Бюрократия - когам мушелерине белгили бир артыкшылыктары бар окимет аппаратынын комегимен иске асырылатын баскару жуйеси, шенеуликтердин билиги.

1938 жылы балкаш мыс корыту зауыты алгашкы онимди берди.

1940 жылы Актобе феррокорытпалар зауытынын курылысы басталды.

1940 жылы Казакстанда 2580 ири касипорын жумыс истеди.

Казакстаннын халык шаруашылыгында онеркасип басым салага айналды, онын улеси 60% болды.

1930 жылдардын сонында республикамызда транспорт жуйеси де жетилдириле тусти.

Акмола-Карталы темир жолынын курылысы 9 ай ишинде битип , онын узындыгы 806 км – ге жетти.

1940 жылы елимизде 1358 км темир жол пайдалануга берилди.

1940 жылы Казакстанда колхоздар саны - 6901 – ге жетти, 194 совхоз болды.

1940 жылы елимиздин колхоздары мен совхоздарынын егис алкаптарында 41 мыннан астам трактор, 11,8 мын астык комбайны, 14 мындай жук автомашинасы жумыс жасады.

1940 жылы егистик колеми 5,8 мле гектарга, ал мал басы саны 3,5 млн-га ости.

Оккупация – карсыластын аумагын карудын кушимен уакытша басып алу.

Ораз Жандосов ( 1889-1937) 1957 жылы акталды.

Санжар Асфендияров ( 1889-1938) 1935 жылы онын елеули енбектеринин бири- « Казакстаннын откени деректер мен кужаттарда» атты китабы жарык корди.

Сталин Иосиф Виссарионович ( Джугашвили) ( 1878-1953)

Казакстан Улы Отан согысы жылдарында (1941-1945)

1941 жылы 22 маусымда фашистик Германия озара шабуыл жасаспау жониндеги кенес-герман шартын бузып, немис армиясы согыс жарияламастан КСРО аумагына баса-коктеп кирди.

И.В. Сталин халыкка 1941 жылы 3 шилдеде радио аркылы ундеу жариялады.

Алгашкы кундердин озинде акын В. Лебедев-Кумач пен композитор А. Александров жауга карсы куресте копке ортак ануранга айналган « Касиетти согыс» анин шыгарды.

1940 жылы жасалган « Барбаросса» жоспарына сай Германия кыска мерзим ишинде ( 6-8 апта ) Архангельск – Едил-Астрахан шебине шыгуды коздеди.

1942 жылдын 1 кантарына дейн казакстанда армия катарына 300 мындай, ал согыс кезинде 1 млн 200 мыннан артык казакстандык аскери миндеттилер шакырылды.

Майданга 14,1 мын жук жане женил автоколик, 1,5 мын шынжыр табан трактор , 110,4 мын жылкы мен 16,2 мын арба жиберилди.

312-аткыштар дивизиясын полковник А.Ф. Наумов баскарды.

316дивизияны И.В. Панфилов баскарды.

Волоколамск ауданында откен согыста Панфилов кайтыс болды.

Маскеу ушин согыста – Малик Габдуллин, Бауыржан Момышулы, , Пашид Жангозин, Толеген Токтаров, Рамазан Елебаев, Тилеугали Елебековтар шайкасты.

238-аткыштар дивизиясын баскарган Г.П. Коротков болды.

Алексин каласы ушин шайкастарга казак халкынын аты анызга айналган батыры Амангелди Имановтын улы, катардагы аткыш рамазан Амангелдиев катысты.

1943 жылы Орал облысынан майданга 24 казак кыздары аттанды.

Алия Молдагулованы 3 дарежели данк орденимен марапаттады, ал каза болганнан кейн оган 1944 жылы Кенес одагынын батыры атагы берилди.

З. Онгарбаева 24-аткыштар дивизиясында болды.

Мындаган казакстандыктар Едил бойы мен Дон далаларында корсеткен ерликтери ушин ордендер мен медальдармен марапатталды. Ушкыш Н. Адбиров, танкист Тимофей Позолотинге, аткыш Гияз Рамаевка, минометши Карсыбай Спатаев Кенес одагынын батыры атагына ие болды.

Согыс жылдары партизан козгалысына катынаскан казакстандыктар саны 3,5 мын –га жеткен.

Партизандык козгалыстын Галым Ахмедияров, Галым Омаров, Нурым Садыков, Касым Кайсенов, Нурым Сыздыков, Ади Шарипов, Тажигали Жангелдин.

Согыска казакстандык 12 дивизия катысты. Олардын 5 – бир орденмен, 4 – еки орденмен , 2 – уш орденмен марапатталды.

497 казакстандык Кенестер Одагынын батыры аталды. Бул атакты 97 казак иеленди. Олардын ишинде казак кыздары Алия Молдагулова, Маншук Маметова. Торт казакстандык ушкыш – Талгат Бегелдинов, Леонид Беда, Иван Павлов, Сергей Луганский Кенес Одагынын батыры атагына 2 рет ие болды.

1990 жылы 11 желтоксанда корнекти колбасшы Бауыржан Момышулына да Кенес одагынын батыры атагы берилди. 1941 жылы Байыржан Момышулы полковник шенинде батальонды баскарып, Маскеу тубиндеги шайкастарда оз курамасын жау коршауынан уш рет алып шыкты. Согысты Б. Момышулы полковник шенинде аяктады. Адилеттилик тек 45 жылдан сон, казактын улттык батыры омирден кайтканнан кейн гана калпына келтирилди.

«Данк орденинин толык иегери » атагына 110 казакстандык ие болды.

1941 жылы 26 маусымда ауеде от-жалынга оранып бара жаткан бомбалаушы ушагын жау танкиси колоннасы устине шуйилтип, жандарын пида еткен казактын баһадур ушкышы Бактыораз Бейсекбаев пен ушак экипажына 1996 жылы 2 мамырда Ресей Федерациясынын Батыры атагы берилди.

Рейхстагка тикелей шабуыл жасап, оган Женис туын тиккендердин катарында казакстандык Р. Кошкарбаев, капитан Б.В. Чупрета, минометши А. Бактыгереев, пулеметши А.Е. Вицко, байланысшы К.М. Волочаевтар болды.

Согыстын алгашкы бир жарым жылынын ишинде Казакстанда 25 кениш, шахта, тусти жане кара металлургиянын 11 байыту фабрикалары , 19 жана комир шахталары, 4 жана мунай касипшилиги, Гурьевте мунай ондеу зауыты иске косылды.

1941-1945 жылдары жалпы колеми 3317 мын шаршы метр тургын уйлер пайдалануга берилди.

1943 жылы Казак (Караганды) металлургиялык зауыты алгашкы 200 тонна колеминдеги жогары сапалы болат корытып шыгарды, бул корсеткиш 1945 жылы 4,6 мын тоннага жетти.

Казакстан колхоздары мен совхоздары елимизге 56 млн пут астык, 733,9 мын тонна ет, 1142 мын тонна сут, 62,4 мын тонна жун откизди. Тары осирудин шебери Шыганак Берсиев ( ар гектардан 202 центнер ), атакшы куришшилер Ы.Жакаев, Ким Ман Сам, данди дакылдардан мол оним алгандар М. Сатыбалдин, А. Дацкова, Н. Алпысбаевалар .

Казакстан енбекшилери оздеринин жеке каражаттарынан майдан корына 4,7 млн сом акша, 2 млн дана жылы киим, 1600 вагон сыйлык жонелтти.

Согыс жылдары жалпы 460 зауыт, онын 300-дей эвакуацияланган касипорындар салынды.

Согыс жылдары Казакстан халкы аскери техника жасауга 480,3 млн сом каржы косты.

Согыс жылдары тыл жумысшылары 11 сагаттык 6 кундик жумыс аптасы енгизилип, косымша демалыс жойылды.

Казакстан мен Орта Азия халыктарынын окилдеринен бирнеше батальоннан туратын Туркистан легионы курылды. Фашистер курган .

1937 жылы казакстанга корейлер 100 мындай коныс аударылды.

1941-1942 жылдары республикага 408 мын немис депортацияланды.

1943-1944 жылдары Солтустик Кавказ халкы жер аударылды.

Берлинди алуга 150-ши аткыштар дивизиясы катысты.

Корсеткен батырлыгы мен ерлиги ушин 2027 казакстандык ордендермен , медальдармен марапатталды, олардын ишинде 14 – « кореяны азат еткен ушин», 234-« Жапонияны женгени ушин» медальине ие болды.

1945 жылы 8 мамырда Потсдамда гитлерлик Германиянын созсиз тизе бугу Актисине кол койылды. Сол жылдын 2 кыркуйегинде американдык « Миссури» линкорынын бортында милитаристик Жапониянын созсиз тизе бугуи жониндеги Актиге кол койылды.

Екинши дуниежузилик согыс – адамзат тарихындагы ен ири аскери кактыгыс. Бул согыска букил жер жузи халкынын 80 % туратын 61 мемлекет катысты. Бул согыста шамамен 65-67 млн адам каза тапты.

Потсдам конференциясы 1945 жыл, 17 шилде- 2 тамыз.

Генерал – майор И.В. Панфилов баскарган дивизия жасакталган кала Петропавль.

Талгат Жакыпбекулы Бегелдинов ( 1922 жылы туган.)

Сергей Данилович Луганский ( 1918-1977)

Бауыржан Момышулы ( 1910-1982)

Кажымукан ( 1883 немесе 1871-1948) 1914 жылы Парижде алем чемпионы атагын женип алды. 1927 жылы Казак АКСР Орталык аткару комитетинин Президиумы К. Мунайтпасовка « Казак даласынын батыры» атагы берилди. Ол согыс жылдары 100 мын сом тапсырды.

Бактыораз Бейсекбаев ( 1920-1941) Оган 1996 жылы Ресей Федерациясынын Батыры, 1998 жылы Казакстан республикасынын Халык Каһарманы атагы берилди.

Казакстандагы мадени курылыс ( 1920-1945)

Патша окимети 1906 жылы кабылданган халыкка билим беруди дамыту жониндеги зан бойынша аралас орыс-казак мектептери ашыла бастады.

1918 жылы мектептеги озин-ози баскару туралы «Бирингай енбек мектеби туралы Декларация», « Бирингай енбек мектеби туралы Ереже» кабылданды.

1919 жылы халык Комиссарлары Кенеси сауатсыздыкты жою туралы Декретке кол койды.

1928 жылдын сонына карай казак мектептери ушин 30-дан астам окулыктар жарык корди.

1920-1930 жылдары билим беру жуйесинин манызды курамдас болиги ересектер арасында сауатсыздыкты жою иси болды.

1921 жылы «Казграмчека» курылды. « Мадени жорык», «Кызыл муйистер», «Жумысшы факультеттери» уйымдастырылды.

1918 жылы «Бирингай енбек мектеби туралы Декларация кабылданды» кабылданды.

1920-1921 жылдары 2,5 мын « Сауатсыздыкты жою когамдарында» 70 мыннан астам азаматтар сауаттарын ашты.

1925 жылы республикада 2,7 мын мектеп болды.

1919-1931 жылдар « Сауатсыздыкты жою туралы Декрет». Жалпыга миндетти 7 жылдык билим енгизилди.

1935 жылы мектеп жасындагы балалардын 91% окыды.

1940 жылы енбекке жарамды халык арасында сауатсыздыкты жою иси аякталды.

1946 жылы мамырда Казакстан гылым академиясынын ашылуы. Биринши президенти Каныш Сатбаев болды.

1939 жылгы халык санагы бойынша казакстан халкынын 76,3 % сауатты болды.

1940 жылы республикада 5,3 мын бастауыш, 1,8 мын жетижылдык жане 700-ге жуык орта мектептер болды.

1928 жылы Казак мемлекеттик педагогикалык институты ашылып, 1935 жылы оган Абай есими берилди.

1929 жылы Алматы мал-даригерлик институты, 1930 жылы Казак ауыл шаруашылык институты, 1931 жылы Алматы медициналык институты, 1934 жылы С.М. Киров атындагы Казак мемлекеттик институты ( казирги Аль-Фараби), т.б. ашылды.

1938 жылы КазМУ жанынан Казакстанда алгаш рет аспирантура ашылды.

1939 жылгы санак бойынша Казакстанда 430 мыннан астам адам ой енбегимен айналыскан, олардын 27454 жогары билими болган .

Коммуна – мулик жане енбек болинисине негизделген, биригип омир суретин адамдар ужымы.

Казак кенес адебиети мен онеринин калыптасуы.

1926 жылы кантарда Кызылордада тунгыш касиби казак театры ашылды. Онда М. Ауезов, Ж. Шанин, С. Кожамкулов, К. Куанышбаев, К. Жандарбеков, З. Атабаева жумыс истеди.

Казакстан онер шеберлеринин 11 бригадасы майданда 870 концерт койды.

1942 жылы Е. Брусиловскийдин «Гвардия, алга!» , 1944 жылы А. Жубанов пен Л. Хамидидин «Абай» опералары койылды.

1940 жылы «Коктем » атты алгашкы казак балети койылды.

1942 жылы маусымда Галина Уланова Алматыда алгаш рет театр сахнасына шыкты.

1937 жылы Кызылордада Корей музыка-драма театры , ал 1944 жылы Алматыда Балалар мен жасоспиримдер театры уйымдастырылды.

1947 жылы М. Ауезовтин «Абай» романынын 2 –томы басылып шыкты.

1948 жылы С. Мукановтын «Сырдария», Г. Мустафиннин «Миллионер» , 1949 жылы Г. Мусиреповтын «Казак солдаты» романдары жарык корди.

1949 жылы «Абай » романы ушин М. Ауезовка КСРО Мемлекеттик сыйлыгы берилди.

1938 жылы Казакстанда тунгыш коркем фильмдер студиясы ашылды.

1938 жылы Алматы кинохроника студиясы уйымдастырылып сол жылы корерменге « Жамбыл ата» корсетилди.

1945 жылы Алматы коркем фильмдер киностудиясы тунгыш рет оз кушимен «Абай андери » фильм тусирди.

1938 жылы «Ленфильм» киностудиясы тусирген алгашкы казак коркем фильм «Амангелди».

Абилхан Кастеев ( 1904-1973)

Латиф Хамиди Абдулхайулы (1906-1983)

Мукан Толебаев ( 1913-1960)

Жамбыл Жабаев ( 1846-1945)

Габит Мусирепов ( 1902-1985)

Габиден Мустафин ( 1902-1985)

Сабит Муканов ( 1900-1973)

Казакстан согыстан кейинги кезенде ( 1946-1960)

1945-1946 жылдары армия катарындагылардын саны 8,5 млн – га азайды.

1946 жылы Казакстан Компартиясы Ок-нин биринши хатшысы болып Жумабай Шаяхметов тагайындалды.

Қазақстан кавказдары немис аккупатциясынан азат етилген аудандарга комек ретинде 17,5 мын ири кара мал, 22 мын дай жылкы жане 350 мын кой жиберди.

Сталенизм идиологиясы 40 жылдармен 50 жылдар басында озинин шарыктау шегине жетти.

1946 жылгы наурыздагы КСРО жогаргы кенесинин сессиясында бул тезис партиянын жетекшиликке алатын тужырымдамасы ретинде жарияланды.

КСРО мемлекеттик кауипсиздик комиссарияты III баскармасынын 1946 жылгы казан айындагы малиметтери бойынша Казакстанга 2463940 адам куштеп жер аударылган.

1940-1950 жылдары да улт саясатын кудалау саясаты жалгасты.

М. Ауезов, Г. Мусирепов, С. Муканов, « Казирги такырыпка пьесса жазбайтындар» ретинде саналды.

Белгили композитор Жубанов « Феодалдык – байшылдык дастурлерди асыра дариптегени » ушин катан сынга ушырады. Асиресе 1947 жылы Казакстан Компартиясы орталык комитетинин « КазакКСР Гылым академиясынын тил жане адебиет институтынын жумысындагы саяси орескел кателиктер туралы » каулысы жарияланган сон ултшылдыкты айыптау кенинен канат жайылды.

Орталык комитет 1948 жылы тамыз айында « казак совет адебиетинин жагдайы жане оны одан ари дамыту туралы» шешим кабылданды.

1947 жылы жарияланган « Казакстан 19 гасырдын 20-40 жылдарында» атты монографиялык зерттеудин авторы талантты тарихшы галым Бекмаханов жазыксыз кудаланып 25 жылга сотталды.

Тек кана 1956 жылы КОКП –нын 20 съезинде Сталиндик жеке баска табынушылык ашкереленип, айыпталганнан кейн жазыксыз тулгаларды кудалау саясаты токтатылды.

Сталиншилдиктин ауыр кылмыстарынын бири Казакстан аумагында тузеу мекемелеринин тутас жуйесин Степлаг, Карлаг, АЛЖИР лагерьлеринин салынуы болды. Олардын катарында Тохачевскийдин анасы мен карындасы, Гамарниктин отбасы мушелери, Т. Рыскуловтын айели мен кызы, Жургеновтын, Кожановтын айелдери т.б. болды.

1947 жылы желтоксанда карточкалык жуйе мен республика енбекшилерин азык-туликпен жане онеркасип тауарларымен молшерли камтамасыз ету жойылды.

Сталиннин олимимен (1953 жылы 5 наурызда).

Кейинги алгашкы жылдардын озинде когамда мумкин болатын озгеристердин сипаты жониндеги маселеге еки багыт еки козкарас калыптаса бастады.

1953-1954 жылдары озине когамнын копшилик болигинин назарын аударган социалистик когамдагы карама-кайшылыктарыдын сипаты тарихтагы жеке адам мен халык бугарасынын роли теория мен практиканын аракатынасы баршылыктын ужымдылыгы тагы баска сиякты кокей кести проблемалар жонинде пикир-таластар басталды.

Денсаулыгынын курт натижесинде 1953 жылы 1 наурызда Сталиннин миына кан куйылды.

1951 жылдын басында КСРО-дагы турмеде 5,5 мындай туткындар болды.

Сталин кайтыс болганнан кейн партиялык биликке талас басталды.

Берия , Маленковтар женилип , бар билик Хрущевке кошти.

Когамдык ойдагы еки багыттын куреси мен озара бир-бирине асер етуи натижеси 1956 жылгы акпандагы КОКП 20 съезинин шешимдери болды.

Тек КОКПОК-нын «жеке адамга табынушылык жане онын зардаптары» (маусым 1956 жыл) Каулысы дайындалды.

Тек 33 жыл откен сон гана «КОКПОК-нын хабаршысы журналында Хрущевтин съезде хабарланган жарлыгынын толык нускасы шыкты»

1954 жылы ишинде коптеген майдангерлер болган саяси туткындардын Кенгирдеги котерилиси катал басылып тасталынды.

Кенес окимети мен КОКПОК 1954-1956 жылдары шамадан тыс отаршылдыктандыруды жою мен одактас республикалардын кукыгын кенейтуге багытталган шаралардын тутас кешени жургизгенимен кабылданган актилер жарияланган егемендикти ис жузинде жокка тан етти.

Большевизм басшыларынын утопиялык козкарастары жонинде оз уакытында Мустафа Шокай , Смагул Садуакасов айткан еди.

1954 жылдан 1962 жылга дейн тын котеруге КСРО-нын еуропалык болигинен 2 млн-дай адам келди.

1954 -1965 жылдары Казакстан халкына 0,5 млн адам косылды.

1962 жылы Казактар республика халкынын 29% курады. Ал 1897 жылы казак улты елдин 85 % еди.

Алеуметтик проблемаларга осындай селкос козкарас оз изин калдырды.

Улкен наразылыктын бурк етуи 1959 жылы жазда болып отти.

Темиртаудагы толкулардын басталуы ушин сылтау 1 тамыздагы жастар тобынын когамдык тамактандыру нысандарына шабуыл жасау болды.

1951 жылы 12 наурызда КСРО жогаргы кенеси согысты насихаттауды адамзатка карсы ен ауыр кылмыс деп жариялаган бейбитшиликти коргау жониндеги зан кабылдады. Ишинде 4 млн казакстандык болган 118 млн кенес азаматтары улы державалар арасында бейбитшилик пактиси жониндеги ундеуге кол койды.

1955 жылы Казакстанда 185 делегатция, ал 1957 жылы дуние жузинин 23 елинен 500 дей делегация болып кайтты.

1955 жылы бир катар социалистик мемлекеттер оздеринин аскери саяси одагы Варшава шартын курды.

Экономиканы жедел каркынмен мелитарландыру жургизилди. Ол когамдык омирдеги согыс елеси алдындагы коркыныш шексиз коп аскери жиындармен оку-жаттыгулар орасан коп шыгындармен катар журди.

1962 жылы жазда кенес одагы Кубада АКШ аумагына багытталган зымыран кондыргыларын орнатуга шешим кабылдаган сон бурынгыдан ари шиеленесе тусти.

Деревизионизм (кайта куру) кандайда бир теориянын тужырымнын немесе илимнин устанымдары мен шарттарын кайта карайтын идеялык саяси жане гылыми агым.

1962 жылгы Кариб дагдарысы.

Карточкалык жуйенин жойылган жылы 1947

1946 жылы Казакстан Компартиясы ОК-нин биринши хатшысы болып тагайындалды Ж. Шаяхметов

«Баскаша ойлаушылыгы» ушин КОКП катарынан шыгарылган, Шыгыс Казакстан облысынын орыс тили мугалими М. Еликбаев.

1958 жылгы тамызда Темиртау каласындагы енбекшилердин наразылыгы, тартипсиздиги, толкуынын себептери Омир сурудин томен денгеи.

Шаяхметов Жумабай 1906-1966

Хрущев Никита Сергеевич 1894-1971

Согыстан кейнги Казакстан. Онеркасиптин дамуы 1946-1960

1945 жылы 23 маусымда КСРО жогаргы кенесинин сессиясы кабылдаган демобилизация туралы заннан кейн миллиондаган жауынгерлер бейбит тиршиликке кайта оралды.

1946 жылы наурызда КСРО жогаргы кенесинин биринши сессиясында «КСРО халык шаруашылыгын кайта калпына келтируди жане дамытудын 1946-1950 жылдарга арналган тортинши 5 жылдык жоспары туралы» зан кабылданып онда елеули каржыны республиканын ауыр онеркасибин дамытуга, жана темир жол жуйелерин салуга, жумсау карастырылды.

1947 жылы Оскемен коргасын – мырыш комбинаты алгаш рет мырыш шыгарды.

1965 жылга карай 19,5 тонна комир шыгарылатын ондиристик куат иске косылды.

1954 жылдан Екибастуз бассейнинин калын кабаттарынан комир ондириле бастады.

1965 жылы Екибастузда 14,3 млн тонна комир шыгарылды.

Мунайлы, Емби, бассейндерин жане де баска касипкершиликтерди ондириске косу 1950 жылы мунай ондируди согыска дейнги салыстырганда 52 % арттыру мумкиндик болды.

1950 жылы кайта жабдыктаудан Семейдеги май зауыты, Петропавлдагы Комсамол тигин фабрикасы оним бере бастады.

1950 жылы Жамбыл, Кызылорда, Павлодардагы тери зауыттарынын кырылысы аякталды.

Атакты кеншилер Кузембаев, Абдрахманов, Акулов социалистик енбек ери деген жогары атак алды.

1954-1958 жылдары Республикамызда 730 онер касип орындарымен цехтар косылды.

1960 жылдардын ортасына карай республиканын онеркасип алеуети 2 есе ости.

729 ири онер касип орны жане 555 цех катарга косылды.

60 жылдардын сонына карай тагы да 445 ири онер касип орындары мен цехтер косылды.

1945 жылы халык шаруашылыгындагы жумысшы жане кызметкерлер саны 1044 мын адам болса 1950 жылы бул корсеткиш тисинше 1403 мын жане 366 мынга жетти.

1951-1955 жылдары ауыр онеркасип орындарында мамандар саны 1,8 есе ости. Натижесинде кала халкынын саны каркынды турде осип 1959 жылы 44 % жетти.

Осы жылдары Казакстаннын картасында 15 жана кала жане 86 кала типтес кенттер пайда болды.

1950 жылы узындыгы 483 км Мойынты-Шу темир жол тармагы салынды.

1960 жылы темир жол желиси 1945 жылгымен салыстырганда 11,47 мын км-ге жетти.

1958 жылы республика аумагында Казак темир жолы мен курылуымен киындыктар жойылды.

1960 жылдардын сонында казакстанда темир жолдын узындыгы 13120 км – ге жетти. Бул одактык колемдеги темир жолдын 9,3 % еди.

1960 жылы тас тоселген автомобиль жолдардын узындыгы 11,2 мын км жетти.

1949 жылдын коктемине карай Алматыда астананы елдин 56 каласымен байланыстырган автоматтык телефон станциясы жумыс истей бастады.

Радио хабар тарататын станциялар саны 1940 жылмен салыстырганда 2 есе – дей артты.

1945 жылы республикада 1,15 млн кВт саг электр куаты ондирилсе, 1960 жылдын колеми 10,5 млн кВт саг тен болды.

1962 жылы Казакстанда халык шаруашылыгы кенестерин ирилендиру арекети жасалды.

Халык шаруашылыгын кайта калпына келтирудин жане дамытудын 1946-1950 жылдардагы арналган 5 жылдык жоспары мынаны карастырады: ауыр онеркасипти дамытуды.

1960 жылдардагы елдин гылыми-техникалык прогрестин негизги багыты электрлендиру.

1960 жылдары Казакстаннын картасында ири калалардын пайда болу себеби: ири пайдалы кен орындарын пайдалану.

Согыстан кейинги жылдардагы Казакстаннын ауыл шаруашылыгы

(1946-1960)

1949 жылга карай кабылданган каулы бойынша Казакстаннын колхоздарына турли уйымдардын 214 млн сом карызы коп мал техника, 540 мынга жуык зансыз тартып алынган жер кайтарылып берилип акимшилик –шаруашылык баскару аппараты елеули турде кыскарды.

Колхоздарды кыска мерзим ишинде ирилендиру жаппай сипат алды, натижесинде казакстандагы олардын саны 6737 – ден ( 1945 жыл) 2047 – ге ( 1952 жыл ) дейн кыскарды.

Миндеттерди табысты жузеге асыру ушин Н.С. Хрущев республикалык басшылыкты «ныгайту» керек деп шешти. 1954 жылы акпанда Казакстан Компартиясынын ОК-нин биринши хатшылыгына Казакстанда ешкимге белгисиз П.К. Пономаренко сайланды. Ж. Шаяхметовти кызметинен алу маселесин Кремльде шагын топ кана шешти. Шын манинде Н.Хрущев бул кезенде озинин кадрларын турли орындарга коя бастаган болатын, ал Ж. Шаяхметов болса тын жерлерди тез арада менгеру идеясын колдамады.

Жана жерлерди игеру есебинен 1954-1955 жылдарда 13 млн гектар жер жыртылып, 1955 жылы одан 1100-1200 млн пут астык алу жоспарланды.

КСРО-да тын котеруге байланысты белгиленген тапсырма 1954 жылгы иамыздын басына карай орындалды. 13,4 млн гектар жер немесе жоспар бойынша 103,2 %, онын ишинде казакстанда 6,5 млн гектардан аса тын жер жыртылды.

Тамызда « Астык ондируди молайту ушин тын жане тынайган жерлерди одан ари карай инеру туралы» жана каулы кабылданды.

1956 жылы тын жерлердеги данди-дакылдар егуге арналган аудан колемин 28-30 млн гектарга дейн жеткизу миндети койылды.

1955 жылы тын жерлерде жоспарланган 7,5 млн гектардын орнына 9,4 млн гектар жер жыртылды. Тын жерлерди игерудин басым копшилиги негизинен Казакстаннын солтустигиндеги алты облыста – Костанай, Акмола, Солтустик Казакстан, Кокшетау, Торгай жане Павлодар облыстарында жузеге асырылды.

1954 жылдын озинде косымша 636 мын гектар тын жане тынайган жерлер жыртылды. Тек сол жылы гана колхоздар жане МТС – тар 4847 мын, ал совхоздар 3684 мын гектар жана жерлерди игерди.

Коныстандыру исин уйымдастыру 1938 жылы курылган Бас коныстандыру баскармасына жуктелди.

1954 жылы Казак КСР Министрлер Кенесинин Жер халык комиссариатынын курамында миграциялык ундистерди реттеу енгизилди.

1954 жылдын биринши жартысында тек Акмола облысына гана 20 мыннан астам адам тын котеруге келди.

1954-1955 жылдары совхоздарга 4,5 мын маман жиберилсе, 1959 жылы оларда 15 мыннан астам жогары жане орта билимди мамандар енбек етти. Тек 1953-1958 жылдары ауыл шаруашылыгына 266,6 мын механизатор мамандар жиберилди.

Ен танымал тын игерушилердин бири михаил Довжик болды. Ол Казакстандагы 1954 жылы наурызда алгашкы тын игерушилердин катарында келди.

Ынтымакты бригада курган М.Довжик Акмола облысындагы ауыл шаруашылык техникасын пайдалануда жанашыл болды. Ерен енбеги ушин М. Довжик Социалистик Енбек Ери атагына ие болып, жогаргы зан шыгарушы орган – Казакстаннын Жогаргы кенесине депутат болып сайланды.

1954-1959 жылдары Казакстанын тын жерлерин игеруге 20 млрд-тай сом каражат жумсалды.

Жетижылдыкка ( 1959-1965) белгиленген жалпы онимди 70% -га осирудин орнына 15 % гана оним алынды.

Жазылбек Куанышбаев ерен енбеги жане аса корнекти табыстары ушин ол 1958 жылы екинши рет елдин жогаргы наградасы « орак пен балга » алтын медальимен марапатталды.

Танымал механизатор. Тын игеру Камшат Доненбаева ауыл шаруашылыгымен дамытуга елеули улес косты. Ыбырай Жакаев, Камшат Доненбаева, И. Головацких, Я. Геринг т.б. ауыл енбекшилери Социалистик Енбек Ери деген атакка ие болды.

Экономикалык жагынан нашар колхоздар ирилендирилип жаппай совхоздар уйымдастыру 1957 жылдын коктеминен басталды. Осы жыл ишинде 198, ал 1958 жылдын сонына карай 500-ден астам осындай шаруашылык курылды.

<предыдущая страница | следующая страница>