Перейти на главную страницу
A) Не, қалай, кім үшін деген мәселелерді шешу үшін қоғамды ұйымдастыру әдісі.
B) Пайданы максималдандыру үшін қоғамды ұйымдастыру әдісі.
C) Қоғамның әлеуметтік мәселелерін шешу үшін құрылатын жүйе.
D) Фирманың әрекеттерін дұрыс ұйымдастыру жүйесі.
E) Мемлекеттің экономикалық мәселелерді дұрыс шеше білу жолдары.
A) Металлургия. B) Химия өнеркәсібі. C) Құрылыс материалдарын өндіру. D) Қызмет көрсету саласы. E) Көлеңкелі бизнес.
А) Шаруашылық жүргізуші субъектілерге мемлекет қарамағындағы меншік нысандарын беру. В) Меншік нысандарын мұрагерлікке беру. С) Акциялар мен облигацяларды сатып алу. D) Мүлікке толыққанды ие болу. Е) Заңды тұлғалардың мемлекеттен меншік нысандарын сатып алу қатынастары немесе келісімдері.
A) Кәсіпкерлік дамымайды.
B) Экономикалық таңдау еркіндігі орын алады.
C) Дәстүрлер жақсы сақталады.
D) Күшті кәсіподақ қозғалысы орын алады.
E) Қоғамдық мәселелер көп жағдайда шешілмейді.
А) Қалыптасқан дәстүрге байланысты жерді пайдалану.
В) Жерді жалдау.
С) Жер кадастры бойынша жердің бағасын анықтау.
D) Тұлғаның тарихи қалыптасқан жағдайлар негізінде жер телімін пайдалану құқығы.
Е) Белгілі бір заңдық тәртіппен жерді пайдалану.
A) Жұмысшылар саны 200 адамға дейінгі объектілер жекешелендірілді. B) Жұмысшылар саны 200 адамнан асатын объектілер жекешелендірілді. C) Қызметкерлері 50 адамнан аспайтын объектілер жекешелендірілді. D) Жекешелендіру купондарын қолдану арқылы орта кәсіпорындар жекешелендірілді.
E) Алдымен ірі стратегиялық өнеркәсіп салалары жекешелендірілді.
47. Меншік құқығы дегеніміз – бұл:
A) Игіліктердің белгілі бір тұлғаға тиістілігін бекітетін және осы құқықтарды қорғайтын заң нормаларының жиынтығы. B) Меншік объектілерінің қатыстылығы жөніндегі адамдар арасындағы экономикалық қатынастар. C) Меншік объектілерінің кімге тиесілі екендігін анықтау. D) Экономиканың іргелі сұрақтарын шешу үшін субъектілердің меншік туралы қатынастарын жеңілдету.
E) Қоғамдағы барлық меншік объектілерін әділетті және шынайы бөлу мәселесін реттейтін заңдар мен құқықтар.
48. Жекешелендірудің қажеттілігі:
А) Жеке меншік топтарын құру. В) Мемлекеттің экономикаға араласпауын қадағалау. С) Шетел инвесторларын шектеу.
D) Кәсіпорындарды монополияландыру. Е) Мемлекеттің рөлін күшейту.
49. Экономикалық жүйедегі қоғам эволюциясының формациялық бағыты:
A) Марксистер теориясымен жасалған. B) Неоклассиктермен жасалған. C) Кейнстік теорияда кездеседі. D) У. Ростоудың еңбектерінде орын алған. E) Американ социологы Д. Белл теориясында орын алады.
A) Монғолия. B) Қырғыстан. C) Венесуэлла. D) Сауд Арабиясы мен Кувейт. E) АҚШ.
4.1 Нарықтық шаруашылықтың негізгі белгілері. Натуралды және тауарлы шаруашылық
4.2 Тауардың мәні, қасиеттері, формалары және әртүрлі теориялары
4.3 Ақшаның мәні, болу тарихы, түрлері, қызметтері және әртүрлі теориялары
Қоғамдық шаруашылықты жүргізудің тарихи тұрғыдан қалыптасқан 2 әдісі бар:
- экономикалық қатынастар жүйесінің тұйықтылығы;
- әмбебап қол еңбегіне негізделген өндірістің орын алуы;
- қоғамдық еңбек бөлінісінің жоқ болуы;
- өндіріс пен тұтынудың арасында тікелей экономикалық байла-ныстардың орын алуы;
- еңбек өнімдерінің айырбасқа түспеуі.
Натуралды шаруашылықтың иемденушілік және ұдайы өндірушілік болып бөлінеді. Иемденушілік натуралды шаруа-шылық – терімшілік өнері басым болатын, еңбектің қарапайым құралдарын қолданумен, тұтыну деңгейіне кепілдеменің жоқ болуымен және табиғаттың дайын игіліктерін қолданумен байланысты сипатталатын шаруашылық.
2) Тауарлы шаруашылық - өнімдердің жеке тұтыну үшін емес, олардың айырбастау және сату үшін өндірілуін сипаттайтын шаруашылықтың дамыған түрі. Тауарлы шаруашылықтың негізгі сипатты белгілері:
- экономикалық қатынастар жүйесінің ашықтылығы;
- қоғамдық еңбек бөлінісінің дамуы;
- тауарлар айырбасының орын алуы;
- еңбектің мамандандырылуы;
- өндіріс пен тұтынудың арасындағы жанама экономикалық байланыстардың орын алуы;
- еңбек өнімдері нарыққа сату немесе айырбас үшін түседі және содан кейін тұтынылады.
Натуралды шаруашылық алғашқы қауымдық, құл иеленушілік және феодалдық өндіріс әдісінде басым болды. Алғашқы қауымдық құрылыстың ыдырауынан еңбек өнімінің бір бөлігі тауарға айнала бастады. Бұл мал шаруашылығының егін шаруашылығынан бөлінуінен туындап, еңбек өнімділігінің өсуіне және өндірушілердегі артық өнімнің құрылуына алып келеді. Ал бұл өз кезегінде, олардың арасында айырбасты тудыруға жағдай жасап, тауар өндірісінің дамуына түрткі болды. Кейіннен, қолөнердің егіншіліктен бөлінуі және сауданың оқшаулануы тұрақты айырбасқа, жеке меншіктің пайда болуына жол ашты.
Тауарлы шаруашылықтың пайда болуына негізінен үш жағдай әсер етті:
1. Тереңдетілген ең ірі еңбек бөлінісінің және жұмыс күшінің мамандандырылуы.
2. Жеке меншіктің пайда болуы.
3. Тауар өндірушілердің экономикалық жағынан оқшаулануы.
Сондықтанда, қазіргі нарықтық қатынастар кәсіпкерліктің еркін бәсекелестік пен жеке меншік жағдайында жоғары дамыған тауарлы шаруашылығының негізінде ғана дами түседі.
4.2 Тауардың мәні, қасиеттері, формалары және әртүрлі теориялары
Тауар ерекше экономикалық игілік ретінде кез-келген экономикалық жүйенің жасушасы болып табылады. Адам еңбегінің нәтижесі болып табылатын өнім тауарға айнала алады. Себебі, ол өзінің ғана емес, басқа адамның тұтынуына арналады, айырбасқа және сату-сатып алуға бағытталады.
Тауар – бұл сатуға арналған және айырбас үшін өндірілген адам іс-әрекетінің өнімі. Тауардың 2 қасиеті бар:
1. Тұтыну құны, тауар осы қасиеті арқылы сатып алушылардың қандай да бір қажеттілігін қанағаттандыра алу қабілетіне ие бола алады.
2. Айырбас құны, яғни тауардың зат бола отырып басқа бір затқа айырбастала алуы.
Тауардың осындай екі қасиетінің болуы оның табиғатының екі жақтылығын көрсетеді. Ол сол тауарға сіңген еңбектің екі жақтылығынан туындайды. Демек, кез-келген тауар өндірушінің еңбегі екі жақты сипатқа ие болады: бірінші жағынан, бұл белгілі бір құнын жасайтын пайдалы еңбек, ал екінші жағынан – бұл адамның жұмыс күші шығындары, оның нақты түріне тәуелсіз жалпы еңбегі.
Тұтыну құнын жасайтын еңбек нақты еңбек деп аталады. Мәселен, ағаш ұстасының нақты еңбегінің нәтижесі – үстел, тігіншінікі – көйлек және т.б. болып табылады. Бірақ, ағаш ұстасы да, тігінші де нақты еңбек түріне тәуелсіз қаншама энергия жұмсай отырып, ақыл-ой және дене еңбегін шығындайды. Адамның осындай шығындары тұрғысында барлық еңбек бірдей және ол оның нақты түріне тәуелсіз болып табылады. Мұндай еңбекті абстрактілі еңбек деп атайды. Демек, нақты және абстрактілі еңбек – бұл тауарды жасайтын сол бір еңбектің екі жағы.
Нарық жағдайында тауардың құны жеке еңбек шығынымен емес, қоғамдық қажетті еңбек шығынымен және қоғамға қажетті жұмыс күшімен анықталады.
Еңбек өнімділігінің артуы кезінде уақыт бірлігіне шаққандағы өнімдер саны артады, ал өнімнің құны төмендейді. Еңбек қарқындылығының артуы кезінде өнімдер саны адамның дене шығындарымен бірге өсіп, нәтижесінде өнімнің құны өзгеріссіз қалады. Осыған байланысты, тауардың нарықтық құны еңбектің жеке шығынымен және жеке жұмыс уақытымен анықталмайды, ол қоғамға қажетті орташа жұмыс уақытымен анықталады. Осыны құн заңы деп атайды.
Құн заңы тауар өндірісі жағдайында өндірісті реттеудің негізі болып табылады. Құн заңы тауардың құн бойынша айырбасталу үдерісінде көрініс табады. Ол тауардың қоғамға қажетті еңбегінің мазмұнымен өлшенеді. Тауарды құн бойынша сату және сатып алу заң ретінде күшіне енеді.
4.3 Ақшаның мәні, болу тарихы, түрлері, қызметтері және әртүрлі теориялары
Тауарлы шаруашылықтың дамуы ақшаның пайда болуына мүмкіндік берді. Алайда, оның пайда болуы туралы ортақ шешім әлі жоқ.
Тауар құнының одан әрі дамуымен байланысты, ақша бүгінгі күні тауарлардың айырбасталуына ғана қызмет көрсететін техникалық құрал ретінде емес, ол жалпылама эквиваленттілік рөлін атқаратын абсолюттік өтімділікке ие ерекше тауар немесе тауарлардың тауары деп саналады. Кез-келген тауар өзінің құнын ақшамен көрсете алады. Олай болса, ақшаның экономикалық категория ретіндегі мазмұнын оның атқаратын қызметтерінен көруге болады.
2) Еңбек құнының теориясы.
А) Айырбасқа арналған материалды - заттық өнiмдер.
В) Тұтынуы өндiрiспен сәйкес келетiн материалдық қызмет нәтижесi.
С) Қажеттiлiктi қанағаттандыратын тауарлар мен қызметтер.
D) Өндiрiс факторлары.
Е) Өндiргіш күштер.
А) Қоғамдық еңбек бөлінісінің және айырбастың дамуы.
В) Мемлекеттік басқарудың күшеюі.
С) Қалдықсыз өндірістердің пайда болуымен байланысты.
D) Несиелік ақшалардың дамуы.
Е) Ірі өндіруші – монополистердің пайда болуы.
А) Тарихи қалыптасқан ақша айналысын ұйымдастыру формасы.
В) Ақша айналымының жылдамдығы.
С) Қандай да бір активтің айырбас құралына тез айналуы.
D) Ақшаның тез құнсыздануы.
Е) Ақша жүйесінің элементі.
А) Ақша жүйесі. В) Ақша айналымы. С) Ақша массасы. D) Ұлттық валюта. E) Ұлттық және шетел валюталары.
А) Табыс. В) Шығын. С) Баға. D) Тепе-теңдік баға. Е) Икемділік.
A) Құн өлшеуші. B) Айналым құралы. C) Төлем құралы. D) Жинақтау құралы. E) Есеп құралы.
А) Адамдар арасындағы келісім өнімі. В) Тауар айырбасына түсетінің барлығы. С) Ликвидтілікке ие тауарлардың барлығы. D) Жалпы эквиваленттік пен абсолютті ликвидтілікке ие ерекше тауар. Е) Сатып алу.
А) Ресурстарды еркін айырбастау. В) Әртүрлі шаруашылық субъектілердің бар болуы. С) Машина өндірісінің қалыптасуы.
D) Қоғамдық еңбек бөлінісі. Е) Тұтынудың өсуі.
9. Төмендегі келтірілгендердің қайсысы тауар болып келеді:
A) Tабиғаттың сыйлары. B) Жер. С) Айырбастауға арналған еңбек өнімі. D) Зауыт ішіндегі айналымның шикізаттары. Е) Жұмыс күші.
А) Бөлшек сауда бағасы. В) Көтерме сауда бағасы. С) Тарифтер.
D) Прейскуранттық бағалар. E) Тарифтік бағалар мен прейскуранттық бағалар.
11. Тарихта монометализмнің қандай түрлері болған?
А) Мыс, күміс, алтын. В) Күміс пен алтын. С) Алтын, күміс, қола.
D) Тек қана алтын болған. E) Тек қана күміс болған.
12. К. Маркс өзінің ғылыми зерттеуін неден бастады?
A) Қосылған құнды талдаудан. B) Тауарды талдаудан. C) Еңбектің құнын анықтаудан. D) Ақшаның табиғатын зерттеуден.
E) Экономикалық дағдарыстардың себептерін дәлелдеуден.
13. Экономикалық игіліктер ұғымын алғаш кім ғылымға енгізген?
A) Итальян экономисі А. Пезенти. B) Ағылшын экономисі А. Пезенти. C) Ағылшын экономисі У. Петти.
D) А. Маршалл. E) К. Маркс.
14. Тауар дегеніміз не?
А) Әртүрлі тұтынушылық құндар. В) Айырбас үшін өндірілген өнім. С) Белгілі игіліктердегі адамдардың қажеттілігі. D) Әртүрлі игіліктер мен қызметтердің құнын өлшеу құралы. Е) Өндіріс шығынының бағасы.
А) Қоғамдық еңбек бөлінісі. В) Экономика субъектілерінің экономикалық бейімделуі.
С) Өндіру мен бөлуді қатаң басқару жүйесі. D) Кәсіпкерлік субъектілерінің тәуелсіздігі.
Е) Өндіріс.
А) Сүңгуір қайық. В) Демалыс және көңіл көтеру орындары.
С) Жел энергиясы. D) Білім беру. Е) Су.
17. «Әлемдік ақшалар» - ақшаның қызметін:
А) Алтын мен күмістер атқарады. В) Бағалы қағаздар атқарады.
С) Қолма-қол ақшалар атқарады. D) Дамыған елдердің валюталары атқарады. Е) Әлемдегі барлық елдердің валюталары атқарады.
18. Натуралды шаруашылық кезінде өнім:
А) Айырбас жасау үшін өндіріледі. В) Тек мемлекеттің арнайы тапсырыс үшін ғана өндіріледі. С) Жеке тұтыну үшін өндіріледі.
D) Сауда-саттық үшін өндіріледі.
Е) Жеке тұтыну үшін де, сату үшін өндіріледі.
A) Жалпылама эквивалент қызметін атқаратын тауар. B) Басқа тауарға қарай құнын анықтайтын тауар. C) Алтынмен құнын анықтайтын тауар. D) Алтын және күміс.
E) Тауар айырбасына қызмет атқаратын құрал.
20. Ақшаның қандай қызметі баға ұғымын білдіреді?
А) Құн өлшеу қызметі. В) Қор жинау қызметі. С) Әлемдік ақша қызметі. D) Төлем құралы қызметі. Е) Айналыс құралы қызметі.
А) Еңбек өнімдері нарықта айырбас үшін өндіріледі.
В) Өндірушілердің интеграциясы, яғни бірігіп жұмыс істеуі орын алады.
С) Өнімдер өзіндік тұтыну үшін, яғни ішкі шаруашылықтар үшін өндіріледі.
D) Өндірушілердің белгілі бір өнімнің түрін өндіруде мамандануы.
Е) Ешқандай дұрыс жауабы жоқ.
А) Эквивалентсіз айырбас жолымен пайда табу.
В) Өндірушінің өзі өндірмейтін қажетті игіліктерді тұтыну және қанағаттандыру.
С) Ішкі шаруашылық тұтыну мақсатында материалдық игіліктерді өндіру.
D) Өз еңбегімен өндірілетін игіліктерді тұтыну.
Е) Барлық жауаптары дұрыс берілген.
A) Тауар өндірісіне жұмсалған еңбек. B) Тауардың пайдалы қасиеті. C) Басқа тауарға айырбасталуы. D) Тауардың сиректілігі.
E) Адамдардың қажеттілігін қанағаттандыру қасиеті.
24. Қандай да бір активтің айырбас құралына тез айнала алу қабілеті:
А) Өткізгіштік. В) Өтімділік. С) Қозғалғыштық. D) Ақшаның айналу жылдамдығы.
E) Айырбас жылдамдығы.
25. Доллар, еуро, йена, т.б. - бұлар:
А) Бұлардың құны бүгінгі күні төмендеп барады.
В) Бірін бірі толықтырып отыратын валюталар.
С) Ақшаның «әлемдік ақшалар» ретіндегі қызметін атқарады.
D) Бұлардың арасында қазір бәсеке күшті.
E) Әлемдегі ең тұрақты валюталар.
5.1 Нарықтың мәні, негізгі элементтері және әртүрлі жіктелу өлшемдеріне байланысты түрлері
5.2 Нарықтың атқаратын қызметтері мен принциптері.
5.3 Инфрақұрылым және нарықтық инфрақұрылым.
5.4 Сұраныс пен ұсыныс: мәні, әсер ететін факторлары, заңдары, қисықтары. Нарықтық тепе-теңдік
5.5 Икемділік ұғымы. Сұраныс пен ұсыныс икемділігі
Жалпы нарық немесе рынок деген ұғымды классикалық саяси экономия бағытының негізгі өкілі Адам Смиттің (1723-1790 жж.) «көрінбейтін қол» қағидасымен байланыстыруға болады. Оның айтуынша, «көрінбейтін қол» - бұл сатушылар мен сатып алушылардың өзара әрекеттерін тиімділікке жетелейтін автоматты өзін өзі реттеу механизмі, өндірушілердің пайдасын арттыруға және тұтынушылардың пайдалылығын максималдауға итермелейтін күш және мәжбүрлейтін бәсекелік күрес. Сондықтан, классикалық бағытқа сәйкес, нарық өзін өзі автоматты түрде реттейтін механизм деген тұжырым қалыптасқан. Нарық деген ұғымға бірнеше анықтама беруге болады.
2) өзара айналым сферасын сипаттайтын тауар – ақша қатынастары;
3) сатушылар мен сатып алушылардың мүдделерін келістіріп отыратын сиқырлы құрал немесе тетік;
4) тауарлар мен қызметтер арқылы кез келген салада әрекетке түсетін экономикалық агенттердің кез келген жағдайда өзара үйлесім табуы;
5) сұраныс, ұсыныс және баға арқылы өзін өзі реттейтін механизм. Міне осы түсініктерге байланысты нарық жағдайында, сұраныс пен ұсыныстың бітпейтін өзара әрекеттестігі сипатталады.
Нарықтың пайда болу жағдайын ең алдымен мыналар анықтайды:
1) Қоғамдық еңбек бөлінісі.
2) Өндірушілердің дербестілігі және экономикалық таңдаудың еркіндігі.
3) Өндірушілердің жеке меншік шеңберіндегі экономикалық оқшаулануы.
Нарық құрылымының әртүрлі жіктелу өлшемдеріне байланысты түрлері орын алады:
1) Нарықтық қатынас объектілерінің экономикалық мүдделері бойынша:
- тауарлар мен қызметтер (игіліктер) нарығы;
- өндіріс факторларының нарығы, соның ішінде, еңбек нарығы, капитал нарығы және жер нарығы;
- қаржы нарығы;
- ақпарат нарығы.
2) Географиялық орналасуы бойынша:
- жергілікті нарық;
- аймақтық нарық;
- ұлттық нарық;
- дүниежүзілік нарық.
3) Бәсекенің шектелу деңгейі бойынша:
- жетілген бәсеке нарығы;
- монополиялық нарық;
- олигополиялық нарық;
- монополистік бәсеке нарығы.
4) Салалар бойынша:
- автомобиль нарығы;
- компьютер нарығы, т.б.
5) Сатылу сипаттамасы бойынша:
- көтерме сауда нарығы;
- бөлшек сауда нарығы;
- фьючерстік сауда нарығы.
6) Заң нормаларына сәйкестігі бойынша:
- ресми нарық;
- ресми емес (көлеңкелі) нарық.
Мақсаты: экономикалық теория ғылымының зерттеу пәнін, аясын, объектісі мен суъектісін, зерттейтін негізгі мәселелерін, әдіс-терін, құрылымын, атқаратын қызметтерін және экономикалы
25 12 2014
23 стр.
Бұл пән студенттердің экономика, экономикалық даму және негізгі экономикалық ұғымдар, категориялар мен заңдар бойынша жүйелі көзқарасын қалыптастырады. Бұл өзінше ой қорытып
13 10 2014
13 стр.
Байлық сыртқы сауда жасау нәтижесінде жинақталады” деп экономикалық теорияның қай даму кезеңінде айтылады?
06 10 2014
3 стр.
Байлық сыртқы сауда жасау нәтижесінде жинақталады” деп экономикалық теорияның қай даму кезеңінде айтылады?
14 12 2014
3 стр.
Тақырып Хромосомалық аурулар. Адамның тұқымқуалайтын ауруларына диагноз қоюдың қазіргі кездегі әдістері. Адамның тұқымқуалайтын ауруларының алдын алудың қазіргі кездегі әдістері. М
15 12 2014
1 стр.
Кіріспе. Қазіргі қазақ тілінің фонетикасының нысаны мен міндеттері. Фонетика туралы түсінік
14 12 2014
1 стр.
В012000- кәсіби оқыту мамандықтарының күндізгі коб негізінде оқитын студенттеріне Бағдарламалаудың қазіргі тілдері
13 09 2014
1 стр.
Тақырып 2: Дезинсекцияның қазіргі кездегі заттары және әдістері. Буынаяқтылармен күресуді ұйымдастыру. Энтомологиялық топтардың жұмысы
25 12 2014
1 стр.