Қазақстан Республикасы ғылым және білім министірлігі

С. Аманжолов атындағы Шығыс Қазақстан Мемлекеттік университеті

Жаратылыстану ғылымдары және экология институты

Экология кафедрасы

ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕН
Шетел-тілі мамандығы үшін
«Экологиялық білім » пәні бойынша

Өскемен, 2005

Құрастырған ОЭК экология кафедрасы

Аманбаева.А.О. отырысында талқыланды

^{аты жөні} Хаттама № 5 « 5 » қантар 2005 ж
оқытушы_____

^{қызметі, ғылыми дәрежесі} ОЭК Жаратылыстану ғылымдары

және экология институтының әдістемелік кеңесінің отырысында бекітілген Хаттама № 5 « 5 » ақпан 2005 ж.

Оқу-әдістемелік кешеннің аннотациясы: Оқу-әдістемелік кешені мамандық алушы студенттерге арналған. Оқу-әдістемелік кешенінде экология курсының тақырыптық жоспары берілді және студенттер үшін пайдаланылатын әдебиеттер, оқытушымен және өз бетінше орындайтын тапсырмалар, емтихан сұрақтары мен тесттер ұсынылды.

Оқу-әдістемелік кешені студенттердің «Экология» курсын меңгеруіне бағыт-бағдар береді.

мамандықтар бойынша студенттер үшін экология курсының оқу-әдістемелік кешені.

(Құрастырған: Аманбаева. А. О. - Өскемен: ШҚМУ баспасы, 2005)

С.Аманжолов атындағы Шығыс Қазақстан мемлекеттік университеті, 2005

1. 
   ПӘННІҢ ОҚУ ЖОСПАРЫ
   

1. 
   Жалпы анықтама
   

1.1 Пәннің аты Экология білім.

1.2 Кафедра Экология

1.3 Оқытушының аты, жөні Аманбаева. Асем

Оралдиновна.

1.4 Байланыс телефоны 42-74-48

1.5 Жүргізілу орны сабақ кестесіне сәйкес

1.6 Кредит саны 1

1.7 Оқу жоспарының көшірмесі

Курсы	Се-местрі	Кредит саны	Дәріс	Семинар	СОӨЖ	ӨБЖ	Бар-лығы
1	1	1	15		15	15	45

1.8 Пререквизиттері

Экология курсына қатысушы студенттердің орта мектепте оқылатын «зоология», «химия», «география», «биология» пәндерінен мағлұматы болуы тиіс.

Сонымен бірге жергілікті, аймақтың, ғаламдық экологиялық проблемалардан хабары болуы қажет.

1.9 Постреквизиттері

экологиялық білімді экономикалық мамандық алушы студенттер экономикалық теория, макротеория, микротеория, табиғатты пайдалану экономикасы курстарынан білім алу барысында қолданады.

2. 
   Курстың қысқаша мазмұны
   

Курста жалпы экологиялық білім беру мен мәдиниетті қалыптастыр көзделеді. Экологияның негізгі ұғымдары мен заңдары, қоршаған ортаның экологиялық мүмкіндіктері мен экологиялық заңдылықтары туралы мағлұматтары қортындыланып, жүйелі түрде берілген.

Сонымен бірге қоршаған ортаның бүкіл әлемдік проблемалары мен оларды шешу жолдары, табиғатты қорғау мен табиғи байлықтарды қолданудың экологиялық, отандық экономикалық және құқықтық іс-әрекеттер принциптері мен экологиялық жауапкершілік туралы түсініктемелері беріл

3

2.1 Курстың мақсаты

-Экологиялық білім беру ,тәрбиелеу,экологиялық мәдиниетті қалыптастру.

-табиғатта өтіп жатқан құбылыстар мен процестердің біртүтас байланыстылығы және оның жұмыс істеу заңдары туралы түсінікті қалыптастыру;

-биосфера заңдылықтары, құрлымы мен эволюциясы, қоршаған ортаның әлемдік проблемалары мен оны шешу жолдарын түсіндіру;

-қоршаған ортаны қорғаудағы жауапкершілікті арттыру.

-ластаушы заттар, биосфера мен географиялық қабықтың басқа компоненттерінің ластануы, олардың ағзаларға әсері туралы жүйелі білім беру;

-қоршаған ортаға ықпал ететін антропогендік әрекеттерге байланысты проблемаларға талдау жасау;

-табиғат пен адамның бірлігін, қоршаған табиғи ортаны қорғаудың қажеттілігін ұғындыру.

2.2 Курстың міндеттері

-қоршаған ортаны қорғауға деген жоғары адамгершілік сезімі менжауапкершілігін тәрбиелеу.

-аймақтық және ғаламдық экологиялық проблемалардың -жағдайын зерттеу, бақылау,болжау;

-табиғатта болып жататын құбылыстар мен үрдістердің біртұтас байланыстылығын ұғындыру;

-студенттерді табиғатты тиімді пайдалану жайлы білім бере отырып ,оның орынсыз пайдалануына шек қоюды талап етугн үйрету.

-әлемдік экологиялық проблемалар мен оны шешудің жолдарын қарастыру.

3. 
   Курстың соңында студенттердің алатын білімінің мазмұны
   

Осы курстан жас мамандар биосфераның заңдылықтарын, құрылымы мен эволюциясы, қоршаған ортаның әлемдік проблемалары мен оларды шешудің жолдары, табиғатты қорғау

мен табиғи байлықтарды қолданудың экологиялық,

4
экономикалық, құқықтық іс-әрекеттерінің принциптері жайлы білім алады.

Жоғары оқу орнын бітіруші әрбір маман экологиялық білімін өзінің экологиялық қауіпсіздігін сақтауға пайдалана отырып, өз жанұясының, өз мекемесінің, қоғамның және бүкіл адамзаттың қауіпсіздігін сақтауға пайдалана алады.

Ол қоршаған ортаға ізгілікпен қарап, қоршаған ортаны қорғай біледі. Көпшілікке экологиялық проблемаларды шешудің жолдары мен тәсілдерін ұғындыра алады.

3 Пән бойынша тапсырмаларды орындау мен өткізу кестесі

№	Жұмыс түрі	Тапсырма-ның мақсаты мен мазмұны	Ұсыныла-тын әдебиеттер	Орын-далу ұзақ-тығы	Балда-ры	Бақы- лау түрі	Тапсыру мерзімі
1	2	3	4	5	6	7	8
1	Реферат	Өз бетімен жұмыс істеуге қалыптас-тыру	Ұсыныл-ған әдебиеттерден материал жинау	1-2	15	Қорғау	15 апта
2	Семинар	Студент-терді өз білімін баяндап жеткізуге үйрету	Ұсыныл-ған әдебиеттерден материал жинау		10	Баян-дама	2, 3, 6, 8, 11, 15
3	Бақылау	Лекцияда берілген материалдарды меңгеру сапасын бақылау	Ұсыныл-ған әдебиеттерден материал жинау		10	Жазба-ша есеп	7 апта
4	Конспек-ті жазу	Студенттердің курс материал-дарын игеруіне ықпал ету	Ұсыныл-ған әдебиет-терден материал жинау		5	Ауызша сұрақ-жауап	10, 11 апта

5

3.6 Ұсынылатын негізгі әдебиеттер:

1. 
   Молдахметов З.М., Газалиев А.М., Фазылов С.Д. «Экология негіздері». Қарағанды, 2002
   
2. 
   Дарибаева А.О., Оразбаева Р.С. «Экология негіздері». Астана, 2001
   
3. 
   Бродский А.К Жалпы экологияның қысқаша курсы Алматы, 1997
   
4. 
   Сағымбаев Ғ.Қ. Экология негіздері. Алматы, 1995
   

Ұсынылатын қосымша әдебиеттер:

5. 
   Будыко.М.И.Глобаьная экология М: Мысль 1997г
   
6. 
   Агаджанян Н.А., Торшин В.И. Экология человека. М.,1994
   
7. 
   Одум Ю. Экология в 2-х томах. М., 1986
   
8. 
   Вернадский В.И. Биосфера. М., 1967
   
9. 
   Чигаркин А.В. Геоэкология Казахстана –Алматы,1995г.
   
10. 
    Новиков Ю.В. Экология, окружающая среда и человек. М., 1998
    
11. 
    Жатқанбаев Ж. Биосфера. Алматы, 1981
    
12. 
    Кормилицын В.И. и др. Основы экологии. М., 1997
    
13. 
    Реймерс Н.Ф. Экология. М., 1994
    
14. 
    Шилов И.А. Экология. М., 1997
    
15. 
    Реймерс Н.Ф. Охрана природы и окружающаячеловека среда: словарь-справочник. М., 1994
    
16. 
    Никоноров А.М., Хоружая Т.А. Глобальная экология. М., 2000, 285 бет
    
17. 
    Экологическая антология. Город ХХ века (под ред.Т.Костиной), Алма-Ата, 1999
    
18. 
    Тарасов А.О. Экология и охрана природы. М., 1990
    
19. 
    Тонкопий М.С. Экономика и природопользование. Алматы: Экономика, 1998
    
20. 
    Мұқаұлы С., Үнішев Е. Табиғатты пайдалану экономикасы. Алма-Ата, 1999
    
21. 
    Маркович Д.К. Социальная экология. М.: Просвещение, 1991
    
22. 
    Моисеев Н.И. Человек, среда, общество. М.: Наука,1982
    
23. 
    Вестник ВКО. Экологические проблемы и решения. 2001, 2002, 2003. У-Ка: ВКГУ
    

6

7. 
   Рейтинг – шкала
   

Бақылау түрлері	Балдары
Ағымдық	15
Аралық (тест, коллоквиум, ауызша сұрақ)	10
Үй жұмысы	15
Қортынды	20
Емтихан	40
Барлығы	100

3.8 Әр түрлі жұмыстарды бағалау шкаласы мен белгілері

Бүкіл оқу кезеңінде сабаққа және лекция сұрақтарын талдауға белсенді қатысу үшін – 3 балл (әр сабаққа қатысқаны үшін – 0,2 балл).

Лекцияны конспектілеуге – 3 балл (әр конспектіні толық жазғаны үшін – 0,2 балл).

Семинар сабақтарындағы жұмыстарға – 6 балл (барлық сұрақтардан конспект жазған үшін – 0,5 балл, семинарды толықтырғаны үшін – 0,5 балл, семинар сабағында толық жауап бергені үшін – 5 балл).

Жекеше жұмыс – 5 балл

Реферат – 10 балл (рефератты қорғау – 7 балл, сұраққа жауап – 2 балл, рефератты безендіру – 1 балл).

Коллоквиум – 10 балл.

Шағын бақылау жұмысы – 3 балл

Аралық шектік бақылау – 15 балл

Бақылау жұмысы - 5 балл

Барлығы - 60 балл

4. Курстың саясаты: Сабаққа міндетті түрде қатысу (әрбір себепсіз қалдырылған сабақ 1 балға кемиді). Сабаққа кешігіп келуге рұқсат етілмейді. Сабақ барысында мұғалімнің сабақ өтуіне кедергі жасамау. Берілген тапсырмаларды өз мерзімінде орындау, кешігіп орындалған тапсырмалар (рефератпен бақылау жұмыстары) қабылданбайды.

7

2 ПӘН БОЙЫНША ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК МАТЕРИАЛДАР

2.1 Курстың тақырыптық жоспары

№	Тақырыптың аттары	Лекция	Семинар	СОӨЖ	ӨБЖ
1	Экологиялық білім курсына кіріспе	2		2	2
2	Ағза және қоршаған орта	2		2	2
3	Адамзаттың экологиялық байланыстары.	2		2	2
4	Биосфера – Жердің ғаламдық экожүйесі	3		3	3
5	Қоршаған ортаны қорғау және табиғи ресурстар.	3		3	3
6	Қазіргі заманның экологиялық проблемалары	3		3	3
	Барлық сағат саны	15		15	15

2.2 Дәріс сабақтарының конспектілері.

1 –дәріс тақырыбы. Экологиялық білім курсына кіріспе.

Экологиялық білім пәні,түсінігі , анықтамасы және мақсаттары мен міндеттері. Экологияның даму кезеңдері, ғылымдар жүйесіндегі орны мен бағыттары. Экологияның бөлімдері: аут

экология,синэкология,демэкология. Экологиялық білім пәнінің казіргі таңдағы классификациясы.

Экологиялық білім беру деп-әр түрлі деңгейдегі эколгиялық білімдерді меңгеру және табиғатқа адамгершілік қатынасты қалыптастыру,табиғи заңдылықтарды меңгеру.

Негізгі әдебиеттер: 1, 2, 5, 10, 11, 15, 16

Негізгі әдебиеттер: 23, 24, 15, 16, 1, 5

8
2– дәріс тақырыбы. Ағза және қоршаған орта.

Ағза - ол кез келген тірі зат. Орта концепциясы және оның ағзамен байланысы. Экологиялық фактор түсінігі және жіктелуі. Экологиялық фактор - ортаның ағзаға әсер ететін жеке қасиеттері мен элементері. Экологиялық факторлардың түрлері: абиотикалық, биотикалық, антропогендік. Абиотикалық факторлар - бұл өлі табиғаттың тірі ағзаларға тікелей немесе

жанама түрде әсер ететін барлық қасиеттері. Биотикалық

факторлар – бұл заттардың бір-біріне әсер ету ықпалы. Антро-погендік факторлар – бұл тіршілік ету ортасын өзгертетін адамзат қоғамының әрекеттілігінің түрлері.

Негізгі әдебиеттер: 1, 2, 5, 8, 13,

3– дәріс тақырыбы. Адамзаттың экологиялық байланыстары Экологиялық жағдай және адам денсаулығы. Ауру туғызатын факторлар.Қала халқының денсаулық көрсеткіштері.Қазіргі кездегі қала күрделі әлеуметтік- экономикалық орта.Сондықтан қоршаған орта мен адам бір-біріне тікелей әсер етеді. Қазіргі кездегі адамдардың өмір сүру ортасы.

Адамды қоршаған орта компонентері: Табиғи орта, әлеументтік орта, адам қолымен жасалған табиғи орта.

2. 
   –дәріс тақырыбы. Биосфера – Жердің ғаламдық экожүйесі.
   

Биосфера – Жердің тіршілік қабаты. И. Вернадский Биосфера туралы ілімінің негізін салушы. Оның классикалық еңбегі «Биосфера» 1926 ж жарыққа шықты. Қазіргі өмір жердің жогарғы қабатында –атмосферада,ауаның төменгі қабатында-литосферада, және су қабатында-гидросферада таралған.

Негізгі әдебиеттер: 1, 2, 9, 12,

9

5 – дәріс тақырыбы. Қоршаған ортаны қорғау және табиғи ресурстар.

Табиғи ресурстар – бұл материалды өндірістің барлық сураныстарын қанағатандыруға қолданылатын барлық табиғи байлық. Табиғи ресурстар сарқылатын және сарқылмайтын деп бөлінеді. Табиғаттты ұтымды пайдалана білу. Қоршаған ортаға антропогендік ықпалы..

Негізгі әдебиеттер: 1, 2, 24, 11, 7

6 – дәріс тақырып. Қазіргі заманның экологиялық

пролемалары.

Қазіргі заманның негізгі экологиялық пролемалары және оларды шешудің жолдары. Адамның шаруашылық әрекеті.

Халық саннының өсуі. Атмосфераның құрамы мен климаттың өзгеруі. Глобальді жылыну. Озон қабатының жұқаруы. Қышқылды жаңбырлар. Табиғи сулардың ластануы. Дүниежү –

зілік мұхиттың ластануы. Ракиактивті ластану. Ормандарды

жою.Атмосфераның ғаламдық ластануының негізгі экология –

лық салдарына ауа – райының жылынуы (парник эффектісі),

озон қабатының бұзылуы, қышқылды жаңбырлар жатады. Көптеген ғалымдар бұл проблемаларды қазіргі заманның глобальды проблемаларының қатарына жатқызды.

2.3 Семинар сабақтардың жоспары (СОӨЖ шеңберінде)

1 – сабақтың тақырыбы. Экологиялық білім курсына кіріспе.

Сұрақтар:

1.Экология ғылым ретінде дамуының және қалыптасуының негізгі кезеңдері.

2.Отандас ғылымдардың еңбектері мен экология дамуына қосқан үлестері.

10

3.Экологияның негізгі бөлімдері.

4.Табиғаттың принциптері мен заңдары.

Негізгі әдебиеттер: 1, 2, 5, 10, 11, 15, 16.

2 – сабақтың тақырыбы Ағза және қоршаған орта.

Сұрақтар:

1. 
   Өмір сүру ортасы мен тіршіліктің ұзақтығы.
   
2. 
   Ағза тіршілігіндегі жарық пен судың маңызы.
   
3. 
   Экологиялық факторлар.
   
4. 
   «Қоршаған табиғи ортаның сапасы» түсінігі.
   

Негізгі әдебиеттер: 1, 2, 5, 24, 23, 10

3– сабақтың тақырыбы. Популяция мен бірлестіктер экологиясы.

Сұрақтар:

1. 
   Адам популяциясының өсуі және популяциясының құрылысы.
   
2. 
   Биогеоценоз тұралы түсінік
   
3. 
   Экологиялық пирамида және жолқуыс түсінігі.
   
4. 
   Экожүйе түсінігі.
   

4– сабақтың тақырыбы. Биосфера – Жердің ғаламдық экожүйесі.

Сұрақтар:

1. 
   Биосфераның құрамы.
   
2. 
   Азот және оттегі айналымы.
   
3. 
   Су, көміртегі, фосфор, күкірт айналымдары.
   
4. 
   Топырақ құрамының бұзылуы .
   

Негізгі әдебиеттер: 3, 4, 19

5– сабақтың тақырыбы. Қоршаған ортаны қорғау және табиғи ресурстар.

Сұрақтар:

1. 
   Табиғат байлықтары.
   
2. 
   Орман ресурстары.
   
3. 
   Қоршаған ортаны қорғау саласындағы заңдылықтар.
   
4. 
   Сарқылатын және сарқылмайтын ресурстар.
   

Негізгі әдебиеттер: 1, 2, 23, 24, 19

11

Семинар сұрақтарына қажетті материалдар ұсынылған әдебиеттерден іріктеледі. Студенттер баяндама түрінде әр сұраққа әзірленіп, семинар сабақтарында өз білімдері мен белсенділігін көрсетуі керек. Семинарда баяндаған материалдарға сәйкес баға қойылады. Баяндауға 5 минут беріледі.

2.4 Оқытушының басшылығымен студенттердің өз бетінше істейтін жұмыстарының жоспары (семинар және практикалық сабақтар)

кіріспе.

Сұрақтар

1. Экология ғылым ретінде дамуының және қалыптасуының негізгі кезеңдері.

2.Отандас ғалымдардың еңбектері мен экология пәніне қосқан үлестері.

3.Экологияның негізгі бөлімдері.

4.Табиғаттың принциптері мен заңдары

Негізгі әдибиеттер: 1, 2, 5, 10, 11, 15, 16.

2 – тақырып. Ағза және қоршаған орта.

Сұрақтар:

1. 
   Өмір сүру ортасы мен тіршіліктің ұзақтығы.
   
2. 
   Ағза тіршілігіндегі жарық пен судың маңызы.
   
3. 
   Экологиялық факторлар.
   
4. 
   Қоршаған табиғи ортаның сапасы түсінігі.
   

Негізгі әдебиеттер: 1, 2, 5, 24, 23, 10

3 – тақырып. Популяция мен биоценоз бірлестіктер.

Сұрақтар:

1. 
   Адам популяциясының өсуі мен популяцияның құрлымы.
   
2. 
   Биогеоценоз туралы түсінік.
   
3. 
   Экологиялық сукцессия түсінігі.
   
4. 
   Экожүйе туралы түсінік.
   

Негізгі әдебиеттер:1,2,4,14.

12

4 – тақырып. Биосфера-Жердің ғаламдық экожүйесі.

Сұрақтар:

1. 
   Биосфераның құрамы.
   
2. 
   Азот және оттегі айналымы.
   
3. 
   Су,көміртегі,фосфор және күкірт айналымдары.
   
4. 
   Топырақ құрамының бұзылуы.
   

Негізгі әдебиеттер: 1, 4, 9,12.

5 – Тақырып. Қоршаған ортаны қорғау және табиғи ресурстар.

Сұрақтар:

1. 
   Табиғат байлықтары.
   
2. 
   Орман ресурстары.
   
3. 
   Сарқылатын және сарқылмайтын ресурстар.
   
4. 
   Қоршаған орта саласындағы заңдылықтар
   

Негізгі әдебиеттер: 19,20,21,24.

Методикалық ұсыныс: шептік бақылауға ауызша жауап беру үшін өткен материалды үнемі қайталап отыру

2.5 Жазба жұмыстарының тақырыбы

Рефераттардың тақырыптары

1. 
   Экология білімі немесе дүниеге көзқарас
   
2. 
   Биосфераның антропогенді өзгерістері
   
3. 
   «Қоғам - табиғат» жүйесіндегі экологиялық көзқарас
   
4. 
   Урбанизацияны басқару
   
5. 
   Халық санының артуы және экологиялық мәселелердің тереңдеуі
   
6. 
   Тұрақты даму мәселелері
   
7. 
   Ғылым мен техниканың экологиялануы
   
8. 
   Қоғам мен табиғат: өзара қатынастар эволюциясы
   
9. 
   Өсімдіктер мен жануарлар әлеміне антропогенді әсер
   

10. Экология – экономика – саясат

13

11. 
    Экологиялық мәселелерді шешудегі халықаралық тәжірибе.
    
12. 
    Қорғауға алынған табиғи территориялардың ерекшіліктері мен ұйымдастырудағы міндеттері
    
13. 
    Ландшафттарды қорғау
    
14. 
    Экологиялық құқық.
    
15. 
    Түрлерді қорғау туралы халықаралық келісімдер
    
16. 
    Тропиктік ормандар – ерекше экожүйе
    
17. 
    Қазақстандағы атмосфералық ауаның жағдайы
    
18. 
    Энергетика және ауа бассейнінің ластануы
    
19. 
    Автомобиль және таза ауа
    
20. 
    Ауа бассейнінің ластануындағы зиянды әсері
    
21. 
    Қышқылдық жауынның су және орман экожүйелеріне әсері
    
22. 
    Әлемдік мұхиттың ластануы
    
23. 
    Каспий теңізін қорғау
    
24. 
    Су ресурстарын тиімді пайдалануы
    
25. 
    Су қоймаларының пестицидтермен ластануы
    

26. Жер ресурстары және оларды қорғау

27.Қазақстандағы жер қорының жағдайы

28. 
    Аз қалдықты өндірістік процестер
    
29. 
    Радиоактивті қалдықтарды жою
    
30. 
    Экологиялық қауіпсіз орау, қаптау материалдары
    
31. 
    Тазартудың биологиялық әдістері
    

32. Болашақтың энергетикасы

33. Энергетика мәселелері мен қоршаған ортаны қорғау

34. Күн энергиясын пайдалану

35. Отын энергетикасының экологиялық мәселелері

36. Ядролық энергияны пайдалану мәселелері

37. Қазақстанның жанар май қазбаларының қоры

38.Қоршаған ортадағы ауыр металдар

39. Компьютер және денсаулық

40.Судың сапасы мен халықтың денсаулығы

41.Атмосфераның ластануы және адамның денсаулығы

42.Салауатты өмір салты

43. Радиация және денсаулық

14

Ұсыналатын әдебиеттері: жоғарыда көрсетілген әдебиеттер.

Рефераттарға қойылатын талаптар:

2. 
   Реферат А4 форматына жазылып 15 бет көлемінде тапсырылады. Парақтың параметрі: жоғарғы және төменгі жағында - 2 см, сол жағы – 3см, оң жағы – 1см.
   

Рефераттың мазмұны мен безендірілуіне қойылатын талаптар:

1. 
   Рефераттың сыртқы қабы;
   
2. 
   Тақырыптың жоспары;
   
3. 
   Рефераттың мақсаты мен міндеті;
   
4. 
   Рефераттың жоспарға сәйкестігі
   
5. 
   Пайдаланылған әдебиеттердің тізімі.
   

Реферат компьютермен басылған болуы керек.

Бақылау жұмыстарының тақырыптары.

1. 
   Экологиялық білім берудің маңызы.
   
2. 
   Табиғат заңдары және принциптері.
   
3. 
   Биосфераның абиотикалық және биотикалық факторлары.
   
4. 
   Табиғатты қорғаудың ұлттық салт дәстүрлері.
   
5. 
   Экологиялық құқық.
   
6. 
   Экологиялық сақтандыру.
   
7. 
   Қоршаған ортаның әсерін бағалау.
   
8. 
   Ұлттық қауіпсіздіктті сақтаудағы экология ғылымының рөлі
   

Бақылау жұмыстарының орындалуына берілетін ұсыныстар:

бақылау жұмыстарының мазмұны ұсынылған әдебиеттерден алынады және 12 парақ тор дәптерге жазылады.

15

2.7 Өзін-өзі тексеруге арналған тесттер

№	Тест сұрақтары
1	Төменде аталған ғаламдардың қайсысы ғылымға «Экология» ұғымын енгізді? а. Ч. Дарвин ә. Н. Вавилов б. Ю. Либих в. Э. Геккель г. В. Сукачев
2	Аталған факторлардың қайсысы абиотикалық факторларға жатады? а. Бәсекелестік ә. Адамның қызметі б. Паразитизм в. Температура г. Су қоймасының тереңдігі
3	Төменде аталған факторлардан абиотикалық факторларды атаңыз? а. Ылғалдылық, жарық, температура ә. Ормандарды кесу б. Ағзалардың бір-біріне әсері в. Батпақты құрғату г. Барлық аталған факторлар

4	Биомассаның ең үлкен тығыздығы қай ортаға тән? а. Сулы орта ә. Жер – ауа ортасы б. Топырақ ортасы в. Сулы және топырақ ортасы г. Жер – ауа және сулы орта
5	16 Аталған ғалымдардың қайсысы минимум заңын тужырымдаған? а. А. Тенсли ә. Ю. Либих б. В. Вернадский в. Г. Гаузе г. Ч. Дарвин
6	Төмендегі аталған факторлардың қайсысы жасанды ластану көздеріне жатады? а. Вулкандар ә. Автомобильдің газдары б. Шаңды дауылдар в. Жер сілкіну г. Барлық аталған факторлар
7	Жануарлар бірлестігі қалай аталады? а. Зооценоз ә. Фитоценоз б. Биоценоз в. Биогеоценоз г. Биосфера
8	Әр түрлі ағзалардың арасындағы байланыстар қалай аталады? а. Жанама ә. Тікелей б. Биотикалық в. Бәсекелестік г. Қоректік
9	Су экожүйесі дегеніміз не? а. Көлдің биотикалық және абиотикалық компоненттерінің жиынтығы ә. Көлдің өсімдіктер бірлістігі б. Көлдің жануарлар бірлістігі в. Фитопланктон г . Зоопланктон

17

10	«Парниктік эффектің» пайда болу себебі қандай? а. «Озон тесіктерінің» пайда болуы ә. Көміртегі (II) тотығының концентрациясының артуы б. Фреондар мен метан қалдықтары в. Ауаның ылғалдылығының өзгеруі г. Дұрыс жауап жоқ
11	Бірдей уақыт аралығында қайталанатын ортаның өзгерістерін қалай атайды? а. Циклді ә. Хаосты б. Бағытталған в. Тұрақты г. Тұрақсыз
12	Адам популяцияларының саны мен тығыздығының артуы арқылы қалалардың өсуі мен дамуын қалай атайды? а. Антропогенез ә. Урбанизация б. Антропогенді қысым в. Антропогенді стресс г. Биокөптүрлілік
13	Географиялық зоналылық заңын тұжырымдаған кім? а. Ч. Дарвин ә. В. Сукачев б. Ю. Либих в. В. Докучаев г. А. Гумбальдт
14	“Биосфера” терминін ғылымға алғаш енгізген кім а.Э.Зюсс ә.Ю.Либих б.Н.Вавилов в.Н.Северцев г.В.Вернадский

18

15	“Парниктік эффект” негізінен қандай заттың атмосфераға шығарылуынан болады ? а.Көмір қышқыл газы ә.Аргон б.Хлорсутегі в.Көмірсутегі г.Гелий
16	Қоршаған ортаның жағдайын бақылау, байқау мен болжаудың комплексті жуйесі қалай аталады? а.Кадастр ә.Мониторинг б.Демпинг в.Экологиялық картографиялау г.Дұрыс жауап жоқ
17	Қазақстан Республикасының қоршаған ортаны қорғау туралы заңы қай жылы қабылданды? а. 1991 ж ә. 1992 ж б. 1993 ж в. 1994 ж г. 1995 ж
	19

	Тест тапсырмаларының кілті

Сурақ №	дұрыс жауабы	Сурақ №	дұрыс жауабы
1	е	10	ә
2	е	11	е
3	а	12	ә
4	а	13	г
5	ә	14	а
6	ә	15	а
7	а	16	ә
8	б	17	а
9	а

20
2.8 «Экологиялық білім курсынан» емтихан сұрақтары

1. 
   Экологиялық білімнің тарихи дамуы.
   
2. 
   Экологиялық білім берудің саттылары.
   

.және көзқарастары.

3. 
   Адам экологиясы.
   
4. 
   Экологияның негізгі заңдары.
   
5. 
   Радиациялық ластану.
   
6. 
   Ағза және орта.
   
7. 
   Адам – биоәлеуметтік түр.
   
8. 
   Биосфераның құрылымы.
   
9. 
   Қоршаған ортаның ластануы.
   
10. 
    Биосфераның құрылымы.
    
11. 
    Химиялық ластану.
    
12. 
    Экожүйенің дамуы.
    
13. 
    Ғаламдық проблемалардың жалпы сипаттамасы.
    
14. 
    Популяция құрылымы.
    
15. 
    Адамның биосферадан ажырамастығы.
    
16. 
    Ноосфераға жаңа көзқарас.
    
17. 
    Қоршаған ортаға әлеуметтік бейімделу.
    

18. Экологиялық дағдырыс ұғымы.

19. 
    Жекелеген ластағыштар.
    
20. 
    Экологиялық дағдарыс құрылымы.
    
21. 
    Атмосфераның ластануы.
    
22. 
    «Озондық тесіктің» пайда болу себептері, оның зиянды әсерлері мен оны болдырмау әрекеттері.
    
23. 
    Орынды түрде табиғат байлығын пайдалану.
    
24. 
    Климаттық факторлар.
    
25. 
    Қышқылдық жауын-шашындар, олардың себептері мен зиянды әсерлері.
    
26. 
    Экологиялық құқық пен Қазақстан Республикасының қоршаған ортаны қорғау заңдары.
    
27. 
    Қазақстан Республикасындағы экологиялық жағдай.
    
28. 
    Қазақстандағы сирек кездесетін жоғалып бара жатқан өсімдіктер мен жануарлар.
    

21

19. 
    Халықаралық бірлестіктер БҰҰ қоршаған орта мен тұрақты дамуға арналған конференциялары.
    
20. 
    Ғаламдық экологиялық проблемалары шешудегі халықаралық
    

байланыс.

19. 
    Адам эволюциясының негізгі кезеңдері.
    
20. 
    Биогеоценоздар.
    
21. 
    Табиғатты орынды пайдаланудың экономикалық принциптері.
    
22. 
    Ғаламдық проблемалардың қалыптасуының негізгі себептер мен әлеуметтік-экономикалық және мәдени-өнгелік
    
23. 
    көріністері.
    
24. 
    ШҚО-ң экологиялық жағдайы.
    
25. 
    Ұлттық парктер мен қорықтар.
    
26. 
    «Адамзаттың ғаламдық мәселелерінің тууына себепші «демографиялық жарылыс» факторы.
    
27. 
    Экологиялық факторлар.
    
28. 
    Экология ғылымының салалары
    

41. 
    В.И. Вернадский «Биосфера» туралы ілім.
    
42. 
    Ноосфера.
    
43. 
    Экология әдістері және оларды экологиялық үлгілеудің ролі.
    

44. 
    Табиғи ресурстардың таусылуы мен қалдықтар проблемасы.
    
45. 
    Қоршаған ортаның ластануының ғаламдық әсерлері.
    
46. 
    Қоршаған ортаның экологиялық табиғи-ресурстық мүмкіндіктерінің шектеулілігі.
    
47. 
    Экологиялық жүйелер мен үрдістердің үлгілері.
    
48. 
    Қауымдастықтар экологиясы және экологиялық сукцессиялар
    

22