Аңлатма язуы

Эш программасы статусы.

10 нчы сыйныфлар өчен татар әдәбиятыннан эш программасы түбәндәге документларны исәпкә алып төзелде:

1.Татарстан Республикасы дәүләт телләре һәм Татарстан Республикасында башка телләр турында Татарстан Республикасы Законы.

2. “Мәгариф турында” Россия Федерациясенең Законы (“Закон об образовании” Закон Российской Федерации).

3. “Мәгариф турында” Татарстан Республикасы Законы.

- 6 статья – белем алу теле (телләре)

- 7 статья – Мәгарифнең дәүләт стандартлары

- 10 статья – уку-укыту программалары

- 32 статья – Мәгариф учреждениесенең вәкаләтләре һәм җаваплылыгы.

4. Гомуми белем эчтәлегенең мәҗбүри минимумы (ТР Мәгариф министрлыгының 478 нче номерлы боерыгы, 05.07.2000 ел).

5. Р.З. Хәйдәрова, Р.Л.Малафеева Рус телендә урта гомуми белем бирүче мәктәпләрдә татар теле укыту программасы 1-11. Казан, 2011;

6. Дәреслек - Татар теле , 10 нчы класс. Р.З. Хәйдәрова, Р.Л. Малафеева, (рус телендә сөйләшүче балалар өчен), Казан, “Мәгариф”, 2009 ел.

Эш программасы структурасы.

Татар теленең эш программасы өч өлештән тора: аңлатма язуыннан, төп бүлекләрне, белем һәм күнекмәләрне үз эченә алган программаның эчтәлегеннән, укучыларның әзерлек дәрәжәсенә таләпләреннән. Мәгариф министрлыгы тарафыннан расланган “Татарстан мәктәпләрендә татар телен дәүләт теле буларак укыту эчтәлегенә таләпләр минимумы”нда әйтелгәнчә, гомуми белем мәктәбендә башлангыч сыйныфларда үзләштерелгән белемнәр һәм сөйләм күнекмәләре киңәйтелә, камилләштерелә һәм алга таба үстерелә. Шунлыктан рус телендә сөйләшүче балаларга татар теле буенча системалы фәнни белем бирү, аларны ирекле аралашырга өйрәтү, татар дөньясы турында күпкырлы мәгълүмат җиткерү төп максат итеп билгеләнә.

Бу максатка ирешү өчен, түбәндәге бурычларны хәл итү сорала:

1. 
   татар сөйләмен тыңлап аңларга күнектерү;
   
2. 
   татар этикеты тәгъбирләрен кертеп, бирелгән ситуация буенча диалогик сөйләм оештырырга өйрәтү;
   
3. 
   программада күрсәтелгән лексик темалар буенча телдән яки язмача монологик сөйләм булдыруга ирешү;
   
4. 
   карап чыгу, танышу, өйрәнү, эзләнү максаты белән уку төрләрен кулланып, төрле жанрдагы текстларны аңлап уку күнекмәләрен үстерү;
   
5. 
   тәкъдим ителгән текстларны яттан өйрәнү;
   
6. 
   фразеологик берәмлекләрнең, мәкальләрнең рус эквивалентларын табарга һәм чагыштырырга өйрәтү;
   
7. 
   татар телендәге сөйләмне фонетик, лексик, граматик яктан дөрес төзергә күнектерү;
   
8. 
   татар халкының фән, мәгариф, сәнгать, мәдәният өлкәсендәге казанышлары, күренекле шәхесләре белән таныштыруны дәвам итү;
   

9 халыкларның үзара аңлашып, тату яшәвенә омтылыш тәрбияләү.

Гомуми урта (тулы) белем мәктәбендә (10-11 нче сыйныфлар) укучыларның лексик-грамматик белемнәре гомумиләштерелә һәм системалаштырыла; телдән һәм язма сөйләм күнекмәләре һәм фикерләү сәләте үстерелә; татар теле дәресләрендә укучыларга рухи һәм әхлакый тәрбия бирелә

10нчы сыйныфта өйрәнелә торган лексик темалар киңәя бара, ягъни концентрик рәвештә үеш ала. Алар тел күренешләрен сөйләм ситуацияләре аша үзләштерү һәм практикада куллану, татар халкының тарихи үткәнен, бүгенгесен һәм киләчәген күзаллау, Татарстанда һәм Россиядә яшәүче башка халыклар турында күпкырлы мәгълүмат алу һәм укучыларның гомуми белем дәрәҗәсен арттыру өчен нигез булып тора.

Сөйләм эшчәнлеге төрләренә өйрәтүгә таләпләр

Тыңлап аңлау

Җанлы сөйләмне тылап сөйләшүдә катнашу, эчтәлегенә карап. Сорауларга җавап бирә алу:

Диалогик сөйләм

Аралашканда төрле репликалардан урынлы файдалана алу;

Аралашу барышында фикерне төгәл җиткерә алу;

Киңәйтелгән репликаларны кулланып, сөйләшү үткәрә алу;

Укылган әдәби әсәрнең эчтәлеге буенча әңгәмә кора алу;

Монологик сөйләм

Төрле җөмлә калыпларын кулланып, мөһим вакыйгалар турында хәбәр итә алу һәм аларга каратафикеркеңне белдерә алу;

Сөйләм нормаларына нигезләнеп, кирәкле темага телдән бәйләнешле текст төзи алу;

Татар классик әдипләренең тормышы һәм иҗаты турында сөйли алу:Әсәрдәге геройларны характерлап, алар турында фикер әйтә алу;

Уку

Уку төрләреннән файдаланып, текстан кирәкле мәгъләматны таба алу, аныә эчтәлеген телдән яки язмача белдерә алу;

Шигъри текстны яттан сөйли белү;

Әдәби текстның төрен һәм жанрын билгели белү;

Автор позициясен, геройларның теге яки бу эш-гамәленә нигез булган мотивланы һәм конфликтның асылын ачыклый алу;

Татар һәм рус телләрендәге әдәби әсәрләрнең уртак һәм милли үзенчәлекләрен билгели белү

Аерым авторларның әсәрләре турында белешмә әдәбиятны интернет аша таба белү

Язу һәм язма сөйләм

Аралашу ситуациясенә карата фикерләрне язмача белдәрә алу;

өйрәнелгән темага яки укылган текстның үчтәлегенә нигезләнеп, сочинение яза алу;

Укылган текстның планын язып, эчтәлеген язмача сөйләп бирә алу;

Реферат яза алу;

УКЫТУ – МЕТОДИК КОМПЛЕКСЫ

1. Рус мәктәпләрендәге рус төркеме укучыларына татар теленнән гомуми белем бирүнең дәүләт стандарты

2. Р.З. Хәйдәрова, Р.Л.Малафеева Рус телендә урта гомуми белем бирүче мәктәпләрдә татар теле укыту программасы 1-11. Казан, 2011;

3. Р.З.Хәйдәрова, Р.Л.Малафеева. Казан, “Мәгариф” нәшрияты, 2009 ел. Татар теле. Рус телендә урта гомуми белем бирүче мәктәпнең 10 нчы сыйныфы өчен дәреслек (рус телендә сөйләшүче балалар өчен).

Эш программасының эчтәлеге.

(укыту планында 10 нчы сыйныфта татар әдәбиятыннан атнага 2 сәгать вакыт бирелә)

№	Темалар бүленеше	Сәгатьләр саны
1	Белем һәм тормыш	7
2	Иң зур байлык күңел матурлыгы	6
3	Зарарлы гадәтләрдән сакланыгыз!	5
4	Дустың булмаса-эзлә, тапсаң -сакла	10
5	Саф хисләр-беренче хисләр	13
6	Беркем дә, бернәрсә дә онытылмый	29
	Барысы:	70

Тематик план

№

Дәреснең темасы

Сәгать саны

Дәрес тибы

Эш төре

Тикшерү-контроль

Үзләштерү дәрәҗәсе

Өй эше

Дата

план

факт

1

1-2

М.Хөсәен “Китап”

1

ЛГКК

Үз хезмәтеңне оештыра белү

Киңәшчем, илһа-мым, яктырсың, белмәгәнең

“Китап” шигырен ятларга

2

3-5

Р.Фәхреддин “Китап һәм уку”

1

ЛГКК

Текст белән эш

Мәгърифәтче, кешелеклек, җәмгыять, гаҗәп

Сүзләр өйрәнергә

3

6-8

К.Насыйри “Тәрбия китабы”

1

д/с

Текст белән эш

Көзге, сердәш, ялгызлык, хәсрәт, хак, аерылмагыз, мәгънәгез

Реферат язарга

4

9-10

З.Туфайлова “Китап”

1

ЛГКК

Текст белән эш

Ертма, бөкләмә, керле күл белән тотма

1) Шигырьне ятларга; 2) сәнгатьле укырга

5

11-13

“Казан дәүләт университеты” тексты

1

ЛГКК

Текст, тәрҗемә, уку

Мөнәсәбәт, халык-ара, бәйләнеш, юнәлеш, нәшрият, тәшкил итә, кулъ-язма, икътисади

1)Иҗади би-рем-15 күне-гү 18 бит; 2) сүзләр өйрәнергә

6

15-16

“Рональд Сәгъдиев-фән күгендәге йолдыз” тексты

1

ЛГКК д/с

Текст, тәрҗемә, уку

Дөньякүләм, галим, әгъза, казаныш, мавыга, бәхәсләшәләр

Текстның эчтәлеген сөйләргә

7

18-19

“Телләр белгән-илләр белгән” тексты

1

ЛГКК д/с

Текст, тәрҗемә, уку

Мәгълүмат, ислам, төбәк, өлкә

Мөстәкыйль эшкә әзерлә-нергә

8

20-21

Мөстәкыйль эш (тест)

1

ЛГКК

Тестлар белән эшләү

Өйрәнелгән лексика.ны, грамматик конструкцияләрне үзләштерүне тикшерү

Үткәннәрне кабатларга

9; 10

23-25

Ф.Әмирхан “Хәят”

2

ЛГКК д/с

Текст белән эш

Янару, яшәрү, ябык, ераклык, ефәк, калфак, беркатлы, кыска

1) Тормыш юлын сөйләр-гә; 2) сүзләр өйрәнергә

11; 12

26-27

Г.Камал “Беренче театр”

2

ЛГКК д/с

Текст, тәрҗемә, уку

Ачуланыр,тизрәк, киен, тар, юри генә, ояла, кияү

1) Тормыш юлын сөйләр-гә; 2) сүзләр өйрәнергә

13

31-33

“Киенә белү-үзе бер һөнәр” тексты

1

ЛГКК д/с

Текст, тәрҗемә, уку

Гади, уңайлы, сөйкемле, ягымлы, хис, күңел, шап-шак, яман, хөрмәт

Тектның эч-тәлеге буенча план төзергә

14

34

Инша язу “Мин һәм минем яшьтәшләрем”

1

ЛГКК м/с

Инша язу

Кәеф, инде, вакы-тында, сүзендә тора алмады, сүз бирде, ничәле чыгар, чирек азагында

Үткәннәрне кабатларга

15

35-37

“Сәламәтлек-зур байлык” тексты

1

ЛГКК д/с

Үз хезмәтеңне оештыра белү

Сәламәтлек, саклану

Текстның эч-тәлеген сөй-ләргә

16

38-39

“Тәмәке тартуның зарары” тесты

1

ЛГКК

Текст белән эш

Күңел болгану, баш өйләнү, косу, йөрәк тибү, ярсы-ну, һуштан язу, тарту, гадәт

Сүзләр өйрәнергә

17

40-41

“Аракы кешене нишләтә?” тексты

1

ЛГКК д/с

Текст белән эш

тест

Исерткеч эчемлек, шәраб, бозык, җинаять, эчкеле, зарар, аек, сыра

Текстның эч-тәлеген сөй-ләргә; пре-зентация ясарга

18

--

Презентацияләр яклау дәресе

1

Үткәннәрне кабатларга

19

42-44

“Ак үлемнән саклан!” тексты

1

ЛГКК д/с

Текст, тәрҗемә, уку

Тормыш, яшүс-мер, зыян, мәҗбү-ри, ямьсезләнә, хәлсезләнә, на-чарлык

Тектның эч-тәлеге буенча план төзергә

20

49-50

“Өч дус” әкияте

1

ЛГКК д/с

Текст, тәрҗемә, уку

Ил гизә, шакыган, сынамакчы, табак, кыяфәт, шаккатты, мактыйлар, сөяк

Сүзләр өйрәнергә

21

51-53

“Тугрылыклы дуслык” тексты

1

ЛГКК д/с

Текст, тәрҗемә, уку

Елан, йөзә, урала, бергәләп, ялган, буа, кызган, кыса, котылырга, чума

Сүзләр өйрәнергә

22; 23

55-60

Ф.Хөсни “Кабак”

2

ЛГКК

Үз хезмәтеңне оештыра белү

Ахирәт, бозылды, кыр, кабак, уңган, капшап карый, ачуланышу

1) Тормыш юлын сөйләр-гә; сүзләр өй-рәнергә 2) сүзләр өйрәнергә

24; 25

62-63

Һ.Такташ “Мокамай”

2

ЛГКК

Текст белән эш

тест

Хыял, үрмәли, хаклы, югалдың, бернәрсә, һәрбер, кайгы, һәлакәт, бурыч, чикләдең

1) Тормыш юлын сөйләр-гә; 2) сәнгатьле укырга

26

64

И.Юзеев “Мин телим дусларга”

1

д/с

Текст белән эш

Ант итәм, һичбер, карак булдыксыз, үрә, кәкре

Тормыш юлын сөйләргә

27

66-68

Г.Сабитов “Ярсулы яз”

1

ЛГКК д/с

Текст белән эш

Каш җыеру, чишү, үч алу, кое казу, сак булу, өмет итү, юлны бүлү

Сүзләр өйрәнергә

28

--

Мөстәкыйль эш

1

ЛГКК

Тестлар белә эеләү

Өйрәнелгән лексика.ны, грамматик конструкцияләрне үзләштерүне тикшерү

Үткәннәрне кабатларга

29; 30

71-76

А.Гыймадиев “Зөлфия + мин”

2

ЛГКК д/с

Текст, тәрҗемә, уку

Катлаулы,пөхтә, гашыйк, гадәт, мәхәббәт, бита-раф, саф, кыю, чиста, караңгы, ялгыш, эчкерсез

Сүзләр өйрәнергә

31

79-81

В.Казыйханов “Йөрәк киңәш көтә”

1

ЛГКК д/с

Текст, тәрҗемә, уку

Сер, бердәнбер, хис, келәм, шәраб, эчемлек, гарьләнү, бозыклар

Сүзләр өйрәнергә

32; 33

83-84

Ә.Еники “Кем җырлады”

2

ЛГКК д/с

Текст белән эш

Дәһшәтле, хәрби, яралы, янәшә, тыл, аңга килә, томан, өмет

1) Тормыш юлын сөйләр-гә; 2) сүзләр өйрәнергә

34

--

Мөстәкыйль эш “Саф хисләр- беренче хисләр”

1

ЛГКК

Тестлар белән эш

Өйрәнелгән лексика.ны, грамматик конструкцияләрне үзләштерүне тикшерү

Үткәннәрне кабатларга

35; 36

87-89

Ш.Маннур “Әсирлектә туган дуслык”

2

ЛГКК д/с

Текст белән эш

Шигырь,әсир, читлек, тентү, коткру

1) Тормыш юлын сөйләр-гә; 2) 10 сорау төзеп язырга

37; 38

91-93

Г.Ахунов “Шагырьнең каһарманлыгы”

2

ЛГКК д/с

Текст, тәрҗемә, уку

Газап чигә, тоткынлык, илчелек, көрәштәш, җәза, хөкем ителә

1) Тормыш юлын сөйләр-гә; 2) диалог төзергә

39; 40

95-96

Г.Әпсәләмов “Батырлык”

2

ЛГКК

Текст белән эш

тест

Һөҗүм, тирән, чокыр, явыз, сакчы, шуыша, курку, кан, җиңү

1) Тормыш юлын сөйләр-гә; 2) сүзләр өйрәнергә

41

--

Презентацияләр яклау дәресе

1

Үткәннәрне кабатларга

42; 43

99-102

М.Мәһдиев “Бәхилләшү”

2

ЛГКК д/с

Текст, тәрҗемә, уку

Бәхилләшү, талаучы, урлады, кулсыз

1) Тормыш юлын сөйләр-гә; 2) сүзләр өйрәнергә

44

--

Мөстәкыйль эш

1

ЛГКК

Тестлар белән эш

Өйрәнелгән лексика.ны, грамматик конструкцияләрне үзләштерүне тикшерү

Үткәннәрне кабатларга

Ф.С. Сафиуллина китабы буенча

45

1

“Татарстан” тексты

1

ЛГКК

Текст, тәрҗемә, уку

Вәкил, шәһәр тибындагы поселок, БДБ, килешү

Эчтәлек сөйләргә

46

7

“Татарстан Республикасының дәүләт символлары” тексты

1

ЛГКК

Текст, тәрҗемә, уку

Үткен, калкан, кашкарый, мизгел

Эчтәлек сөйләргә

47

16

“Габдүш Ваһапов үзөйрәткечләре” тексты

1

ЛГКК

Текст, тәрҗемә, уку

Нәшир ителә, камилләшә барган

Эчтәлек сөйләргә

48

17

“Мирсалих Бекчурин үзөйрәткече” тексты

1

ЛГКК

Текст, тәрҗемә, уку

Чик, ия, хезмәт-тәш, раслый, абруйлы, ихти-рамга лаек

Эчтәлек сөйләргә

49

--

Мөстәкыйль эш

1

ЛГКК

Тестлар белән эш

Өйрәнелгән лексика.ны, грамматик конструкцияләрне үзләштерүне тикшерү

Үткәннәрне кабатларга

50

18

“И.Кондратов үзөйрәткече” тексты

1

ЛГКК

Текст, тәрҗемә, уку

Хас, үзенчәлек, аерылып тора, торак

Эчтәлек сөйләргә

51

19

“Шиһабетдин Рәхмәтуллин үзөйрәткече” тексты

1

ЛГКК

Текст белән эш

Ялганлык, төтен, энә, ялкын, мал, җеп

Эчтәлек сөйләргә

52

--

Мөстәкыйль эш

1

ЛГКК

Тестлар белән эш

Өйрәнелгән лексика.ны, грамматик конструкцияләрне үзләштерүне тикшерү

Үткәннәрне кабатларга

53

25

“Милли китапханәнең эшчәнлеге” тексты

1

ЛГКК

Текст, тәрҗемә, уку

Төпләм,тикшеренү нөсхә, йомгак ясарга

Эчтәлек сөйләргә

54

31

“Татар журналлары” тексты

1

ЛГКК

Текст, тәрҗемә, уку

Киңәш, мәртәбәле, нашир, әдәби-нәфис, рәсми, этәргеч

Сүзләр өйрәнергә

55

32

“Татар халкының әдәби журналы” тексты

1

ЛГКК

Текст белән эш

Төп, елъязма, тугрылык, шәхес

Эчтәлек сөйләргә

56

35

“Тарихи экскурция” тексты

1

ЛГКК

Текст, тәрҗемә, уку

Канат, янгын, әкренләп, күркәм, өлеш, тәшкил итә

Сүзләр өйрәнергә

57

36

“Урамнар ни сөйли?” тексты

1

ЛГКК

Текст, тәрҗемә, уку

тест

Остаз, дистәләрчә, һөнәрче, гайрәтле

Эчтәлек сөйләргә

58

37

“Казаным-башкала” тексты

1

ЛГКК

Текст, тәрҗемә, уку

Иңли, мәһабәт, караш, җансыз шаһиты

Эчтәлек сөйләргә

59

38

“Сөембикә манарасы” тексты

1

ЛГКК

Текст, тәрҗемә, уку

Кабер, күзәтү, кисек, тәхет, җиннәт

Эчтәлек сөйләргә

60

40

“Тарихи сәхифә” тексты

1

ЛГКК

Текст белән эш

Сәүдәгәр, күренекле,тупланма, тәшкил итә

Эчтәлек сөйләргә

61

41

“Еллар аша сәяхәт” тексты

1

ЛГКК

Текст, тәрҗемә, уку

Эңҗе, мавыккан, сөйлән, җыючы, саклаучы

Эчтәлек сөйләргә

62

42

Бакый Урманче

1

ЛГКК

Текст, тәрҗемә, уку

Тәэсирле, гәүдәлә-неш, омтыла, тә-вәккәл төстә, мө-лаем, мәрхәмәтлек

1) Тормыш юлын сөйләр-гә; 2) сүзләр өйрәнергә

63

48

“Асылташлар дөньясына сәяхәт” тексты

1

ЛГКК

Текст, тәрҗемә, уку

Таҗ, зөбәрҗәт, тылсым, муенса, энҗе, беләзек

1) Эчтәлек сөйләргә; 2) сүзләр өйрәнергә

64

58

Шиһабетдин Мәрҗани

1

ЛГКК

Текст, тәрҗемә, уку

тест

Мәхәллә, дөньяви, җәмәгатьчелек, гамәлгә кертелә

1) Тормыш юлын сөйләр-гә; 2) сүзләр өйрәнергә

65

60

“Карл Фукс-зур галим” тексты

1

ЛГКК

Текст белән эш

Барышлый, сабын кайнату, исәбенә, тикшеренү

Эчтәлек сөйләргә

66

62

Александр Казем-Бек

1

ЛГКК

Текст, тәрҗемә, уку

Нигез салучы, сүз төркемнәре, алым

Тормыш юлын сөйләр-гә

67

63

Хөсәен Фәезханов

1

ЛГКК

Текст, тәрҗемә, уку

Фикер иясе, юнә-леш, тармак, рәс-ми эш кәгазьләре, өлешчә

Тормыш юлын сөйләр-гә

68

--

Мөстәкыйль эш

1

ЛГКК

Тестлар белән эш

Өйрәнелгән лексика.ны, грамматик конструкцияләрне үзләштерүне тикшерү

Үткәннәрне кабатларга

69; 70

--

Йомгаклау дәресләре

2

ЛГКК

Текст, тәрҗемә, уку

Үткәннәрне кабатларга