Министерство образования и воспитания Республики Марий Эл

Отдел образования администрации муниципального образования «Звениговский муниципальный район»

МОУ «Кокшамарская средняя общеобразовательная школа им. И.С. Ключникова-Палантая» Звениговского района Республики Марий Эл

«Муро – илыш, муро – вий»

Открытый урок по родному чтению

в 4 классе.

Выполнила учитель начальных классов

Егорова Алевтина Геннадьевна

д. Кокшамары

2012-2013 уч. год

Урокын темыже: «Муро – илыш, муро – вий» М. Казаков

Урокын цельже:

тунемше-влакым сылнын лудаш кумыландаш;

марий композитор И.С. Ключников-Палантай дене палдараш;

лумло композиторын произведенийже-влакым мураш да тудын дене кугешныме шижмашым лукташ.

Уроклан материал: «Муро – илыш, муро – вий» М.Казаков, «Шушпык сем» О.Герасимов, композиторын портретше, музыкальный произведенийже-влак, книга выставке, синтезатор, И.С. Ключников-Палантай нерген документальный фильм, викторина, компьютер, проектор.

1.Урок туналтыш.

- Йосо мо «салам» манаш

Шыргыжал саламлалташ?

- Йосо огыл ялт, йолташ,

Порын вуйым савалташ.

- Салам лийже, уна-влак!

- Таче мемнан уроклаш

Тендам ужмо унала.

Пешак чотак вучышна,

Тау лийже манына!

Поро кече, поро кече,

Шочмо-кушмо Марий Эл!

Ой, пеш шерге нимо дечын

Шочмо мландына - шумбел!

2.Монгысо пашам тергымаш.

1)С.Г. Чавайнын «Куэ» почеламутшым наизусть каласкалымаш.

2)Аклымаш.

3.Урок материалым тунеммаш.

1)И.С. Ключников-Палантай нерген туныктышын мутшо.

_ Звенигово районын ик эн кугу да мотор ялже Какшамарий. Ялыштына шуко лумло ен шочын-кушкын: марий просветитель Н.М. Орлов, марий композитор-влак И.С. Ключников-Палантай ден Я. Эшпай да молат. Палантай ден Эшпайжым марий кундемыште веле огыл, туня мучко палат. Нуно профессиональный музыкылан негызым пыштеныт. Школнат И.С. Ключников-Палантайын лумжым нумалеш.

2) Йоча-влак ойлен ончыктат.

«Марий шушпык»

Иван Степанович Ключников-Палантай 1886 ий 24 апрельыште Какшамарий ялеш шочын. Ваня изиж годым моткоч чулым, чолга, ушан рвезе улмаш. Пенгыде кап-кылан, виян, шем кудыр упан лийын. Тудо кеч-момат палаш тыршен, йолташыже-влак коклаште мыскарам ышташ йоратен. 1893 ийыште ялысе туналтыш школыш каен. Тунеммыж годым моткоч шуко книгам лудын. Шым ияш, икымше классыш толмек, школ хорышто мурен.

Шуко йочан Ключниковмыт ешыште Ваня визымше икшыве лийын. Степан Петрович ден Анастасия Яковлевнан ешышт нужнан илен. Ванян ачаже курым мучко Юл энер дене чодырам волтымаште пашам ыштен. Тудо бурлак лийын.

Ача-авалан полшаш шонен, 10 ияш Ваняланат неле пашам ышташ логалын. Бурлак-влак ойган мурым муреныт. Нунын мурымыштым Ваня тургыжланыде колышт кертын огыл. Вет семже чонеш логалше лийын, шинчавудым луктын.

Ваня Ключниковын ешыштыже чыланат мураш йоратеныт, турло музыкальный инструментым шоктен моштеныт. Сандене рвезе изинек гармоньым, куслем шокташ тунемын. 8-9 ияш годым пайрем касыште гармонь почеш удыр-рвезе-влакым куштыктен.

Ачаже Ваням туныкташ, кумда илыш-корныш лукташ тыршен. Ялысе школ деч вара Ключников-Палантай Уфа олаште двухклассный училищыште тунемын. Умбакыже Озан оласе музыкальный училищыште шинчымашым пога. Вара Петербургышто дирижерлан тунемеш.

1924 ийыште Иван Степанович Московский государственный консерваторийыш тунемаш пура. Тушто кужун тунемашыже логалын огыл, чот черлана да шочмо кундемышкыже портылеш. Тыште хорым вуйлата. Палантайын умыржо кучык, но поян лийын. Тудо 1926 ий 11 июньышто колен.

3) О.Герасимовын «Шушпык сем» очеркше почеш паша.

Туныктышо сылнын лудын ончыкта.

Йоча-влак текстым шкевуя лудыт. Лудмо годым поляште палемдат: ! – тидын нерген паленам; ? – эше пален омыл ыле.

Тунемше-влак ойлымашым ужаш дене лудыт.

Лудмо текстын содержанийжым лончылымаш.

3) Марла кушталтен канымаш. ( Физкультминутка)

4) М. Казаковын «Муро – илыш, муро – вий» почеламутшо почеш паша.

Туныктышо почеламутым наизусть лудеш.

Йоча-влак сылнын лудаш ямдылалтыт: ондак шкевуя лудыт, вара кум тунемше сылнын лудын ончыктат.

5) Книга выставке дене палдарымаш.

Мурыш шуко сылне мурым

Марий шушпык Палантай.

Кажнын шумыш шыныш шокшым,

- Мурыза, - мане, - илыш сай!

6) Тушкан «Изи вудет йогалеш» мурым мурымаш.

1. Изи вудет йогалеш,

Кугу вудышкет ушналеш.

Кугу вудет йогалеш,

Сержым ончен йогалеш.

2. Серже молан куана?

Олыкшылан куана.

Олык молан куана?

Модывуйлан куана?

3. Модывуйжо молан куана?

Чевер шудылан куана.

Шудо молан куана?

Шем мукшыжлан куана.

4. Шем шулдыран мукшыжо

Шере муйлан куана.

Мемнан ача-аважат

Мемнам ончен куанат.

4. Урокым иктешлымаш.

1) И. С. Ключников-Палантай нерген документальный фильмым ончымаш.

2) А. Эрыканын почеламутшым ялысе краевед Г.Л. Сорокина лудеш. Шиялтыш дене туныктышо С.В. Ильина шокта.

5.Монгысо паша.

1) М.Казаковын почеламутшым наизусть тунемаш.

2) И.С. Ключников-Палантайлан полеклалтше викторинысе йодыш-влаклан вашешташ.

Викторина.

1. 
   Композиторын аважын удыр фамилийже.
   
2. 
   И. С. Палантайын шочмо ялже.
   
3. 
   Композиторын аваже Анастасия Яковлевна могай семузгар дене турло семым шоктен?
   
4. 
   1923 ийыште могай олаште хор-влакын олимпиадышт эртен? И. С. Палантайын хоржо тушто могай премийым налын?
   
5. 
   Тиде олимпиадыштак икымше верым налше хорым ко вуйлатен?
   
6. 
   И. С. Палантайын удыржо.
   
7. 
   Композиторын рекрут мурыжо.
   
8. 
   О. Шабдарын мутшылан возымо муро: «Эй, шемер марий, ………! Таче тыйын пайремет».
   

2011 ий, № 15 «Ямде лий» газетыште лекше «Палантай» кроссвордлан вашмут:

1.Ишпайкина

2.Какшамарий

3.Кусле

4.Москва

5.Пятницкий

6.Маргарита

7.Вудшо йога

8. «Йывырте»

Йодышлан вашмут:

«Йывырте» мурым И.С.Ключников - Палантай могай ийыште возен? Тиде муро икымше гана кунам йонгалтын?

1921 ий 1 мартыште МАО-м торжественно почмаш лийын. Тиде куанле кечылан Шабдар Осып «Марий кундем» почмылан почеламутым полеклен. Тыгай кугу кумыл денак марий композитор И.С.Ключников - Палантай тиде ийыштак «Эй, шемер марий, йывырте!» («Йывырте») мурым возен. Марий калыкын мурызыжо, И.С.Ключников - Палантай , талантан композитор , «Йывырте!» почеламутлан волгыдо, марш гай семым возен. 1- ше март, 1926 ий , Марий областьыште Совет- влакын VI съездше эртен. «Йывырте!» муро концертым туналме годым йонгалтын. …Дирижёр кидшым нолталеш, йуксо шулдыр семын солалтен колта. Тунамак театр куатле сем дене темеш… Краснококшайскыште «Йывырте!» мурын чын илышыже тыге туналын. Тиддеч вара республикна шуко пайремым палемден, нунын лумеш шуко муро возалтын, но автономийын первый юбилейже вашеш шочшо моктеммур тоштемын огыл, тудо тачат свежан, чонеш пернышын йонгалтеш. И.С.Ключников - Палантайын лумжым нумалше Какшамарий кыдалаш школын тунемшыже- влак ий еда «Палантайын куслеже» муро фестиваль пайремыште куанен йонгалтарат.