Қазақстан республикасы білім жӘне ғылым министірлігі

Қазақстан республикасы білім жӘне ғылым министірлігі
С. Аманжолов атындағы Шығыс Қазақстан мемлекеттік университеті

Экология және жаратылыстану ғылымдары факультетінің ғылыми кеңесі отырысында бекітілді

Төрайымы ________Г.С.Мұздыбаева

Хаттама № _______

«_____» ___________200__ж.

Студенттерді оқыту бағдарламасы

(Syllabus)

___қОРШАҒАН ОРТА ТУРАЛЫ ІЛІМ____пәні бойынша___________

^{пәннің аты}

______050608________Экология__________мамандығы бойынша

^{шифры, аты}

Оқу түрі _______күндізгі___________________________________

^{күндізгі, сырттай, жылдамдатылған}
Кредит саны 3

Курс 2

Семестр _3

Лекция__30_сағат

Семинар 15_ сағат

Лабараториялық жұмыс______ сағат

Шептік бақылау 3

СОӨЖ аудиториялық 45_ сағат

ӨБЖ __45_ сағат

Эмтихан _6_ семестр

Барлық аудиториялық сағат саны_90

Аудиториялық емес сағат саны_45

Жалпы еңбек сиымдылығы_135 сағат

Өскемен ,2007ж.

Силлабус төмендегі құжаттар негізінде әзірленген:

Қоршаған орта туралы ілім пәні бойынша типтік ьағдарлам негізінде жасалған, Алматы

2005 ж

Жұмыс бағдарламасы экология кафедрасының отырысында ұсынылды және талқыланды

«____» _____________2007 ж.
Хаттама № ___________________________ 200__ ж.

Кафедра меңгерушісі _________________ С.К. Бейсембаева

1. Пәннің аты Қоршаған орта туралы ілім

2. Оқытушы туралы мәлімет Болуспаева Лаура Сайлыбаевна,

оқытушы, экология магистрі, жұмыс

өтілі 3 жыл, 4 корпус, экология

кафедрасы , 20 кабинет

3. Байланыс ақпараты сабақ кестесіне сәйкес

42-74-48(жұмыс)

4. Кредит саны 3

5 Оқу мерзімі 2 курс, 3 семестр

6 Курстың мақсаты мен міндеті

Курстың оқыту мақсаты: Студенттердің қазіргі қоршаған орта туралы, оның өзгеру динамикасы мен биосфераға әсерінің осы кездегі көзқарастарымен таныстыру.

7 Курстың міндеттері

Қоршаған ортаны қорғау тарихы, бағыттары мен негізгі бөлімдері жайлы студенттерге нақталы білім беру.
Қоршаған табиғи және антропогенді орта жайлы түсінік беру;

- Қоршаған ортаны қорғауды басқаруды және бақылауды үйрету:

- Әлемдік экологиялық проблемалар мен оны шешудің жолдарын көрсету.

Қоршаған орта және тұрақты даму туралы білім беру.

8 Курстың мазмұны

Қазіргі кезде адамның қоршаған ортамен қарым-қатынасы ерекше маңызға ие болып отыр. Жер шарындағы халық санының жедел өсуі және көптеген елдердің индустриалды дамуы табиғи ресурстарды пайдалануды еселеп арттырып, адамның табиғатқа әсерінің көлемін өсіре түсуде. Сонымен қатар, адамның денсаулығы мен оның материалдық жағдайы қоршаған ортаның жай-күйінің сапасына тәуелді. Сондықтан қоршаған орта туралы ілім пәнін меңгеру антропогенді және табиғи жағдайларды , адамдардың биосферадағы ролі және орны жайлы экологиялық көзқарастарын қалыптастыруда маңызды орын алады.

9.Курстың пререквизиттері

Қоршаған орта туралы ілім курсына қатысушы студенттердің мамандыққа кіріспе, геосистемалар туралы ілім, экология, өсімдіктер, жануарлар және микроорганизмдердің алуантүрлілігі пәндерін толық меңгеруі керек.

10 Курстың постреквизиттері

Қоршаған орта туралы ілім курсынан алған білімдерін экология мамандығын алушы студенттер ғаламдық экология, адам экологиясы, табиғатты пайдалану экономикасы, биосфера туралы ілім және барлық экологиялық профилдегі пәндерден білім алу барысында қолданады.

11.Тақырыптық жоспар

Лекциялар:

Шифр және модуль атауы

Лекциялар

№

Сұрақтар

Сағат саны

Жұма

Әдебиеттер
№

Қосымша

1

2

3

4

5

6

7

Модуль 1
Жер-тірі материяның тіршілік ету орны

1

Жер планетасы Күн жүйесінің құрамына кіретін планеталар қатарында. Жер планетасының химиялық құрамы. Жер планетасында болатын химиялық элементтер формалары. Вернадский Кларк заңдылығы

2

1 апта

1,3,2,4

2

Қоршаған ортадағы химиялық элементтер миграциясы
Табиғатта болмайтын техногендік қосылыстар. Химиялық элементтердің биогендік формалары

2

2 апта

2,3

Картаны пайдалану

3

Тірі зат . В.И.Вернадскийдің тірі зат туралы ілімі
Тірізаттың негізгі ерекшіліктері және оларға қатысты химиялық элементтердің айналымы

2

3 апта

2,3

Схемаларды пайдалану,

4

Биосфера-адамзаттың тіршілік ортасы.Тірі организмдердің жер бетінде жаппай таралуы. Жер бетіндегі тіршіліктің пайда болуы. Кейінгі жылдары Жер бетінде орын алңан табиңи апаттар

2

4 апта

2,3,4

Слайдтарды қолдану

5

Тірі организмдерге әсер-ықпал етуші табиғи факторлар.Тірі организмдерге қажетті тіршілік жағдайларын құраушы табиңи факторлар. Қоршаған ортада химиялық элементтердің таралуы. Организмдередің тірішілік орталарында болатын химиялық элементтер формалары

2

5 апта

1,3

Модуль 2
Қоршаған орта компонентерінің ластануы

6
7

Атмосфера . Атмосфера құрылымы. Химиялық құрамы Атмосфераның ластануының анторпогенді көздері

Атмосфераның ластануы. Транспорт және ауа қабаты .Өндіріс және ауа қабаты.Пайдалы қазбаларды қазып алу және атмосфера.

2
2

6апта
7 апта

1,2
3,5

Слайдтар , компьютердлік технологияларды қолдану

8

Гидросфера. Су қасиеттері және тірі зат. Жер планетасы және су қабаты. Теңіздер және мұхиттар өнімділігі.Табиғи және ластанған судың құрамы. Су қасиеттері және тірі зат. Су айналымы
Сулы қорықтық территориялар

2

8 апта

1,3

9

Литосфера.Топырақ адамдарды шикізат көдерімен және тағам өнімдерімен қамтамассыз ететін мағызды құрал. Топырақ мониторингі. Топыраққа антропогендік әсердің түрлері,ерекшелігі.

2

9 апта

2,3,4

Схемаларды пайдалану

10

Топырақ биосферасы. Топырақтаңы зат айналу процессі
Топырақтың бұзылуы, оған жарықтығ физикалық химиялық ықпалдарға ұшырауы

2

10 апта

2,3,4

Модуль 3
Қоршаған орта проблемалары

11
12

Топырақ эррозиясы.Топырақтың екінші рет тұздануы. Рекультивация. . Жерді ұтымды пайдаланудың құқықтық нормалары

Халықаралық табиғи ресурстар БҰҰ бағыттары бойынша халықаралық ұйымдар.Қоршаған ортаны қорғау саласындағы халықаралық құқық принциптері

2

2

11апта

12 апта

1,3,4

1,5,3

Слайдтар, плакаттар қолдану

13

Халықаралық ұйымдар мен қоршаған орта мәселелрі бойынша бағдарламалар.БҰҰ бағыттары бойынша халықаралық ұйымдар.
Халықаралық табиғи ресурстар. ЮНЕСКО бағдарламасы. ЮНЕП бағдарламасы. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы

Европалық экономикалық комиссия

2

13апта

1,2,4

Компьтерлік технологияларды пайдалану

14

Қоршаған ортаның аймақтық проблемалары Арал, Балқаш, Семей полигоны проблемалары.

2

14 апта

4,3

15

Қоршаған орта проблемаларын шешу жолдары. Атмосфералық ауа, жер асты және жер үсті суларын, жануарлар, өсімдіктер дүниесін қорғау

2

15 апта

1,4

Барлығы

30

15

Практикалық жұмыстар:

Шифр және модуль атауы

Практикалық жұыстар

Қарастырылатын сұрақтар

Сағат саны

Апта

Әдебиеттер

№

Бақылау түрі

Қосымша

1

2

3

4

5

6

7

Модуль 1
Жер-тірі материяның тіршілік ету орны

1
2
3
4

5

Қоршаған орта турулы ілім пәнінің негізгі терминдерінің сөздігін жасау.

Химиялық элементтердің биогендік формалары. Тірі зат В.И. Вернадскийдйң тіріт зат туралы ілімі. Тірі заттың негізгі маңызы

Ноосфера

Биосфера және техносфера Биосферада химиялық элементтердің таралуы

Энергия түрлері және биосфера

Химиялық элементтердің радиоактивті ыдырауы

Геопатогендік зоналар, аномалиялар

1
1

1
1

1

1
2
3
4

5

1,3,2,4
2,3
2,3
2,3,4

1,3

Ауызша
Ауызша

Бақылау жұмысы

Тестілеу

коллоквиум

Компьютерлік технологияларды, слайдтар, плакаттар, схемаларды пайдалану

Қоршаған орта компонентерінің ластануы

6
7
8

9

10

Транспорт және атмосфера. Өндіріс және атмосфера
Пайдалы қазбаларды қазу және атмосфера

Атмосфераны құқықтық қорғау

Ластаушы заттардың өсімдіктер, жануарларға әсері

Су қажеттілігінің мөлшері. Өзен көлдер, мұхиттардың ластануының алдын алу. Су айналымы
Сулы қорықтық территориялар

Топырақ биосферасы

Топырақтағы зат айналу процессі

Топырақтың бұзылуы, оған жарықтығ физикалық химиялық ықпалдарға ұшырауы

1

1
1

1
1

6

7
8

9
10

1,2

1,3

2,3,4
2,3,4
3,2,5

Конспект жазу
Ауызша
Ауызша

тестілеу
Бақылау жұмысы

слайдтар, плакаттар, схемаларды пайдалану

Қоршаған орта проблемалары

11
12
13

14
15

Жерді ұтымды пайдаланудың құқықтық нормалары.
Қоршаған ортаны қорғау саласындаға халықаралақ ынтымақтастық

Қоршаған ортаны қорғау мақсатында өткізілген халықаралық конференциялар

Арал проблемасы. Балхаш проблемасы .Семей полигоны. Каспий проблемасы

Қоршаған орта компоненттерін құқықтық қорғау

1

1
1
1

1

11
12
13

14
15

1,3,4

1,2,4

4,3
1,4
1,3

Конспект жазу
Ауызша
Ауызша

тестілеу
Бақылау жұмысы

Плакаттар, схемаларды пайдалану

Барлығы

15

15

15

12. СӨЖ графигі

№

Сабақтың тақырыбы

СӨЖ-ге тапсырма

Тапсырма мақсаты мен мазмұны

Ұсынылатын әдебиеттер тізімі

Бақылау түрі

Тапсыру уақыты

Жоғарғы балл

1

Жер планетасы Күн жүйесінің құрамына кіретін планеталар қатарында.

«Қоршаған орта туралы ілім » пәні бойынша әдебиеттер каталогын жасау

«Қоршаған орта туралы ілім » пәні бойынша әдебиеттер каталогын жасау

1,2,3,4,5,10,12,11

жазбаша

2 апта

1 балл

2

Қоршаған ортадағы химиялық элементтер миграциясы

Табиғатта болмайтын техногендік қосылыстар.

Табиғатта болмайтын техногендік қосылыстарды анықтау

1,4,5,6,8

ауызша

2 апта

1 балл

3

Тірі зат . В.И.Вернадскийдің тірі зат туралы ілімі

Тірі заттың негізгі ерекшеліктері .

Тірі заттың негізгі ерекшеліктерімен танысу

1,5,3

Конспект жазу

3 апта

1 балл

4

Биосфера-адамзаттың тіршілік ортасы.

Биосфера ның ластану проблемасы

Биосфера ның ластану проблемасын қарастыру

3,4,67

Конспект жазу

4апта

1 балл

5

Тірі организмдерге әсер-ықпал етуші табиғи факторлар.

Жеткілікті және жеткіліксіз элементтер. Жеткіліксіз элементтер сызықтығы

Жеткілікті және жеткіліксіз элементтер. Жеткіліксіз элементтер сызықтығымен танысу

5,6,11

ауызша

5 апта

1балл

6

Атмосфера .

Атмосфераның антропогенді ластану тарихы.

Атмосфераның антропогенді ластану тарихымен танысу

7

Атмосфераның ластануы.

Атмосфераның ластануын ескертудің құқықтық, экономикалық, техникалық ьаспектілері

Атмосфераның ластануын ескертудің құқықтық, экономикалық, техникалық аспектілеріне сипаттама беру

1,2,19

ауызша

6 апта

1балл

8

Гидросфера.

Климатты реттеудегі мұхитардың маңызы

Климатты реттеудегі мұхитардың маңызын көрсету

2,3,4

Бақылау жұмысы

7 апта

3 балл

9

Литосфера..

Топырақ мониторингі

Топырақ мониторингін оқыту

1,2,8

Конспект жазу

8 апта

1 балл

10

Топырақ биосферасы

Топырақтың ластану мониторингі, фондық мониторинг,

Топырақтың ластану мониторингі, фондық мониторингті ажырату

2,1,3

Ауызша

9 апта

2 балл

11
12

Топырақ эррозиясы
Халықаралық табиғи ресурстар

Эрозия түрлері, зардаптары, шешу жолдары

Эрозия түрлері, зардаптары, шешу жолдарымен танысу

3,5,8

Реферат

10 апта

10 балл

13

Халықаралық ұйымдар мен қоршаған орта мәселелрі бойынша бағдарламалар

Халықаралық ұйымдардың жұмысы

Халықаралық ұйымдардың жұмысымен танысу

3,4,5

Ауызша

11 апта

1 балл

14

Қоршаған ортаның аймақтық проблемалары

Ертіс, Каспий проблемалары

Ертіс, Каспий проблемаларымен танысу

4,5

Ауызша

12 апта

2 балл

15

Қоршаған орта проблемаларын шешу жолдары.

Жер, су, кодекстері

Жер, су, кодекстерін оқыту

9,10

Тест

13 апта

1 балл

Барлығы

15

40

СОӨЖ графигі

№

Сабақтың тақырыбы

СӨЖ-ге тапсырма

Тапсырма мақсаты мен мазмұны

Ұсынылатын әдебиеттер тізімі

Бақылау түрі

Тапсыру уақыты

Жоғарғы балл

1

Жер планетасы Күн жүйесінің құрамына кіретін планеталар қатарында.

«Қоршаған орта туралы ілім » пәні терминологиялық сөздік жасау

«Қоршаған орта туралы ілім » пәні терминологиялық сөздік жасау

1,2,3,4,5,10,12,11

Ауызша

2 апта

1 балл

2

Қоршаған ортадағы химиялық элементтер миграциясы

Химиялық элементтердің биогендік формалары

Химиялық элементтердің биогендік формаларын анықтау

1,4,5,6,8

Конспект жазу

2 апта

1 балл

3

Тірі зат . В.И.Вернадскийдің тірі зат туралы ілімі

Жер бетінде тіршілктің пайда болуы

Жер бетінде тіршілктің пайда болуы туралы ақпарт алу

1,5,3

ауызша

3 апта

1 балл

4

Биосфера-адамзаттың тіршілік ортасы.

Биосфера –техносфера , ноосфера қоршаған орта күйінің объектиті жағдаййы

Биосфера –техносфера , ноосфера қоршаған орта күйінің объектиті жағдайымен танысу

3,4,67

Конспект жазу

4 апта

1 балл

5

Тірі организмдерге әсер-ықпал етуші табиғи факторлар.

Химиялық элементтерің радиоактивті ыдырауы

Химиялық элементтерің радиоактивті ыдырауы

5,6,11

Конспект жазу

5апта

1 балл

6

Атмосфера .

Атмосфераны қорғау әдістері

Атмосфераны қорғау әдістерімен танысу

1,2,19

Бақылау жұмысы

6 апта

3 балл

7

Атмосфераның ластануы.

Атмосфераның ластануын алдын-алу

Атмосфераның ластануын алдын-алу жолдарымен танысу

2,3,4

Слайдтар әзірлеу

7 апта

2 балл

8

Гидросфера.

Су қасиеттері және тірі зат

Су қасиеттері және тірі зат байланысын анықтау

1,2,8

Жазбаша

8 апта

1 балл

9

Литосфера..

Топырақ-өндірістік маңызды құрал

Топырақ-өндірістік маңызды құрал ретінде қарастыру

2,1,3

Ауызша

9 апта

1 балл

10

Топырақ биосферасы

Топырақ мониторингін ұйымдастыру принциптері

Топырақ мониторингін ұйымдастыру принциптерімен танысу

3,5,8

ауызша

10 апта

1 балл

11
12

Топырақ эррозиясы
Халықаралық табиғи ресурстар

Су, жел эрозиясы
Трансшекаралық проблемалар

Су, жел эрозиясысын ажырату
Трансшекаралық проблемалармен танысу

3,4,5

Ауызша

11 апта

1 балл

13

Халықаралық ұйымдар мен қоршаған орта мәселелрі бойынша бағдарламалар

Европалық экономикалық комиссия, Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымларының жұмысы

Европалық экономикалық комиссия, Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымларының жұмысымен танысу

4,5

Ауызша

12 апта

1 балл

14

Қоршаған ортаның аймақтық проблемалары

Жердің тозу проблемасы

Жердің тозу проблемасын оқыту

9,10

Тест

13 апта

1балл

15

Қоршаған орта проблемаларын шешу жолдары.

Экономиканы эколгизациялау мәселелері

Экономиканы эколгизациялау мәселелерін қарастыру

11,12,13

Конспект

14 апта

1 балл

Барлығы

15

20 балл

Курстың мазмұны

Модуль 1 Жер-тірі материяның тіршілік ету орны.

Жер планетасы Күн жүйесінің құрамына кіретін планеталар қатарында. Жер планетасының химиялық құрамы. Жер планетасында болатын химиялық элементтер формалары. Вернадский Кларк заңдылығы .Қоршаған ортадағы химиялық элементтер миграциясы. Химиялық элементтердің биогендік формалары. Тірі зат В.И. Вернадскийдйң тіріт зат туралы ілімі. Тірі заттың негізгі маңызы. Ноосфера. Биосфера және техносфера Биосферада химиялық элементтердің таралуы. Энергия түрлері және биосфера. Химиялық элементтердің радиоактивті ыдырауы. Геопатогендік зоналар, аномалиялар

Модуль 2 Қоршаған орта компонентерінің ластануы

Транспорт және атмосфера. Өндіріс және атмосфера. Пайдалы қазбаларды қазу және атмосфера. Атмосфераны құқықтық қорғау. Ластаушы заттардың өсімдіктер, жануарларға әсері. Су қажеттілігінің мөлшері. Өзен көлдер, мұхиттардың ластануының алдын алу. Су айналымы. Сулы қорықтық территориялар . Топырақ биосферасы. Топырақтағы зат айналу процессі. Топырақтың бұзылуы, оған жарықтығ физикалық химиялық ықпалдарға ұшырауы. Құрлық суларының ластану мониторингі, трансшекаралық өзендердің және атмосфераның ластануының тоқтатуы жөніндегі конференциялар

Модуль 3 Қоршаған ортаның проблемалары

Жерді ұтымды пайдаланудың құқықтық нормалары.Қоршаған ортаны қорғау саласындаға халықаралақ ынтымақтастық. Қоршаған ортаны қорғау мақсатында өткізілген халықаралық конференциялар. Арал проблемасы. Балхаш проблемасы .Семей полигоны. Каспий проблемасы. Қоршаған орта компоненттерін құқықтық қорғау.

13.Негізгі және қосымша әдебиеттер

Негізгі:

Асқарова У. Б. Экология және қоршаған ортаны қорғау А. 2004
Молдахметов З.М., Газалиев А.М., Фазылов С.Д. «Экология негіздері». Қарағанды, 2002
Дарибаева А.О., Оразбаева Р.С. «Экология негіздері». Астана, 2001
Ә. Бейсенова , А. Самақова «Экология және табиғатты тиімді пайдалану»Алматы, 2004
Оспанова Г.С. Экология А. 2002 ж

Ұсынылатын қосымша әдебиеттер

Бродский А.К. Жалпы экологияның қысқаша курсы. Алматы, 1997
Сағымбаев Ғ.Қ. Экология негіздері. Алматы, 1995
Мұқаұлы С., Үпішев Е. Табиғатты пайдалану экономикасы. Алма-Ата, 1999
Табиғат және адам А. 1967 ж
Сабырбаева Х.С.Қолданбалы және медициналық экологияға кіріспе А. 2004 ж
Байдилдинов Д.Л. Қазақстан Республикасының экологиялық құқығы А. ,2005 ж
Мамбетказиев Е. Табиғат қорғау Алматы . 1990 ж
Әбдірайымов Б.Ж. Экологиялық зиян . Сипаттамасы, денсаулыққа әсері . сот арқылы өтелуі. А. 2001 ж
Әділов Ж. Қала және қоршаған орта А. 1991 ж
Қалдықсыз технология –экология қызметіне А. 1991 ж
Әділов Ж. М. Тұрақты даму және айналадағы орта А. 1998 ж
Реймерс Н.Ф. Охрана природы и окружающаячеловека среда: словарь-справочник. М., 1994
Никоноров А.М., Хоружая Т.А. Глобальная экология. М., 2000, 285 бет
Экологическая антология. Город ХХ века (под ред.Т.Костиной), Алма-Ата, 1999
Хрущев А География промышленности

Кухарь А Экотоксикология

14.Баға туралы ақпарат

Сабақты себепсіз босатқаны үшін-0,5 балл алынып отырады. Қорытынды бақылау емтихан 40 балл. Емтихан тест немесе билет түрінде жүргізіледі. Өте жақсы баға 52 мен 60 аралығында балл жинаған студенттер емтихан сұрақтарына толық жауап берген жағдайда қойылады.

15. Бағалау политикасы

Лекцияға үнемі қатысып, лекцияны конспектілегені үшін- сағаттың әр қайсына –0.2 балл, Семинар - 2 балл, жоспардағы әр семинарға әзірленіп конспект жазғаны үшін- 0,5 балл, семинар сабақтарында толық жауап бергені үшін 1балл, қосымша сұрақтар қойғаны үшін-0,5 балл. Реферат-10 балл ,рефераттың оқытушы талабына сәйкес жазылып, көркемделуі -3балл, сұраққа жауап -2балл, рефераттың құрылымы мен мазмұнына-2 балл, рефераттты қорғау-3 балл. Бақылау жұмысы -3 балл , Қорытынды бақылау -10 балл. Жауаптың толықтылығы және сапасы бағаланады.

16.Курстың политикасы

Студенттердің сабаққа үнемі қатысуы, кешікпеуі, практикалық және семинарлық сабақтарда белсенділік танытуы, СӨЖ ге берілген тапсырмаларға үнемі дайындалуы, тапсырмаларды уақытынан кешіктірмей өткізуі жоғары бағаланады.

Сабаққа кешігуге және сабақтан кетуге,сабақ үстінде ұялы телефонды пайдалануға тиым салынады.

17. Бақылау түрлері бойынша сұрақтар

Эмтихан сұрақтары.

Қоршаған орта туралы ілім курсынан емтихан сұрақтары

1.Қоршаған орта туралы ілімнің ұғымы, зерттеу міндеттері

2. Қоршаған ортаны қорғау және табиғатты қорғау

3. Қоршаған ортаның антропогенді өзгеруі: себептері және салдары

4. Адам өркениеті және қоршаған орта

5. Минералдық-шикізат ресурстарын қолдану

6. Адам және табиғаттың қарым-қатынасының негізгі этаптары

7. Өнеркәсіптің жедел дамуының қоршаған ортаға әсері

8. Ауыл шаруашылығының үдемелі жамуының қоршаған ортаға әсері

9 Табиғи сулардың және атмосферанаң құрамының антропогенді өзгеруі

10. Қоршаған ортаның сандық және сапалық өзгеруі

11. Қоршаған ортаға тән емес компоненттердің пайда болуы

12. Экологиялық қауіпті әсерлерге тірі организмдердің жауабы

13. Адамның қоршаған ортаға әсер етуінің ерекше түрлері

14. Биосфераға антропогендік әсер етудің салдары

15. Адам мен қоршаған орта қарым –қатынасының этаптары

16 Табиғат қорғаудың экологиялық негіздері

17. Экологиялық процесстерді басқару

18. Табиғат қорғау ұстанымдары

19 табиғатты тиімді пайдалану ұстанымдары

20 Қоғамның және қоршаған орта қарым –қатынасының мәселелері

21.Қоршаған биотикалық ортаға әсер ету

22.Қоршаған ортаны қорғау

23. Атмосфералақ ауаны қорғау

24 Топырақты құқықтық қорғау

25. Жануарлар дүниесін қоорғау

26. Өсімдіктер дүниесін қоорғау

27. Жер қойнауын қорғау

28.Антропогенді әсерлердің қоршаған ортаға әсерінің масштабтары

29. Тірі ағзаардың қоршаған орта жағдайын реттеудегі ролі.

30.Қоршаған ортаның геохимиялық өзгеруі

31. Қоршаған ортаның экологиялық мүмкіндіктері

32. Табиғат қорғау тарихы

33. Қоршаған ортаның экологиялық табиғи-ресурстық мүмкіндіктерінің шектеулігі

34. Адамның табиғатқа әсерінің түрлері

35. Қоршаған ортаның өздігінен тазалануы

Рефераттар тақырыбы

1.Атмосфералық ауаны қорғау

2.Су қорларын қорғау

3.Топырақ ресурстарын қорғау

4.Жер қойнауын қорғау

5.Өсімдіктер дүниесін қорғау

6.Жануарлар дүниесін қорғау

7.Табиғи ортаны қорғауды басқару

8. Қазақстанда табиғи ортаныны қорғауды басқаратын орындар

9. Қоршаған ортаны қорғауды басқаратын халықаралық органдар

10. Ерекше қорғалатын табиғи территориялар

11.Табиғи қорлар және олардың түрлері

12. Қоғам және табиғаттың қарым-қатынасы

13. Қоршаған ортаның экологиялық мүмкіндіктері

14. Судың өздігінен тазалануы

15. Адамның табиғатқа әсерінің түрлері

16. Қоршаған ортаның экологиялық табиғи-ресурстық мүмкіндіктерінің шектеулілігі

17.Табиғи-ресурстық потенциал

18. Табиғатты орынды пайдаланудың экономикалық принціптері

19. Қазақстан Республикасының қоршаған ортаны қорғау туралы заңы

20.Қоршаған ортаға әлеуметтік бейімделу

21. Қоршаған орта және тұрақты даму.

Шифр және модуль атауы	Лекциялар №	Сұрақтар	Сағат саны	Жұма	Әдебиеттер №	Қосымша
Шифр және модуль атауы	Лекциялар №	Сұрақтар	Сағат саны	Жұма	Әдебиеттер №	Қосымша
1	2	3	4	5	6	7
Модуль 1 Жер-тірі материяның тіршілік ету орны	1	Жер планетасы Күн жүйесінің құрамына кіретін планеталар қатарында. Жер планетасының химиялық құрамы. Жер планетасында болатын химиялық элементтер формалары. Вернадский Кларк заңдылығы	2	1 апта	1,3,2,4
	2	Қоршаған ортадағы химиялық элементтер миграциясы Табиғатта болмайтын техногендік қосылыстар. Химиялық элементтердің биогендік формалары	2	2 апта	2,3	Картаны пайдалану
	3	Тірі зат . В.И.Вернадскийдің тірі зат туралы ілімі Тірізаттың негізгі ерекшіліктері және оларға қатысты химиялық элементтердің айналымы	2	3 апта	2,3	Схемаларды пайдалану,
	4	Биосфера-адамзаттың тіршілік ортасы.Тірі организмдердің жер бетінде жаппай таралуы. Жер бетіндегі тіршіліктің пайда болуы. Кейінгі жылдары Жер бетінде орын алңан табиңи апаттар	2	4 апта	2,3,4	Слайдтарды қолдану
	5	Тірі организмдерге әсер-ықпал етуші табиғи факторлар.Тірі организмдерге қажетті тіршілік жағдайларын құраушы табиңи факторлар. Қоршаған ортада химиялық элементтердің таралуы. Организмдередің тірішілік орталарында болатын химиялық элементтер формалары	2	5 апта	1,3
Модуль 2 Қоршаған орта компонентерінің ластануы	6 7	Атмосфера . Атмосфера құрылымы. Химиялық құрамы Атмосфераның ластануының анторпогенді көздері Атмосфераның ластануы. Транспорт және ауа қабаты .Өндіріс және ауа қабаты.Пайдалы қазбаларды қазып алу және атмосфера.	2 2	6апта 7 апта	1,2 3,5	Слайдтар , компьютердлік технологияларды қолдану
	8	Гидросфера. Су қасиеттері және тірі зат. Жер планетасы және су қабаты. Теңіздер және мұхиттар өнімділігі.Табиғи және ластанған судың құрамы. Су қасиеттері және тірі зат. Су айналымы Сулы қорықтық территориялар	2	8 апта	1,3
	9	Литосфера.Топырақ адамдарды шикізат көдерімен және тағам өнімдерімен қамтамассыз ететін мағызды құрал. Топырақ мониторингі. Топыраққа антропогендік әсердің түрлері,ерекшелігі.	2	9 апта	2,3,4	Схемаларды пайдалану
	10	Топырақ биосферасы. Топырақтаңы зат айналу процессі Топырақтың бұзылуы, оған жарықтығ физикалық химиялық ықпалдарға ұшырауы	2	10 апта	2,3,4
Модуль 3 Қоршаған орта проблемалары	11 12	Топырақ эррозиясы.Топырақтың екінші рет тұздануы. Рекультивация. . Жерді ұтымды пайдаланудың құқықтық нормалары Халықаралық табиғи ресурстар БҰҰ бағыттары бойынша халықаралық ұйымдар.Қоршаған ортаны қорғау саласындағы халықаралық құқық принциптері	2 2	11апта 12 апта	1,3,4 1,5,3	Слайдтар, плакаттар қолдану
	13	Халықаралық ұйымдар мен қоршаған орта мәселелрі бойынша бағдарламалар.БҰҰ бағыттары бойынша халықаралық ұйымдар. Халықаралық табиғи ресурстар. ЮНЕСКО бағдарламасы. ЮНЕП бағдарламасы. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы Европалық экономикалық комиссия	2	13апта	1,2,4	Компьтерлік технологияларды пайдалану
	14	Қоршаған ортаның аймақтық проблемалары Арал, Балқаш, Семей полигоны проблемалары.	2	14 апта	4,3
	15	Қоршаған орта проблемаларын шешу жолдары. Атмосфералық ауа, жер асты және жер үсті суларын, жануарлар, өсімдіктер дүниесін қорғау	2	15 апта	1,4
Барлығы			30	15

Шифр және модуль атауы	Практикалық жұыстар	Қарастырылатын сұрақтар	Сағат саны	Апта	Әдебиеттер №	Бақылау түрі	Қосымша
Шифр және модуль атауы	Практикалық жұыстар	Қарастырылатын сұрақтар	Сағат саны	Апта	Әдебиеттер №	Бақылау түрі	Қосымша
1	2	3	4	5	6		7
Модуль 1 Жер-тірі материяның тіршілік ету орны	1 2 3 4 5	Қоршаған орта турулы ілім пәнінің негізгі терминдерінің сөздігін жасау. Химиялық элементтердің биогендік формалары. Тірі зат В.И. Вернадскийдйң тіріт зат туралы ілімі. Тірі заттың негізгі маңызы Ноосфера Биосфера және техносфера Биосферада химиялық элементтердің таралуы Энергия түрлері және биосфера Химиялық элементтердің радиоактивті ыдырауы Геопатогендік зоналар, аномалиялар	1 1 1 1 1	1 2 3 4 5	1,3,2,4 2,3 2,3 2,3,4 1,3	Ауызша Ауызша Бақылау жұмысы Тестілеу коллоквиум	Компьютерлік технологияларды, слайдтар, плакаттар, схемаларды пайдалану
Қоршаған орта компонентерінің ластануы	6 7 8 9 10	Транспорт және атмосфера. Өндіріс және атмосфера Пайдалы қазбаларды қазу және атмосфера Атмосфераны құқықтық қорғау Ластаушы заттардың өсімдіктер, жануарларға әсері Су қажеттілігінің мөлшері. Өзен көлдер, мұхиттардың ластануының алдын алу. Су айналымы Сулы қорықтық территориялар Топырақ биосферасы Топырақтағы зат айналу процессі Топырақтың бұзылуы, оған жарықтығ физикалық химиялық ықпалдарға ұшырауы	1 1 1 1 1	6 7 8 9 10	1,2 1,3 2,3,4 2,3,4 3,2,5	Конспект жазу Ауызша Ауызша тестілеу Бақылау жұмысы	слайдтар, плакаттар, схемаларды пайдалану
Қоршаған орта проблемалары	11 12 13 14 15	Жерді ұтымды пайдаланудың құқықтық нормалары. Қоршаған ортаны қорғау саласындаға халықаралақ ынтымақтастық Қоршаған ортаны қорғау мақсатында өткізілген халықаралық конференциялар Арал проблемасы. Балхаш проблемасы .Семей полигоны. Каспий проблемасы Қоршаған орта компоненттерін құқықтық қорғау	1 1 1 1 1	11 12 13 14 15	1,3,4 1,2,4 4,3 1,4 1,3	Конспект жазу Ауызша Ауызша тестілеу Бақылау жұмысы	Плакаттар, схемаларды пайдалану
Барлығы	15		15	15

№	Сабақтың тақырыбы	СӨЖ-ге тапсырма	Тапсырма мақсаты мен мазмұны	Ұсынылатын әдебиеттер тізімі	Бақылау түрі	Тапсыру уақыты	Жоғарғы балл
1	Жер планетасы Күн жүйесінің құрамына кіретін планеталар қатарында.	«Қоршаған орта туралы ілім » пәні бойынша әдебиеттер каталогын жасау	«Қоршаған орта туралы ілім » пәні бойынша әдебиеттер каталогын жасау	1,2,3,4,5,10,12,11	жазбаша	2 апта	1 балл
2	Қоршаған ортадағы химиялық элементтер миграциясы	Табиғатта болмайтын техногендік қосылыстар.	Табиғатта болмайтын техногендік қосылыстарды анықтау	1,4,5,6,8	ауызша	2 апта	1 балл
3	Тірі зат . В.И.Вернадскийдің тірі зат туралы ілімі	Тірі заттың негізгі ерекшеліктері .	Тірі заттың негізгі ерекшеліктерімен танысу	1,5,3	Конспект жазу	3 апта	1 балл
4	Биосфера-адамзаттың тіршілік ортасы.	Биосфера ның ластану проблемасы	Биосфера ның ластану проблемасын қарастыру	3,4,67	Конспект жазу	4апта	1 балл
5	Тірі организмдерге әсер-ықпал етуші табиғи факторлар.	Жеткілікті және жеткіліксіз элементтер. Жеткіліксіз элементтер сызықтығы	Жеткілікті және жеткіліксіз элементтер. Жеткіліксіз элементтер сызықтығымен танысу	5,6,11	ауызша	5 апта	1балл
6	Атмосфера .	Атмосфераның антропогенді ластану тарихы.	Атмосфераның антропогенді ластану тарихымен танысу
7	Атмосфераның ластануы.	Атмосфераның ластануын ескертудің құқықтық, экономикалық, техникалық ьаспектілері	Атмосфераның ластануын ескертудің құқықтық, экономикалық, техникалық аспектілеріне сипаттама беру	1,2,19	ауызша	6 апта	1балл
8	Гидросфера.	Климатты реттеудегі мұхитардың маңызы	Климатты реттеудегі мұхитардың маңызын көрсету	2,3,4	Бақылау жұмысы	7 апта	3 балл
9	Литосфера..	Топырақ мониторингі	Топырақ мониторингін оқыту	1,2,8	Конспект жазу	8 апта	1 балл
10	Топырақ биосферасы	Топырақтың ластану мониторингі, фондық мониторинг,	Топырақтың ластану мониторингі, фондық мониторингті ажырату	2,1,3	Ауызша	9 апта	2 балл
11 12	Топырақ эррозиясы Халықаралық табиғи ресурстар	Эрозия түрлері, зардаптары, шешу жолдары	Эрозия түрлері, зардаптары, шешу жолдарымен танысу	3,5,8	Реферат	10 апта	10 балл
13	Халықаралық ұйымдар мен қоршаған орта мәселелрі бойынша бағдарламалар	Халықаралық ұйымдардың жұмысы	Халықаралық ұйымдардың жұмысымен танысу	3,4,5	Ауызша	11 апта	1 балл
14	Қоршаған ортаның аймақтық проблемалары	Ертіс, Каспий проблемалары	Ертіс, Каспий проблемаларымен танысу	4,5	Ауызша	12 апта	2 балл
15	Қоршаған орта проблемаларын шешу жолдары.	Жер, су, кодекстері	Жер, су, кодекстерін оқыту	9,10	Тест	13 апта	1 балл
	Барлығы					15	40