1. Экономикалық өсу қалай бейнеленуі мүмкін:

A) Өндірістік мүмкіншілік қисығының солға жылжуымен.

B) Өндірістік мүмкіншілік қисығының оңға жылжуымен.

C) Өндірістік мүмкіншілік қисығымен нүктенің қозғалысы арқылы. D) Өндірістік мүмкіншілік қисығы ішінде бір нүктеден екіншіге қозғалу арқылы.

E) Өндірістік мүмкіншілік қисығынан тыс бір нүктеден екіншіге қозғалу арқылы.

2. Қай көрсеткіштің сандық мәні өрлеу фазасында азайып, құлдырау фазасында өседі?

A) Құнды қағаздар бағамы.

B) ЖҰӨ көлемі.

C) Жұмыс аптасының орташа ұзақтығы.

D) Жалақы деңгейі.

E) Өңдеуші өнеркәсіптегі тауар қорларының көлемі.

3. Дж. Кейнстің тұжырымдамасына сәйкес, экономикалық циклдің себебі мынаған байланысты:

A) Тек сыртқы факторлар әсеріне.

B) Тек ішкі факторлар әсеріне.

C) Жиынтық сұраныс динамикасына басымды әсер ететін факторларға.

D) Жиынтық ұсыныс динамикасына басымды әсер ететін факторларға.

E) Тек кездейсоқ саяси факторларға.

4. Экономикалық цикл (кезең) дегеніміз – бұл:

А) Экономикада кезең кезеңмен қайталанатын өрлеу құбылыстары. В) Тұтыну мен инвестициялардың өзара қатынастарының ауытқуы. С) Бір экономикалық фазаның басталуынан екінші бір фазаның басталуына дейінгі кезең.

D) Экономикада кезеңділікпен орын алатын құлдыраулар.

Е) Жиынтық сұраныс пен жиынтық ұсыныстың өзара ауытқулары.

5. Жұмыспен толық қамтылған экономикадағы экономикалық өсудің жоғары қарқыны мынаны талап етеді:

1. 
   Қор жинақтау мен инвестицияның төменгі мөлшерін.
   
2. 
   Қор жинақтаудың жоғары мөлшерін және инвестицияның төменгі мөлшерін.
   
3. 
   Қор жинақтаудың жоғары мөлшерін және инвестицияның жоғары мөлшерін.
   
4. 
   Қор жинақтаудың және инвестицияның төменгі мөлшерін.
   
5. 
   Қор жинақтаудың төменгі мөлшерін және инвестицияның жоғары мөлшерін.
   

6. Экономикалық циклдің сыртқы факторлары – бұлар:

А) Тұтыну. В) Инвестициялау. С) Соғыстар. D) Үкімет шаралары.

Е) Инфляция.

7. Қысқа мерзімді экономикалық циклдер кімнің атымен аталады?

А) П. Самуэльсонның. В) С. Кузнецтің. С) Дж. Китчиннің.

D) Н. Кондратьевтің. Е) К. Маркстің.

8. Мыналардың қайсысы экономикалық өсудің жағымды жақтарына жатпайды?

А) Әлеуметтік көмектерді арттыру.

В) Адамның табиғатқа белсенді түрде араласуы.

С) Адамдардың мәдени деңгейін арттыру.

D) Адамдардың тұлға ретінде даму мүмкіндіктіктерін өсіру.

Е) Тұтыну стандарттарын арттыру.

9. Экономикалық циклдің өрлеу немесе шың фазасында экономикада не байқалады?

А) Бағалардың едәуір өсуі. В) Жалақының артуы. С) Фрикциондық жұмыссыздықтың мардымсыз орын алуы. D) Жинақтау көлемінің артуы. Е) Осы аталғандардың барлығы.

10. Экономикалық өсудің қарқынын графикалық түрде қандай қисық нақты бейнелей алады?

А) Жалпы шығындар қисығы. В) Инвестиция мен жинақтар қисығы. С) Өндірістік мүмкіндіктер қисығы. D) Сұраныс қисығы. Е) Ұсыныс қисығы.

11. Экономикалық өсу дегеніміз – бұл:

A) Құлдырау алдындағы өндіріс деңгейінің өсуі.

B) Бір экономикалық циклдің басынан екінші экономикалық циклдің басына дейінгі кезең.

C) Ұлттық өнімнің сандық және көлемдік жағынан ұлғаюы.

D) Ұлттық өнімнің сандық ұлғаюы және сапалық жетілдірілуі.

E) Берілген жылдағы инвестиция өсімінің алдыңғы жылғы ұлттық табыс өсіміне сандық қатынасын көрсететін жағдай.

12. Алғашқы экономикалық тоқырау қай елде болды:

A) АҚШ-та. B) Қазақстанда. C) Германияда. D) Англияда.

E) Канадада.

13. Елімізде тәуелсіздік алғаннан бері алғашқы экономикалық өсу қарқыны қай жылы байқалды деп айтуға болады?

А) 1992 жылы. В) 1995 жылы. 1999 жылы. С) 2000 жылы. D) 2001 жылы. Е) 1997жылы.

14. Экономикалық өсудің ұсыныс факторлары қалай сипатталады?

А) Табиғи ресурстармен.

В) Еңбек ресурстарымен.

С) Негізгі капиталдың көлемімен.

D) Технологиямен.

Е) Аталғандардың барлығы дұрыс берілген.

15. Мына көрсеткіштердің қайсысы проциклдік параметрлерге жатады?

А) Экспорт көлемі. В) Корпорациялардың пайдасы.

С) Жұмыссыздық дәрежесі. D) Дайын өнім қорлары.

Е) Фирмалардың банкроттыққа ұшырауы.

16. Н.Д. Кондратьевтің «ұзын толқындары» теориясын кім дамытты:

А) С. Кузнец. В) Дж.М. Кейнс. С) Й. Шумпетер. D) В. Леонтьев.

Е) Э. Хансен.

17. Домар мен Харродтың экономикалық өсу үлгілерінде қандай факторға басты назар аударылады:

А) Салықтарға. В) Мемлекеттік шығындарға. С) Адам капиталы факторына. D) Инвестициялық факторға. Е) Ұлттық табысқа.

18. Экономикалық өсу типтеріне мыналар жатады:

A) Экстенсивті, интенсивті және аралас. B) Экстенсивті және аралас. C) Интенсивті және аралас. D) Еңбектік және капиталдық.

E) Шикізаттық және ақшалай.

19. Экономикалық циклдің форрестерлік типінің басты ерекшелігі:

А) Өркениеттердің дамуы. В) Энергия мен материалдар. С) Тұрғын үй құрылысы. D) Техникалық проресс. Е) Тауарлық қорлардың көлемі.

20. Экономикалық циклдің құлдырау фазасында қандай құбылыс байқалады?

А) Жаппай жұмыссыздықтың орын алуы.

В) Жалақының төмендеуі.

С) Бағалардың айтарлықтай өсуі.

D) Инвестициялардың артуы.

Е) Тауарлардың кем өндірілуі.

21. Мына алғышарттардың қайсысы экономикалық өсудің неоклассикалық моделін құруда қарастырылмайды?

А) Бағалардың икемділігі.

В) Жетілген бәсеке.

С) Өндіріс факторларының өзара алмастырылуы.

D) Өндіріс ауқымының тұрақтылығы.

E) Мемлекеттік реттеуді жүзеге

асыру.

22. Экономикалық циклдың фазалары – бұлар:

1. 
   Өндіріс, еңбек бөлінісі, мамандандыру, сауда.
   
2. 
   Жиынтық сұраныстың қысқаруы, жиынтық ұсыныстың қысқаруы, бағалардың құлдырауы, өндірістің жандануы.
   
3. 
   Өндіру, бөлу, айырбас, тұтыну.
   
4. 
   Өрлеу, құлдырау, тоқырау, жандану.
   
5. 
   Туу, өсу, кемелдену, шегіне жету.
   

23. Экономикалық өсу мынадай түрде бейнеленеді:

1. 
   Өндіріс мүмкіндіктері қисығының оңға жылжуымен.
   
2. 
   Өндіріс мүмкіндіктері қисығындағы нүктенің жылжуымен.
   
3. 
   Өндіріс мүмкіндіктері қисығының солға жылжуымен.
   
4. 
   Өндіріс мүмкіндіктері қисығының ішінде орналасқан нүктелердің біреуінен екіншісіне жылжумен.
   
5. 
   Өндіріс мүмкіндіктері қисығының сыртындағы нүктелердің біреуінен екіншісіне жылжуымен.
   

24. Экономикалық циклдің фазаларын алғаш рет кім зерттеп қарастырып еді?

А) Н. Кондратьев. В) С. Кузнец. С) К. Жугляр. D) К. Маркс. Е) Дж. Китчин.

25. Жуглярдың циклдерін қандай себептермен байланыстыруға болады?

А) Ақша айналымымен.

В) Жиынтық сұраныстың үнемі жеткіліксіздігімен.

С) Инвестициялық процесстердің кезеңділігімен.

D) Тауардың өмір сүру уақытымен.

Е) Инновациялармен.

26. Экономикалық өсудің интенсивті типі кезінде өндіріс көлемінің ұлғаюы ненің есебінен орын алады?

А) Жаңа өндірістік куаттылықты енгізу арқылы.

В) Еңбек өнімділігінің артуымен.

С) Өндірістің тиімділігін арттырумен.

D) Ғылыми жетістіктерді енгізу жолымен.

Е) Осы аталғандардың барлығы дұрыс.

27. Қазіргі уақытта Қазақстанда адам басына шаққандағы ЖІӨ көрсеткіші қанша долларға жетіп отыр?

А) 6500-7000 долл. В) 3500-4500 долл. С) 5500 долл. D) 1200 долл.

Е) 1000 долл.

28. С. Кузнецтің циклдері – бұл ұзақтылығы қанша жылға созылатын экономикалық толқулар?

А) 10 жылға.В) 18-25 жылға. С) 2-4 жылға. D) 48-65 жылға. Е) 200 жылға.

29. Экономикалық өсудің қандай моделінде ҒТП басты фактор ретінде қарастырылады?

А) Солоу үлгісінде. В) Кейнстің моделінде. С) Харродтың үлгісінде. D) Домардың үлгісінде. Е) Кобб-Дуглас моделінде.

30. Мыналардың қайсысы экономикалық циклдің фазаларына жатпайды?

А) Инфляция. В) Құлдырау. C) Тоқырау. D) Шың. E) Көтерілу.

31. Қазақстанда алғашқы экономикалық өсім қанша пайыз болды?

А) 1998 жылы 2 % болды. В) 1999 жылы 2,7 % болды. С) 2000 жылы 10 % болды. D) 1995 жылы 0,5 % болды. Е) 1996 жылы 9.6 % болды.

32. Мына көрсеткіштердің қайсысы контрциклдік парамертлерге тән болып табылады?

А) Корпорациялардың пайдасы.

В) Экспорт. С) Жұмыссыздық дәрежесі.

D) Өндірістік қуаттардың қолданылуы. Е) Баға деңгейі.

33. Экономикалық өсудің экстенсивті жолының көздері қандай?

А) Технологиялық өзгерістер. В) Жұмыскерлердің біліктілік деңгейі. С) Жұмысшылар санының артуы. D) Қазіргі заманғы ақпараттық технологиялар. Е) Еңбек өнімділігінің артуы.

34. «Ұзын толқындар» теориясы кімнің атымен байланысты:

А) К. Маркстің. В) Дж.М. Кейнстің. С) Н.Д. Кондратьевтің.

D) Й. Шумпетердің. Е) С. Кузнецтің.

35. Кез-келген елде экономикалық өсуді өлшеудің басты көрсеткіші:

А) Мемлекеттік бюджет. В) Жиынтық сұраныс пен жиынтық ұсыныс. С) Жан басына шаққандағы ЖІӨ. D) Инвестициялар. Е) Ұлттық байлық.

36. Экономикалық циклдің өрлеу фазасында қандай параметрлер байқалады?

А) Несие пайызының ең төменгі деңгейі.

В) Бағалардың едәуір өсуі.

С) Жинақтардың төмендеуі.

D) Жұмыссыздықтың сәл азаюы.

Е) Тауарлардың артық өндірілуі.

37. Экономикалық өсудің сұраныс факторлары қалай сипатталады?

А) Жиынтық шығындардың деңгейімен.

В) Ресурстарды тиімді пайдалану арқылы.

С) Технологиямен.

D) Еңбек ресурстармен.

Е) Адам капиталын жетілдіру жолымен.

38. Экономикалық циклдің тоффлерлік типінде басты ерекшелік ретінде не қарастырылады?

А) Инфляция мен жұмыссыздық. В) Негізгі қорлар. С) Өркениеттік даму. D) Миграция мәселелері. Е) Демографиялық факторлар.

39. Орта мерзімдік экономикалық циклдің толқулары қанша жылға дейін созылуы мүмкін?

А) 40 жылға дейін. В) 65 жылға дейін. С) 12 жылға дейін. D) 5 жылға дейін. Е) 25 жылға дейін.

13-ТАҚЫРЫП

Жұмыссыздық пен инфляция мәселелері макроэкономикалық тұрақсыздықтың көрінісі ретінде
Мақсаты: макроэкономикалық тұрақсыздықтың негізгі белгілері ретінде көрінетін жұмыссыздық пен инфляцияның негізгі себептеріне, түрлеріне, көрсеткіштеріне және оларға қарсы реттеу шараларына кеңінен тоқталу.
Талқылау сұрақтары:

13.1 Жұмыссыздық: мәні, пайда болу себептері, түрлері, зардаптары, оған қарсы күрес шаралары. Оукен заңы

13.2 Инфляция: мәні, пайда болу себептері, түрлері, әлеуметтік-экономикалық салдарлары. Филлипс қисық сызығы. Инфляцияға қарсы саясат
Негізгі ұғымдар: жұмыссыздық, толық жұмысбастылық, жұмыссыздық деңгейі, жұмыссыздықтың табиғи деңгейі, фрикциондық жұмыссыздық, құрылымдық жұмыссыздық, циклдік жұмыссыздық, Оукен заңы, жұмыссыздықтың зардаптары, инфляция, дефляция, дезинфляция, инфляция қарқыны, баяу инфляция, үдемелі инфляция, гиперинфляция, импортталған инфляция, ашық инфляция, жабық инфляция, Филлипс қисық сызығы, инфляцияға қарсы саясат, т.б.
13.1 Жұмыссыздық: мәні, пайда болу себептері, түрлері, зардаптары, оған қарсы күрес шаралары. Оукен заңы
Жұмыс күші – бұл адамның еңбекке деген қабілеттілігі; адам-дардың игіліктерді өндіру үрдісіндегі физикалық және ой қабілеттіліктерінің жиынтығы; елдегі жұмыскерлердің жалпы саны; жұмыспен қамтылған мен жұмыспен қамтылмаған (жұмыссыздар) халықтың бір бөлігі.

Жұмыссыздық – бұл еңбек ұсынысының еңбекке деген сұра-ныстан артып кетуі; еңбекке жарамды халықтың жұмыс таба алмауы немесе жұмыспен қамтылмауы. Еңбек нарығында тепе-теңдік орын алғанда экономикада толық жұмысбастылық қалыптасады. Бірақ ақпараттың жетілмегендігінен еңбекке қабілетті халықтың белгілі бір бөлігі жұмыс таппай қалады.

16 жастан бастап және одан жоғары жастағы халықты мынадай екі топқа бөліп қарастырады:

1) экономикалық белсенді халық (бұл топқа жұмыс күші жатады, ол өз кезегінде жұмыспен қамтылғандар және жұмыссыздар болып бөлінеді);

2) экономикалық белсенді емес халық (бұлар жұмыс күші құрамына кірмейтін оқушылар, зейнеткерлер, т.б.).

Жұмыссыздықтың негізгі көрсеткіші болып жұмыссыздық деңгейі табылады, ол жұмыссыздар санының жұмыс күшінің жалпы санына (жұмыс істейтіндер мен жұмыс істемейтіндер санының сомасына) қатынасы арқылы анықталады және пайыздық көрсеткіш-ке ие болады:

немесе,

мұндағы, u – жұмыссыздық деңгейі, U - жұмыссыздар саны, L – жұмыс күші, E – жұмыспен қамтылғандар саны.

Төмендегі кестеден Қазақстандағы еңбек нарығы көрсеткіш-терінің динамикасын көруге болады (сурет 13.1).


Кесте 13.1 2001-2010 жылдардағы Қазақстандағы

еңбек нарығының динамикасы

мың адам

2001	2002	2003	2004	2005	2006	2007	2008	2009	2010
Жұмыс күші
7479,1	7399,7	7657,3	7840,6	7901,7	8028,9	8228,3	8415,0	8457,9	8610,7
Жұмыспен қамтылғандар
6698,8	6708,9	6985,2	7181,8	7261,0	7403,5	7631,1	7857,2	7903,4	8114,2
Жалдамалы қызметкерлер
3863,3	4030,2	4229,6	4469,9	4640,5	4776,6	4973,5	5199,4	5238,8	5409,4
Өз бетінше жұмыс істейтін қызметкерлер
2835,5	2678,7	2755,6	2711,9	2620,4	2626,9	2657,6	2657,8	2664,6	2704,8
Жұмыссыздар
780,3	690,7	672,1	658,8	640,7	625,4	597,2	557,8	554,5	496,5
Жұмыссыздық деңгейі, пайызбен
10,4	9,3	8,8	8,4	8,1	7,8	7,3	6,6	6,6	5,8
Жастар жұмыссыздығының деңгейі, пайызбен
19,1	17,3	14,5	14,3	13,4	12,1	9,4	7,4	6,7	5,2
Экономикалық белсенді емес халық
3175,8	3155,3	3278,6	3383,4	3476,9	3493,9	3463,2	3416,2	3500,3	3487,7

Дерек көзі: www.stat.kz
Кестеден көріп отырғанымыздай, осы жылдар аралығында еңбек нарығы көрсеткіштерінде оң өзгерістер байқалып отыр. Жалпы халық санындағы экономикалық белсенді халықтың үлесі, яғни жұмыс күшінің саны жылдан жылға артып келеді. Жұмыс күші жұмыспен қамтылғандар санының өсуімен бірге жүріп отыр және керісінше, оның құрамындағы жұмыссыздар санының, сонымен қатар, жұмыс-сыздық деңгейінің жылдан жылға азайып келе жатқандығын байқай-мыз.

Жұмыссыздықтың мынадай негізгі үш түрі орын алады:

1) фрикциондық жұмыссыздық – адамдардың әртүрлі өмір кезеңдерінде бір жұмыс орнынан басқа бір жұмыс орнына тұрақты түрде ауысып отыруына байланысты туындайтын қысқа мерзімдегі еркін жұмыссыздық. Жұмыссыздықтың бұл түрі жұмыс іздеумен және оны күтумен байланысты. Азаматтардың кәсіби біліктілігі мен жеке талғамдарына сәйкес келетін жұмыс орындарын іздеу белгілі бір уақытты талап етеді. Мұндай жағдайда, бос жұмыс орындары және оған лайық азаматтар туралы ақпараттар жетілмеген болып табыла-ды. Жұмыскерлердің территориялық жағынан орын ауыстыруы да белгілі уақытты талап етеді. Жұмыс күшінің бір бөлігі кәсіби мүдделерінің, тұрғылықты мекен-жайларының өзгеруімен және басқа да себептердің болуымен байланысты өз қалауы бойынша жұмыстан шығып кетіп отырады. Сондай-ақ, жұмыс орнын бірінші рет іздеп жүрген азаматтар да жұмыссыздықтың осы категориясына кіреді. Мысалы, оқу бітіріп диплом алған жас маман иесі өз біліктілігін іске асыру үшін аса қолайлы жұмыс орнын іздеуі мүмкін. Фрикциондық жұмыссыздыққа тап болған азаматтар жұмысқа деген қабілетті-ліктерін еш жоғалтпай оны кез-келген уақытта еңбек нарығында іске асыра алады. Еңбек нарығының үнемі өзгеріп отыруына орай және адамдардың жұмыспен қамтылғандар категориясынан жұмыссыздар категориясына үнемі ағылуынан және керісінше ағылуынан жұмыс-сыздықтың бұл түрінен құтылуға болмайды.

2) құрылымдық жұмыссыздық – еңбек ұсынысы мен еңбекке деген сұраныстың сәйкес келмеуінен пайда болатын мәжбүрлі ұзақ мерзімді жұмыссыздық. Жұмыссыздықтың бұл түрі өндірістегі технологиялық алға жылжулармен байланысты және осыған сәйкес жұмыс күшіне деген сұраныстың құрылымы өзгереді. Бұл жұмыс-сыздық мамандықтары «ескірген» немесе ғылыми-техникалық прог-ресстің дамуына байланысты экономикаға қажеті шамалы болып табылатын азаматтардың арасынан көрініс табады. Құрылымдық жұмыссыздыққа тап болған азаматтар өз еңбек қызметтерін «дайын» күйінде еңбек нарығына ұсына алмайды және жаңа жұмыс орын-дарына орналасу үшін кәсіби қайта даярлаудан өтулері қажет. Қайта даярлаудан өту үшін аса көп уақыт кетеді және көбінесе мемлекет тарапынан қосымша шығындар жұмсауды талап етеді.

3) циклдік жұмыссыздық – өндіріс деңгейінің құлдырауынан немесе жиынтық сұраныстың жалпы төмендеуіне байланысты кез-келген мамандық бойынша жұмыс таба алмаудан орын алатын жаппай жұмыссыздықтың аса ауыр түрі. Жұмыссыздықтың бұл түрі жұмыссыздықтың нақты деңгейінің табиғи деңгейінен ауытқуымен байланысты. Экономикалық құлдырау кезеңінде циклдік жұмыссыз-дық фрикциондық жұмыссыздық пен құрылымдық жұмыссыздықты толықтырады, ал экономикалық өсу (өрлеу) кезеңдерінде циклдік жұмыссыздық жоғалады.

Бірақ, еңбек нарығы тепе-теңдік жағдайында болғанда да фрик-циондық және құрылымдық жұмыссыздықтың деңгейі орын алады. Ал циклдік жұмыссыздық болса құлдырау кезеңдерінде орын алады да, соның салдарынан жұмысбастылық жиынтық сұраныс пен жиынтық ұсыныстың тепе-теңсіздігінен қысқарады. Циклдік жұмыс-сыздықтың орын алуы күрделі макроэкономикалық мәселеге айнала-ды, макроэкономикалық тұрақсыздықты туындатады, ресурстардың толық қамтылмауын болдырады.

ХХ ғасырдың 60-шы жылдары американдық экономистер, Нобель сыйлығының лауреаттары Милтон Фридмен мен Эдмунд Фелпс «толық жұмысбастылық» және «жұмыссыздықтың табиғи деңгейі» деген ұғымдарды енгізді.

Толық жұмысбастылық – бұл жұмыс күшінің жалпы санында 5,5% және 6,5% мөлшерінде жұмыспен қамтылмағандардың үлесін сақтап тұру, яғни бұл жағдай тек циклдік жұмыссыздық болмағанда ғана орын алады. Бұл көрсеткіштер әр елде әртүрлі болуы мүмкін, бірақ толық жұмысбастылықты жұмыс күшінің 100% жұмыс істеуі деп айтуға болмайды.

Жұмыссыздықтың табиғи деңгейі – бұл әлеуетті ЖІӨ-ге сәй-кес келетін толық жұмысбастылық кезіндегі жұмыссыздық деңгейі. Жұмыссыздықтың табиғи (теңгерімді) деңгейі фрикицондық және құрылымдық жұмыссыздық деңгейлерінің қосындысына тең. Шетел-дік тәжірибеде жұмыссыздықтың табиғи деңгейін басқаша «NAIRU» деп атайды.

«NAIRU» (Non-Accelerations-Infliacion Rate of Unemployment) түсінігі – бұл инфляция қарқынын үдетпейтін жұмыссыздықтың дең-гейі немесе инфляцияны тұрақтандыратын жұмыссыздықтың қалып-ты деңгейі. Жұмыссыз-дықтың табиғи деңгейін ресми бағалау алғаш рет АҚШ-та 1960-жылдары жүргізілді және оның шамасы 4%-ды құрады. Кейіннен Р.Рейган, Б.Клинтон және Дж.Буш әкімшіліктерінің орын алған саясаттары нәтижесінде оның шамасы 6,5%-ға дейін өзгерді. Дегенмен, жоғарыда аталып өткендей, көптеген экономистер-дің айтуынша, әртүрлі елдерде жұмыссыздықтың табиғи деңгейі-нің шамасы тәжірибе жүзінде 7%-дан 20%-ға дейінгі аралықта жүруі мүмкін.

Жұмыссыздық пен өнім көлемі арасындағы өзара байланыс Оукен заңы деп аталады. Оукен заңына сәйкес жұмыссыздықтың нақты деңгейі өзінің табиғи деңгейінен 1%-ға өссе, онда нақты ЖІӨ деңгейі әлеуетті ЖІӨ-ге қарағанда 2,5%-ға қысқарады. Ал 2,5% Оукен коэффициенті деп аталады. Оукен заңы игіліктер нарығы мен еңбек нарығы арасындағы өзара байланысты сипаттайды. Оукен заңы мынадай формуламен жазылады:

Y* – Y / Y* = γ (u – u^*),

мұндағы, Y* - толық жұмысбастылық жағдайындағы өндірістің әлеуетті көлемі; Y – ұлттық өндірістің нақты көлемі; u – жұмыссыз-дықтың нақты деңгейі; u^* - жұмыссыздықтың табиғи деңгейі; γ – Оукен коэффициенті. Осының нәтижесінде өндіріс көлемінің жұмыс-сыздықтың нақты деңгейіне тәуелді екендігін байқауға болады.

Жұмыссыздықтың табиғи деңгейіне бірқатар факторлар әсер етеді:

а) демографиялық факторлар;

ә) елде бекітілген жалақының төменгі деңгейі;

б) кәсіподақтардың ықпалы және т.б.

Табиғи жұмыссыздықтың өзгеруі ЖІӨ-нің әлеуетті деңгейінің өзгеруімен тығыз байланысты болғандықтан бұл мемлекет саясаты-ның басты мәселесі болып табылады.
Жұмыссыздықтың экономикалық және экономикалық емес салдарлары бар, олар жеке және қоғамдық деңгейде көрініс табады.

<предыдущая страница | следующая страница>