Егер қолдарыңызды кеуде тұсына айқастырғанда сол қол үстінде тұрса, назды қылықтарға бейімсіз, егер, оң қол үстінде тұрса, сізге қарапайымдылық, ақкөңілділік тән.

4- Нұсқау. Егер сізге оң қолмен шапалақ ұрған ыңғайлырақ болса, онда сізге батылдық тән, ал, сол қолмен шапалақтау ыңғайлырақ болса, онда шешім қабылдар алдында сіздің жиі қобалжитындығыңызды білдіреді.

Әрбір нүсқаудан кейін қайсы қол (ми бөлігі) – оң (О) немесе сол (С) сіз үшін жетекші болып табылатындығын жазыңыз. Сіз төрт әріптен түратын формула алдыңыз. Өзіңізге тән формуланы тауып, мінез-құлық ерекшелігіңізді анықтаңыз.

ОООО - сіздің мінезіңізге кертартпалық тән жалпы қабылданған пікірге (стереотипке) мойынсұнуға бейімсіз. Дау-жанжалды, айтысуды ұнатпайсыз.

ОООС - Сіздің мінезіңізге жасқаншақтық тән.

ООСО - Сізге назданғыштық, бірбеткейлік тән, әзілдеуді ұнатасыз.

Сізбен қарым-қатынас жасау үшін де осы қасиетгер керек. Бүлар тез тіл табысқыш адамдар. Мінездің бүл түрі, әсіресе, әйел адамдарда жиі кездеседі.

ООСС - мінездің сирек үшырасатын түрі, жүмсақтық тән. Алайда, тартыншақтық (сол қолмен шапалақтау) пен қатаң мінез (оң көздің жетекшілік роль атқаруы) арасында қайшылық байқалады. ОСОО - ой оралымдылығы мен мінез жайлылығын біріктіретін мінез-құлық түрі. Бүл мінез «іскер әйелдерде» жиі ұшырасады. Мүндай адамдар өзгелерге баяу үйреніседі, сақ болып келеді, қарым-қатынаста төзімді және салқынқанды.

ОСОС - әлсіз, өте сирек кездесетін мінез түрі. Мүндай мінез-құлык иелері дәрменсіз, түрлі ықпалдарға түскіш. Әйелдер арасында жиі кездесетін мінез.

СООО - мүндай үйлесімділік жиі кездеседі. Оған тұрақсыздықпен ұштасып жататын әсерленгіштік нышандары тән.

СООС - сізге жұмсақтық, аңғалдық тән. «Кішкентай ханшайым» типі өзіңізге ерекше ұқыпты қарым-қатынасты талап етесіз.

ССОО - сізге жылышырайлылық пен қарапайымдылық тән. Қызығушылықтарыңыз шашыраңқы, өз іс-қимылыңызға жиі есеп беріп жүруге бейімсіз.

ССОС - сіздің мінезіңізге қарапайымдылық, кішіпейілділік, сенгіштік тән. Өте сирек кездесетін мінез. Ер адамдарда мүлде кездеспейді деуге болады.

СССО - сіз сезімтал, қимылыңыз ширақ, батыл адамсыз, алайда шешімді асығыс қабылдайсыз. Сіз өзіңізді тежеп ұстауыңыз қажет.

Мүндай мінезді ер адамдардың сезімге берілуі сирек кездеседі.

СССС - сізге тез бейімделгіштік тән. Кез-келген қүбылысқа жаңаша қарауға қабілеттісіз. Сізге әсерленгіштік, өзімшілдік және бірбеткейлік тән. Кейде ол түйықтыққа әкеліп соғады.

СОСО - мінездің ең күшті түрі. Сізді бір нәрсеге иландыру мүмкін емес. Сіз өз көзқарасыңызды тек күшпен өзгертесіз. Ширақсыз, алға қойған мақсатқа жетуде қажырлылық көрсетесіз.

СОСС - сіз қойылған мақсатқа жетуде табандысыз. Мүндай мінезді адамдар ырыққа көнбейді, оларды өз айтқанынан қайтару мүмкін емес. Мұндай адамдар үшін дос табу қиын.

ОССО - сіз икемделгішсіз. Дау-жанжалдан алыс жүресіз, саяхаттағанды ұнатасыз. Дос табу сіз үшін оңай. Алайда, жиі әуестенуге құмарсыз.

ОССС - Сізге тұрақсыздық пен тәуелсіздік тән, бәрін өзіңіз істегіңіз келіп түрады. Талдай білуге бейімділігіңіз арқасында күрделі міндеттерді табысты шешесіз. Әдетте, жүмсақ көрінгенмен, істі аяғына дейін жеткізу қажет болғанда талап қойғыш, тіпті, қатаң да бола аласыз.
3. Хрестоматиядағы «Қүтты біліктен» үзіндіні, Абайдың «Қырық төртінші сөзін» оқып шығыңыз; Бүдабай Қабыловтың «Көңіл» атты өлеңімен танысып, мүндағы айтылған ой-пікірлерге талдау жасаңыздар.

4. Қазіргі адамдар сақтанулары қажет және күшті ерік-жігер көрсетпеген жағдайда қүлдырауға алып келетін еліктіргіш нәрселердің тізімін дәптерге жазып қойыңыз.

Тақырып: «Еліктіргіш нәрселерден қалай сақтану керек?» «Есінегенге де еліктейтіндер табылады» (М.Әлімбаев).

1-тапсырма

«Еліктіргіш нәрселер» деп нені айтар едіңіз?

Қалай ойлайсыз, адамның қиыншылықтарын шешетін ерекшеліктер бола ма?

2-тапсырма

Хрестоматияны ашып («Көкжиектің аржағында не бар?» тарауы) Әбу

Насыр әл Фарабидің «Бақыт жолын сілтеу» трактатынан үзіндімен танысыңыз.

Талдау. Еліктіргіш заттардан алған әсерді басқа зиянсыз өуесқойлықпен алмастыруға бола ма? Мысалы:

• Спорт

• Дос-жаран

• Музыка

• Медитация

• Ермек

• Үйірмелер т.б.
Өзіндік жүмыс

Өзіңізді тестен еткізіңіз. Тест: «Сіздің жүйке жүйеңіз қандай жағдайда?»

Сізге он сұрақ беріледі. Әрбір сұрақтың үш жауабы бар. Олардың ішінен сізге жақынын тандап алыңыз. Дұрыс немесе дұрыс емес жауаптар жоқ. Тез, ойланбай жауап беріңіз.

1 Кезекке тұрар ма едіңіз?

а) оған уақыт кетіру қажет емес;

б) қажет затты сатып алу керек болғандықтан кезекке тұрудан басқа амал жоқ;

в) қашық болса да мүмкіндік болса өзге дүкенге баруға тура келеді.

2. Телефон шылдырынан шошынасыз ба?

а) сіздің оған үйренгеніңіз соншалық, дыбысты елемейсіз;

б)иә;

в) жоқ.

3. Егер сіз өзге қалаға жол жүретін болсаңыз вокзалға поезд жүруден

қанша уақыт бүрын келесіз?

а) поезд жүрерден бір сағат бұрын;

б) он бес минут бүрын;

в) жарты сағат қалғанда.

4. Егер әлде бір нәрсеге ренжіп, қиналып тұрған адаммен бірге бола

қалсаңыз, ол көңіл-күй сізге беріле ме?

а) егер ол жақын адамым болса, онда міндетті түрде беріледі;

б) қол үшын бермегенмен оған ең болмаса басу айтар едім;

в) ол көңіл-күй қайткенде де беріледі.

5. Бір нәрсені уайымдасаңыз сіздің көңіл-күйіңіз нашарлай ма? (Мәселен, қызуыңыз көтеріледі, басыңыз ауырады немесе айналады)

а) жоқ;

б) болып түрады;

в) өзіңізді күні бойы ауру адамдай сезінесіз.

6. «Ерте ме, кеш пе, бәрі өз орнына келеді»-дейтін нақыл сөз, сіздің

ойыңызша, қаншалықты әділ айтылған?

а) толығымен қүптаймын;

б) егер солай болса жақсы ғой, бірақ, оған сену қиын;

в) ол үшін адамның өзі күш жүмсауы керек.

7. Егер сіз сабаққа немесе жиналысқа кешігіп қалсаңыз, өзіңізді қалай

сезінесіз?

а) өзгелер де кешігеді ғой деп ойлайсыз;

б) мүндай жағдайда дүрысы көзге түспеген;

в) әрине, өзіңізді ыңғайсыз сезінесіз.

8. Сіздің жүмысыңыз қай жағдайда қарқынмен алға жылжиды, атқаратын түрлі істер көбейген кезде ме, әлде, керісінше, олар аз болған жағдайда ма?

а) атқаратын іс көбейген жағдайда сізге қанат біткен сияқты оларды бірінен соң бірін тындыра бересіз;

б) жүмыстың көптігі сіздің еңсеңізді басады, сондықтан оларды атқару сізге оңайға түспейді;

в) сіз қашан да бір қарқынмен жүмыс істейсіз.

9. Сіз көпшілікті үнатасыз ба?

а) кейде-иә, кейде-жоқ;

б) үнатпайсыз, тіпті жүйкеңіз қозады;

в) олардың сізге ешқандай кедергісі жоқ.

10. Сіз жаңа, бөтен жерде ұйықтай аласыз ба?

а) егер ыңғайлы жағдай болса ұйықтай бересіз;

б) сіз үшін үйқыға кету аса қиын;

в) ұйқы қандыру үшін сіз күй талғамайсыз.

Жауаптарға сәйкес ұпайла

Сұрақ-жауап	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10
а	0	6	3	4	8	10	8	6	6	6
б	6	0	9	6	5	3	0	0	1	1
в	3	8	0	1	1	6	6	10	9	10

Нәтижелер:

35 үпайдан аз болса. Сіз сезімтал адамсыз, жүйке жүйеңіз қалпында, кейде қиналатындығыз сондықтан. Аса секемшілсіз, өзіңізге сеніміңіз аз, күрделі жағдайларда жиі абыржисыз.

36-дан 65 ұпайға дейін. Сіз байыпты, сабырлы және байқампазсыз. Көңіл-күйіңіз шектен шықпайды. Іс-әрекеттеріңізді сезім емес, ниетіңіз анықтайды. Сізді негізсіз қалыпты жағдайдан шығару мүмкін емес. Байыптылығыңыздың арқасында заттардың мәнін дүрыс бағалайсыз. Күтпеген жағдайға тап болғанда оған жүйкеңізді шаршатып әуре болмайсыз, бірден проблеманы шешуге кірісесіз. үпайдан жоғары. Сіздің жүйкеңіз мықты. Тіпті сіздің аса сабыр-лылығыңыз айналадағылардың шыдамын тауысады. Жағымсыз болса да сіз өзіңізге қатысты оқиғаларға да мән бермейсіз. Егер шын мәнінде осылай болса, сізге өмір сүру жеңілірек.
Өзіндік жүмыс

1-Қандай әдеттерден арылып, қандай әдеттерге ие болғыңыз келеді? Кестені толтырыңыз

№	Менің жақсы өдеттерім	Менің жаман әдеттерім	Маған қажетті әдеттер
1
2
3
4
5
6
7
9
10

2. Хрестоматияның «Көкжиектің ар жағында не бар?» тарауындағы Әбу Насыр әл Фарабидің «Бақыт жолын сілтеу» трактатынан үзіндіш, Шал ақынның айтқандарын; Абайдың «Он бесінші сөзш», Қ.Мырзалиевтің өлеңдерін оқып шығып, талдаңыздар.

<предыдущая страница | следующая страница>