Ф КГМА 1-8-21/02

МУ «Организация методической

работы в соответствии с ГОСО 2006

года» от 04.07.2007 г

ҚАРАҒАНДЫ МЕМЛЕКЕТТІК МЕДИЦИНА АКАДЕМИЯСЫ

Ортопедиялық стоматология курсы

ДӘРІС

Тақырыбы: Толық тіссіз жақтардың орталық арақатынасын анықтауы туралы түсінің.

TPDT 2232 «Тіс протезін дайындау технологиясы» пәні
Мамандық 051302 «Стоматология»
Курс: 2 (4 семестр)
Уақыты (ұзақтығы) 1 сағат

Қарағанды 2008

Курс отырыснда талқыланып бекітілді

Хаттама № __10___«__01_»____04________2008ж.

Ортопедиялық стоматология курсына жауапты м.ғ.к. _______ А.М.Ахметжан
Тақырыбы: Толық тіссіз жақтардың орталық арақатынасын анықтауы туралы түсінің.

Мақсаты: Студенттерді толық тіссіз жақтардың орталық арақатынасын анықтау туралы түсінігімен таныстыру.

Дәріс жоспары

1. 
   Тістесу біліктерін дайындау
   
2. 
   Төменгі жақ сүйегінің орталық бекітілуін анықтау.
   
3. 
   Шыны бойынша тістерді орналастыру тәсілі
   

БАҚЫЛАУ СҰРАҚТАРЫ

1. 
   Тістесу біліктерін дайындау
   
2. 
   Төменгі жақ сүйегінің орталық бекітілуін анықтау.
   
3. 
   Шыны бойынша тістерді орналастыру тәсілі
   

Ауыз қуысын протездеуге дайындау негізі жалпы сауықтыру мен арнайы шаралардан тұрады. Негізгі сауықтыру шараларына емдеумен қатар ауыз қуысын протездеуге дайындау бөлімі енеді. Бұған тіс шөгінділерін тазалау, ауыз қуысы кілегей қабатын, жай және асқынған тіс жегісін емдеу мен тістерді жұлу жатады. Мұның барлығы «ауыз қуысын сауықтыру» термині деп аталады. Протездеуге техникалық қабылдауды және оның нәтижелілігін жеңілдету үшін арнайы шаралар қолданады. Мысалы: микростомияны жою көшірме алуды жеңілдетсе, ал окклюзиялық жазықтық деформациясын жою протездердің нәтижесін жақсартады. Арнайы шаралардың өзіндік ерекшеліктеріі бар. Олар негізнен ауыз қуысын сауықтыру мен протездеуге бағытталған. Бұл шараларды дәрігер-ортопедпен мәліметтесе отырып (протездің түрі мен құрылымы анықталған соң) жүргізеді. Арнайы дайындық құрамына терапиялық, химиялық, ортопедиялық және ортодонтиялық шаралар кіреді. Олардың ішінде жиі: микростомия кезінде ауыз қуысының саңылауын кеңейту, тыртықтарды алу, ауыз қуысының кіреберсін тереңдету, өтпелі қатпардың тыртықтарын кесу, үзбелердің бекитін жерлерін ауыстыру, экзосторларды, сүйектің шығыңқы бөліктерін окклюзиялық беткейінің бұзылыстарын жою, ауытқулық тістесуді және тістердің орналасу қатарын түзету, кілегей қабаттың астына протез дұрыс беку үшін шеміршек немесе металдан қаңқа (каркас) салады, жалған буынды жою және т.б. емдер жүргізіледі. Протездеуге дайындықты, тіс шөгінділерінен тазартудан бастайды. Олар барлық адамдарда кездеседі, кейбір адамдарда тіс тастарының пайда болуы жүреді. Тіс тастары тістің мойын моңында және қызыл иек астына жиналуынан қызыл иектің қабынуына әкеліп соғады. Алынбалы протезбен протездеген кезде қызыл иек протез қыры арасына қысылып тіс тасымен қабатталып қалады. Ол қызыл иектің қабынып борпылдақ және домбыққан болып келеді, жай зақымдалса тез қанағыш болады.

Тіс түбірлерін жұлу – протездеуге келмегенде жүргзеді. Алынбалы протездерді бекіту үшін штитфті тстерді бекіткенде тіс түбірлерін сақтау қажет.

Ауыз қуысын протездеуге арнайы хирургиялық дайындық.

Сүйектердің бедерленіп өсіуін алып тастау. Алынбалы протездермен протездегенде айтарлықтай қиындықты сүйекті бедерлер туғызады. Сүйекті бедерлер (экзостоз) дегеніміз – сүйек тіңінен сыртқа қарай өсетін төмпешіктер тәрізді жаңа құрылымдар. Ортопедтер үшін тәжірибелік маңыздысы болып төменгі жақтың сүйекті бедерлері жатады. Олар көбінесе жақ денесінің тіл аймағында кіші азу тістер немесе ит тістердің орналасуы бойынша симметриялы қалыптасады. Олардың өлшемі, көлемі және пішіні әр түрлі. Жоғарғы жақта сүйекті бедерлер альвеоляр айдаршығының вестибулярлы бетінде орналасады. Сүйекті бедерлер жас ұлғайғанда пайда болып әрі қарай өсе береді. Жас адамдарда олар айқын көрінбейді. Олар аурушаңсыз және сүйекті бедерлердің пайда болуын науқас өзі немесе дәрәгердің көмегімен анықтайды. Алынбалы протездермен протездеу алдында оларды алып тастау қажет, өйткені сүйекті бедерлер протездің орнығуына кедергі туғызады. Сүйекті бедерлердің бетін жауып тұратын шырышты қабат жұқа болып келеді және азғана қысым түскенде оңай жарашыққа айналады. Егерде сүйекті бедерлер протездің бекуіне ешқандай қиындық тудырмаса онда оны қалдыру қажет, тек жақтың бір жағында ғана. Сүйекті бедерлерді алып тастау ауыз қуысы түбінде трапеция тәрізді қиық жүргізу арқылы жүргізіледі. Жасалған құрақтың негізі ауыз қуысы түбіне қарай бағытталған. Бұл жағдайдағы құрақтың жақсы қоректендіруші аяғы болады. Аяғы бар құрақты альвеоларлы өсіндінің ұшында қалыптастыру қате болып есептеледі. Осындай қалыптастырылған құрақтың қанмен қамтамасыз етілуі жеткіліксіз болады. Оның өлі еттенуге ұшырауы сүйектің жаланаштануына және оның әрі қарай өліміне алып келеді. Егде адамдарда таңдай тігісінің дөңес пішінінде торус қалыптасады. Айқын үстірт протездеуге қиындық тудырып, оны оперативтік жолмен алып тастауға тура келеді. Бұл үшін таңдай сүйегіне дейін бойлай қиық жүргізеді. Оңға және солға шырышты – сүйек үсті қиындысын ашып, науа тәрізді қашаумен сүйекті ашады. Жара түгелдей тігіледі. Жазықты торус кезінде жүргізіетін қиық сопақшалы торустың жиегімен бір жақтан жүргізіледі.

Альвеоларлы өсіндіге резекция жүргізу. Мұндай әдіс альвеолярлы өсіндінің шамадан тыс өсуінде көрсетілген. Ол өсінді өседі де, протездеуге қиыдық тудырады. Өсіндінің бір бөлігін алып тастағаннан кейін протез негізін орнықтыруға болады. Операция алдында асқынулар болмас үшін, жаңа құрылымдардың алдын алу үшін мұқият клиникалық және рентгеналогиялық тексерістер жүргізіледі.

Шырышты қабаттың үзбелерін алу. Ауыз қуысы шырышты қабатының екі түрлі үзбелерін анықтайды. Бірінші түрге тіл, ерін және ұрт үзбелері жатады. Олардың белгілі қызметі бар- тілдің, еріннің және ұрттың қозғалыстарын шектейді. Ауыз қуысының осындай табиғи құрылымдары альвеолярлы өсіндінің шынында бекітілсе ,протездеуге кедергі тудырады. Үзбелердің осылай орналасуы протез жиегін қалыптастырғанда қиындық тудырады. Егерде протез жиегі шырышты қабаттың үзбесін жауып тұрса, ол жерлерде ойылған жара пайда болады да, аурушан сезімін тудырады. Тіссіз жақтарды протездегенде шырышты қабаттың тыртықты үзгілері тұйықталу клапынын қалыптастыруға мүмкіндік тудырмайды. Екінші түріне ауыз қуысы шырышты қабатының жарадан кейінгі, күйіктен кейінгі тыртықтар жатады. Протез алаңындағы тыртықтар операциядан кейін де пайда болуы мүмкін.

Альвеолярлы өсіндінің қозғалмалы шырышты қабатын алып тастау. Әдетте альвеолярлы өсінді сыртынан аз қозғалмалы шырышты қабатпен жабылып, сүйек үсті қабатымен біртұтас біріккен. Бірақ альвеолярлы өсіндінің тез семуі салдарынан оның бетнде айдаршық түрінде тіннің артығы қалыптасады, оның эпителийінің астында жақсы дамыған шырыш асты фиброзды байланыстырғыш тің орналасады. Шырышты қабаттың артығы аз болса және ол аз қозғалмалы болса протездеу операциясыз жүргізіледі. Айқын қозғалмалы айдаршық болатын болса, оны сынатәрізді қиындымен алып тастайды.

Таңдай білігін алып тастау. Егде адамдардың қатты таңдайларында жұқарған шырышты қабатпен қапталған әр түрлі көлемді және пішінді қатты сүйек шығыңқылары кездеседі. Егерде білік плстиналы протезбен протездеуге кедергі тудырса, протез астында ойық жаралар қалыптасса, протездің басқа құрылымын қолдану қолайсыз болса, бұл сүйекті шығыңқыларды әдетте алып тастайды.

Ауыз қуысын протездеуге арнайы ортопедиялық дайындық. Тістесу ауытқулары әдетте қиындатады, ал кейбір жағдайда протездеуге мүмкіндік тудырмайды. Тіс альвеолалық ұзарғанда тістер қарама – қарсы жақтың альвеолярлы өсінідісінің шырышты қабатына дейін жетеді. Сол арқылы ол протез кеңістігін азайтады. Тістесу беткейінің аз мөлшерде ауытқуы протездеуге қиындық тудырмауы мүмкін. Ал терең бұзылыстар болғанда оны түзету арнайы алдын ала ортопедиялық дайындық бойынша жүргізіледі. Тіс қатарының тістесу беткейінің ауытқулары альвеола аралық биіктікті жоғарлату жолымен, алға шығыңқы және қисайған тістерді қысқарту арқылы, арнайы протездер көмегімен тістерді ығыстыру (ортодонттық әдіс), алдын ала қыртысты тілу жүргізіліп, тістесу протездері көмегімен тістерді ығыстыру (аппаратты – хирургиялық әдіс), шығыңқы тістерді алып тастау (хирургиялық әдіс) және арнайы протездеуге қолданады.

Тістесу бетін тістесу биіктігін жоғарлату арқылы тегістеу. Тістесу биіктігін жоғарлатудың бірінші ережесі көптеген тістесу нүктелерін қалыптастыру. Жеке қаптамаларда тістесу биіктігі жүргізгенде бұған ерекше көңіл аударған жөн. Мысалы, алдыңғы тістер сонымен бірге кіші азу тістер сақталған жағдайда тістесу биктігін жоғарлатуға болмайды, шеткері тістерге сауыт кигізу арқылы, өйткені екі тісте тістесу биіктігі жоғарлатылса, оларға шамадан тыс салмақ түседі және сақталған алдыңғы тістердің барлығы бір уақытта тістесуден шығып қалады.

Екінші ереже тістесу биіктігін шамадан тыс жоғарлатуға қарсы болады. Тістесу биіктігін жоғарлату алдыңғы тістер арасындағы ара қашықтықты өлшегенде 2 мм аспағаны жөн. Егер де тістерде екіншілік патологиялық мұқалу болса, соның салдарынан сауыттардың биіктігі кішірейсе, самай төменгі жақ буыны элементтерінде бұзылыстар байқалса, биіктікті одан да жоғары жоғарлату көрсетілген. 2-3 мм аралықтағы аз ғана тістесу биіктігін бір келгенде жоғарлатуға болады. Тістесу биіктігін бір келгенде 2-3 мм артық жоғарлатса жағымсыз әсерлерге алып келеді (бұлшық еттердің шаршауы, буындардың ауруы және тістерге шамадан көп қысымның түсуі). Сондықтанда тістесу биіктігі айтарлықтай төмендегенде оны екі кезеңде қалыптастырған жөн. Беттің төменгі бөлігінің биіктігінің бастапқы нүктесі болып, төменгі жақтың физиологиялық тыныштық жағдайын айтуға болады.

Үшінші ереже бойынша тістесу биіктігін бір кезеңде алынбалы протезді бір уақытта кигізіп жоғарлату болып саналады. Бұл әдісті тістесуді жоғарлататын тістерге функциональды қысым түспеу үшін қолданады. Тістесу биіктігін жоғарлату үшін ауыз қуысында тістесу қатынастарын ғана қарау жеткіліксіз. Сонымен бірге оккюдаторға ғанышталған жақ мүсіндерінде анықтаған пайдалы.

Тістесу беткейін тістерді егелеу арқылы тегістеу. Бұл әдіс тіс қатарының тістесу беткейінің екіншілік бұзылыстарын түзетуге арналған ең қолайлысы. Тістің көлемін қысқарту сұрағын шешу үшін тек қана ауыз қуысын тексеру жеткіліксіз, сонымен бірге окклюдаторға ғанышталған диагностикалық мүсіндерді де оқыған жөн. Тістің басқа беткейлерін қысқарту немесе егелеу ұлпаны алу арқылы жүргізіледі. Егерде қысқарту аз болса, тістің төмпешіктерінен аспаса және айқын аурушаң сезімі болмаса ұлпаның сақталуы арқылы жүргізіледі. Егерде тістің қатты тіндерінің айтарлықтай қабаты алынса, онда ұлпа алынады. Жас адамдарда тістесу беткейінің бұзылыстарын ортодонттық жолмен дұрысталмаса, сонда ғана ұлпаны алуға болады. Егерде бұрын қандай да бір себептермен тістердің ұлпасы алынған болса, оларды қысқарту қиындық тудырмайды. Тістерге қысқартқаннан кейін қаптама кигізеді.