ҚММУ Ф 4/3-04/03

2007ж. 14 маусымдағы №6 НХ

Қарағанды мемелекеттік медицина университеті

Хирургиялық стоматология кафедрасы

ДӘРІС

Тақырыбы: Самай – астыңғы жақсүйек буындарының аурулары мен зақымданулары. Жіктелу.

Пәні: HSP 4302 «Хирургиялық стоматология пропедевтикасы»

Мамандығы 051302 «Стоматология»

Курс: 4

Уақыты (ұзақтығы) 1 с

Қарағанды 2014 ж.

Кафедра отырысында бекітілген

«___»_____ 20___ж. №__ хаттамасы

Хурургиялық стоматология кафедра меңгерушісі, профессор__________Курашев А.Г.

Дәрістің құрылымы:

Тақырып: Самай – астыңғы жақсүйек буындарының аурулары мен зақымданулары. Жіктелу.

• 
  Дәрістің мақсаты: Студенттерді самай төменгі жақ буын ауруларының негізгі клиникалық көріністерімен,себептерімен,патогенетикалық механизмімен және диагностикалық принциптерімен таныстыру.
  

Жоспар:
1. Самай-төменгі жақ буындарының зақымдану ауруларының жіктемесі.

2.Артрит. Этиологиясы, патогенезі, клиникасы, емі.

3.Артроз. Этиологиясы, патогенезі, клиникасы, емі.

4. самай-төменгі жақ буындарының ауырсыну дисфункциясы.Этиологиясы, патогенезі, клиникасы,емі.

В.И.Бургонский, Ю.И.Бернадский (1970)жіктемесі:

· артриттер (жедел және созылмалы),

· артроздар (склерозирленген және деформацияланған),

· артритартроз.

В.А.Хватова (1982)жіктемесі:
· артриттер (жедел және созылмалы),

· артроздар (склерозирленген және деформацияланған , өршу және созылмалы сатылары),

· буын-бұлшықеттік дисфункциясы,

· анкилоз,

· ісіктер.

Асқыныстары: стоматоневрологиялық симптомдар, буын дискісінің,төменгі жақтың шығуы.

П.Г. Сысолятина, В.М. Безрукова, А.А. Ильина (1997)жіктемесі:
АРТИКУЛЯРЛЫ: (буын тіндерінде зақымдалған орын болады)

1. Қабынумен (артрит).

2. Қабынусыз.

2.1. Ішкі бұзылыстар.

2.2. Остеоартроздар:

· ішкі бұзылыстармен байланысты емес ВНЧС (біріншілік немесе генерализденген)

· ішкі бұзылыстармен байланысты ВНЧС (екіншілік)

2.3. Анкилоздар.

2.4. Туа п.б.кемістіктері

2.5. ісіктер

АРТИКУЛЯРЛЫ ЕМЕС (шайнау бұлшықеттінің зақымдануымен байланысты).

1. Бруксизм.

2. СТЖБ ауырсыну синдромының дисункциясы.

3. шайнау бұлшықетінің контрактурасы.

БГМУ бет жақ хирургия кафедрасының жіктемесі(қ. Минск).
I. АРТИКУЛЯРЛЫ: (буын тінінде зақымдалған орын болады)

1.Өзбетінше дамитын аурулар.

· Ішкі бқзылыстар.

· Дегенеративті-деструктивті процесстер (артроз).

· Қабыну аурулары (артрит).

· Травмалық зақымданулар (жедел травмалық артрит).

· СТЖБ ауруының сирек формалары (хондроматоз, ісіктер және ісіктәрізді түзілістер).

2. Басқа буындардың зақымдануымен жүретін:

· ревматикалық артритте,

· ревматоидты артритте,

· Бехтерева ауруында,

· псориатикалық артритте,

· Шегрен ауруында,

· микрокристалды артритте,

· артропатияда.

II. Артикулярлы емес

· Бұлшықет аурулары (бруксизм, контрактура, ауырсыну синдромының дисфункциясы).

· Басқа буын маңы тіндерінің және байлам аурулары.

МКБ бойынша – буындардың 10 ауруларын екі классқа жатқызылған.
XII класс бет-жақтық кемістіктер (прикус кемістігімен қоса), бөлім 6 «Самай-төменгі жақ буынның аурулары».
1. Самай-төменгі жақ буынның аурырсыну синдромының дисфункциясы

2. Шығатын жақ.

3. ВНЧС шығулары.

4. ВНЧС ауырсынуы.

5. ВНЧС қозғалысының шектелуі

6. Самай-төменгі жақ буынның остеофиты.

7. ВНЧС басқа аурулары.

8. Болезнь ВНЧС анықталмаған ауруы.

XIII класс. Сүйек-бұлшықет жүйесінің және дәнекер тіннің аурулары:

Артропатия:

1. Инфекциялық артропатия: пиогенді артрит, реактивті артропатия, Рейтер ауруы.

2. Қабынулы полиартропатия: серопозитивті ревматоидты артрит,Фелти синдромы, басқа да ревматоидты артриттер, жас өспірімдік артрит.

3. Травматикалық артропатия.
Артроздар:

1. Полиартроз

2. Остеоартроз.

3. Біріншілік артроз.

Қазіргі кезде ВНЧС өзбетінше екі топқа бөледі:

1) буын тіндерінің зақымдануымен жүретін аурулар (XIII класс);

2) шайнау бұлшықеттерінің мен тісжақ жүйесінің құрылымының патологиясымен жүретін ауру (XII класс).

Диагностикалық сәулелік әдістері
1. Рентгенография

2. Компьютерлі томография

3. Магниторезонансты томография

Самай төменгі жақ буынның зақымдануы және аурулары клиникада салыстырмалы түрде мына түрлері кездеседі: артрит, артроз,анкилоз және шығулар.

Самай төменгі жақ буында дамитын патологиялық өзгерістер полиэтиологиялы болып табылады, яғни осы аурудың клиникалық көріністердің әртүрлілігін көрсетеді. Самай төменгі жақ буын ауруының полиэтиологиясы және айқын спецификалық симптомдардың болмауы,әсіресе бастапқы сатысында,диагностикасы мен емдеуі қиынға түседі.Сонымен қатар, самай төменгі жақ буынның құрлымы күрделі болып табылады, ал қазіргі заманғы әдістер науқастан патологияны және функциональды бұзылыстары анатомиялық дамуына байланысты.

Самай төменгі жақ буын аурулары бар науқастарды зерттеу олардың шағымына,өмір тарихына және ауру тарихына,жалпы қарауға,жақтардың функциясын,пальпациялау, рентгенография,клиникалық және қанның биохимиялық анализін нәтижесіне, иммунологиялық зерттеулер арқылы анықтайды.

Барлық науқастар әртүрлі интенсивті ауырсынуға шағымдаады,ыңғайсыз жағдайдан жағымсыз әсерге дейін зақымдалған буын аймағының функциясының күрт төмендеуімен жүреді. Артриттің тұрақты және алғашқы симптомдарының бірі таңертеңгілік құрысулар болып табылады. Құрысулардың себебі болып периартикулярлы тін мен буынның ауырсынуы.Буындардың қозғалысының шектелуі деформацияланған артроз және ауырсыну кезінде байқалады,бірақ ол айқын емес қабыну ауруларына қарағанда. Деформацияланған артрозға «механикалық» типті ауырсыну тән,буындарда дамитын,физикалық қимылдан кейін,әсіресе күннің екінші жартысында.Ал ревматоидты артритқа тұрақты ауырсыну, баяу дамитын бірақ түнгі уақытқа дейін басылуы тән.Тағы бір шағым болып буындық шу болып табылады.Оған үйкелу,крепитации, сықыр сияқты шулар тән. Буын ауруларының қабынулы және травматикалық этиологиялы шуда, буынның байлам аппараты және шайнау бұлшықетінің дисфункциясы әлсірегенде байқалады.Қабыну себебінен дамитын артритте сықыр екіншілік артроз кезде байқалады және деформацияланған артроз симптомдарына тән болып табылады.

Өмір тарихы басынан өткерген ауруларды анықтауға көмектеседі, инфекциялық-спецификалық этиологиялы артритке күмән туған жағдайда үлкен көмегі бар. Жалпы қарауда прикусты бағалауға,буындардың контурын,белсенсіз қимыл кезінде төменгі жақтың функциясы мен қалпын бағалайды. Пальпациялық зерттеу арқылы буындардың зақымдалғанын,тістердің бірігу қалпын,жақтардың қимылын бағалау,формаларының өзгеру сипатын,көптеген флюктуация немесе крепитацияларды анықтауға көмектеседі.Бұны сау буынмен салыстыру мақсатта қолданады.Сонымен қатар,шайнау бұлшықетінің жағдайын,бұлшықеттің атрофиясын анықтауға көмектеседі.

Буындардың нақты зақымдануын анықтау үшін рентгенография көмектеседіБұл рентгенологиялық әдісті Пордес — Парман немесе Шюллер бойынша жүргізіледі, телерентгенография, рентгенокинематография және буын контрастілеу арқылы. Артрозға күдік туғанда томографиялық әдіс жүргізеді. Рентгенологиялық зерттеудің мақсаты — сүйек құрылымының структурасын,алдыңғы,артқы және жоғарғы буын саңылауын және буынның анатомиялық контурын анықтауға көмектеседі.

Артриттің рентгенологиялық суретіте тән буынмаңы остеопороз,яғни сүйектердің мүжілуімен, сүйек кемігінің каналының кеңеюімен, сүйек балкаларының кішіреюі. Ревматоидты артритке узуралардың пайда болуы — сүйек кемістіктері, төменгі жақ жанындағы беткейде орналасатын. Деформацияланған артриттің рентгенологиялық суретіне шиптер, түбіршектер және остеофиттердің пайда болуы. Буындардың дегенеративті-дистрофиялық зақымдануы субхондральды остеосклерозды анықтайды — субхондральды қабат аймағында сүйек құрлымының тығыздалуы нәтижесінде. Сонымен қатар рентгенограммада төменгі жақ басында ұсақ нүктелі құрылымды байқаймыз,ал аурудың соңғы сатысында сүйек суретінің айқын еместігі байқалады. Развитие Остеосклероздың дамуы сүйек затының компактілі қалыңдауымен жүреді.

Буын саңылауының формасы мен көлемі сүйек пен шеміршектің жағдайына байланысты.Саңылаудың кеңеюі сирек кездеседі,бірақ төменгі жақ сүйегінің басының шығуының нәтижесінде дамиды.Жиі саңылаудың тарылуы байқалады,себебі ұзақ уақыт бойы қабынуы немесе буынның дистрофиялық өзгерістерінің нәтижесінде дамиды.Сонымен қатар,саңылаудың тарылуы прикустың бұзылысымен байқалады: буыналды саңылаудың тарылуымен қатар окклюзиялық биіктіктің жоғарлауы , ал жоғарғы буындық және буын артылық тарылуға тікелей прикус пен окклюзиялық биіктіктің азаюымен байланысты. Буындық саңылаудың болмауы анкилоз кезінде байқалады.

Самай-төменгі жақ буын ауруларының диагностикасында маңызды болып: жалпы қан анализі, биохимиялық және иммунологиялық зерттеулер, синовий сұйықтығын зерттеу. Диагнозды толық анықтау мақсатта арнайы әдістерді қолданылады: электромиография, миотонометрия, термометрия, гнатодинамометрия, мастикоциография, прикусты модел арқылы анықтау және т. б.
Артриттер
Этиологиясына байланысты жіктейді: инфекциялық және травматикалық артриттер, даму сипатына байланысты —жедел және созылмалы. Инфекциялық артриттердің өзі: спецификалық және спецификалық емес деп бөлінеді. Травматикалық артриттер механикалық зақымдану нәтижесінде дамиды.

Жедел артрит-самай-төменгі жақ буындарының травманың нәтижесінде механикалық әсер ету нәтижесінде дамитын жағдай: ұрылу, соғылу, ауыз қуысын шексіз ашу және т. б.

Науқастар зақым алған жердегі ауырсынуға,ауыз қуысын ашқанда ауырсынуға шағымданады,иек бұл кезде зақымдалған жаққа ығысады.Ісіну дамиды. Пальпациялағанда ауырсынады.Рентгенологиялық зерттеуде,байлам аппараты үзілсе,буынға қан құюлымен жүреді; бұл жағдайда рентгенде буын саңылауының кеңеюімен байқалады.

Жедел артриттің инфекциялық түрі жедел тонзиллит, суықтану, тұмау және т. б. нәтижесінде дамиды. Іріңді паротит,жақ тармақтарының остеомиелиті,мастоидит,отит кезінде инфекцияның таралуынемесе гематогенді жолмен таралуы нәтижесінде ревматикалық және ревматоидты артрит дамуы мүмкін.

Аурудың басталуы —жедел. Буынның қатты ауырсынумен,әсірісе қимылдатқанда күшееді.Кейде ауырсыну құлаққа,тілге,самайға,шүйдеге,құлақсамай жолына,үлкен құлақ,кіші шүйде нерв бойына,кезбе нервтің тармағы,тіл-жұтқыншақ анастомозы бойына таралады.Сонымен қатар ауырсыну пульсирленген және жергілікті болады, оларды үшкіл нервтің невралгиясы кезінде айырады. Ауыз қуысының ашуы — 3—5 мм дейін шектеледі. Жалпы қарауда жұмсақ тіндерінің ісінуі,пальпациялағанда ауырсыну,гиперемия байқалады.

Іріңді артриттің дамуы буын аймағында инфильтраттың түзілуімен,тері гиперестезиясымен,гиперемирленген. Сыртқы есту жолы тарылған: науқастар естудің нашарлауын,бас айналуын байқайды.Иекті басқанда ауырсыну күшееді. Дене температурасы 38°С дейін жоғарлаған, ЭТЖ↑, С-реактивті белок реакциясы оң. Рентгенограммада: экссудаттың жиналуына байланысы саңылау ұлғайған. Ревматикалық артрит кезінде екі буынның да зақымдануы тән.Науқастарды тексеру барысында жүрек ауруларын анықтайды: ақау, ревмокардит және т.б.

Ревматоидты артрит кезінде бір самай төменгі жақ буыны зақымдалады,бірақ науқастар ауырсынуды басқа буындардан көрсетеді:иық,жамбас сан немесе тізеде.Бұл кезде самай-төменгі жақ буыны бірінші болып өте сирек зақымданады, ревматоидты артрит кезінде оның зақымдануы авторлардың зерттеулері бойынша 50,7% [Каназирска Ц., Мажаров Д., 1978].

Жедел артритті жедел отитпен,үшкіл нервтің невралгиясымен, перикоронаритпен, сонымен қатар басқа да аурулармен ажырату керек, клиникалық көріністе артропатия айқын байқалады: дерматомиозит, подагра, вирусты этиологиялы жедел инфекциялық артрит, Бехтерев ауруы, Бехчет синдромы, инфекциялы-аллергиялық полиартрит және т.б.

Әртүрлі этиологиялы жедел артриттің емі буынға тыныштық беруден басталады.Бұған индивидуальды байламдар мен тісаралық пластинкалар немесе прокладкалар қолданады, зақымдалған аймаққа 2—3 күн ішінде қолданады. Тағам бұл кезде сұйық болуы тиіс.

Травмалық артрит кезінде емді ауырсынуды басудан бастайды.Науқасқа анальгетиктерді тағайындайды (анальгин 0,25 г 3 рет күніне) және жергілікті гипотермия 2—3 күн аралығында, кейіннен—УКС-терапия 10—15 мин күніге, 6күн, электрофорез калий йод және новокаин (кезектен). Бір уақытта ронидазбен, парафин- немесе озокери-тотерапия, балшықпен компресс жасайды. Ауырсыну қоймаған жағдайда диадинамикалық ток Бернарды тағайындау (2—3 сеанс).

Ревматикалық және ревматоидты артритті консервативті заттармен емдеу және ревматологқа қаралуы керек.Комплексті ем құрамына стероидты емес қабынуға қарсы заттарды, антибактериальды, стероидты препараттарды тағайындайды. Задачами Стоматологтардың басты мақсаты болып науқастың ауыз қуысын санациялау және рациональды тістерді протезирлеу прикусты қалпына келтіргенге дейін.

Іріңді артрит кезінде оперативті ем көрсетілген:қабыну ошақты ашу және дренирлеу, стационарда жүргізіледі.

Емдеу этапында науқастарға физиотерапевтік ем тағайындайды: құрғақ жылу, УКС-терапия, электрофорез, диатермия, компресс.

Созылмалы артрит-буынның сыздап ауырсынуымен,қимылдың шектелуімен,сықырмен,таңертеңгілік құрысулармен байқалады.Ауырсынулар тұрақты,төменгі жақтың функциясы жаңарғанда күшейеді. Науқас ауыз қуысын 2—2,5 см дейін ашуға қабілеті бар.Ауыз қуысын ашқанда орташа крепитациямен, ал кейде сықыр естіледі,бұл кезде иек зақымдалған жаққа ығысады.

Рентгенограммада буындық саңылаудың тарылуын анықтаймыз— результат реактивті нәтижелерін,ал кейіннен буын шұңқырының және төменгі жақ шеміршегінің басының деструктивті өзгерістермен байқалады.

Науқастың жалпы жағдайы қанағаттанарлық жағдайда,дене температурасы қалыпты.Қанда көзге көрінерлік өзгерістер жоқ, ЭТЖ ↑ 25— 35 мм/сағ.

Ревматикалық және ревматоидты артриті бар науқастарды емін ревматолог қадағалайды. При переходе Травмалық артриттің созылмалыға ауысқанда ультрадыбысты терапия, парафин- және озокерито- терапия, шайнау бұлшықеттерінің массажы, балараның уын электрофорез, медициналық өтті, йод препараттарын тағайындайды. Миогимнастика жақсы нәтиже береді:төменгі жақты қимылдатпай ауыз қуысын ашу.Науқасты орындыққа отырғызып,шүйде бөлігін қабырғаға тақап,ауыз қуысын ашқанда және жапқанда қолмен иегін басады.Мұндай жаттығуларды науқас өзбетінше күніге таңертеңгілік уақытта 2—3 рет куніне 3—5 мин, 4—6аптаға созылады.

Миогимнастика әдісін Б.К.Костур ұсынған (1981). Авторлар дозирленген қысымды иекке төменнен жоғарыға қарай және алдыдан артқа қарай ғана емес,сонымен қатар жанына,ауыз қуысын ашқан кезде қарама қарсы жаққа ығысқан жаққада жасау керек деген.Бұндай жаттығулар 5— 10 рет жасайды,күніне 3—4 сеанс.

Комплексті емде ауыз қуысын және мұрынжұтқыншақты санациялау маңызды болып табылады,көрсеткіш болған жағдайда тісті рациональды протезирлеу жүргізеді.

Инфекциялық-спецификалық артрит сирек кездеседі. Гонореялық, туберкулезды, актиномикоздық мерездік артриттерді және т.б. түрлерін айырады. Олар буынға гематогенды (лимфогенды) жолмен таралады.

Гонореялық артрит аурудың бірінші айында дамиды,бірақ гонореяның асқынған формасында,созылмалы уретрит сияқты кеш байқалуы мүмкін.Ауру тез дамитын ауырсынумен байқалып жедел басталады,зақымдалған буын маңайындағы тіннің ісінуімен,есту жолының тарылуымен,нәтижесінде естудің төмендеуіне әкеледі.Алғашқы кезде қабынудың серозды формсы іріңдіге ауысады. Инфильтрат түзіледі. Рентгенограммада буындық саңылаудың кеңеюін көреміз.Ауру сипатына ерте дамитын бұлшықеттік контрактура,буын беткейіндегі шеміршектердің зақымдануымен және анкилоздануға бейімінің болуы.

Туберкулезды артриттің үш формасы кездеседі: біріншілік-сүйектік, біріншілік-синовиальды және инфекциялы-аллергиялық. Ауру білінбей басталады,баяу дамиды,қзаққа созылады. Рентгенографияда төменгі жақ басының сүйектік құрылымының біртіндеп дамитын резорбциясы анықталады. Туберкулезды артрит кезінде фиброзды анкилоз дамуы мүмкін.

Актиномикоздық артрит біріншілік ошақтан кейін тіндерге таралу нәтижесінде дамиды. Патологиялық процесс буындық капсуланы зақымдай отырып,тұрақты емес контрактураның дамуына әкеледі, ремиссиямен кезектеседі. Науқастың жалпы жағдайы шамалы өзгереді: буында әлсіз ауырсыну,әсірісе ауыз қуысын ашқанда күшеюіне шағымданады. Емдеу барысында және кейінгі уақытта буында морфологиялық өзгерістер байқалмайды.

Мерездік артрит баяу ағыммен сипатталады, ауырсыну аса айқын емес,сирек кездеседі.

Артроз

Негізгі себебі болып дистрофиялық сипаттағы процесстер,ұзақ дамитын,созылмалы жүретін қабыну және созылмалы микротравмалар,дефектілер,тісжақтық деформациялар болып табылады. Нәтижесінде қабыну процессі және дегенерация бір уақытта дамиды, деструкция мен сүйек тінінің және шеміршектің пролиферациясымен,самай-төменгі жақ сүйектерінің анатомиялық құрылымының остеосклероз және остеопороз дамуымен журетін, нәтижесінде олардың деформациясы мен конгруэнттілігінің бұзылысына әкеледі. Айқындалу дәрежесіне байланысты склерозирленген және деформирленген артроз деп ажыратады.

Науқас өткір емес ауырсынуға,буынға функциональды жүктеме түскен кезде күшеюіне шағымданады. Айқын жағдайда екіншілік реактивті синовиттің дамуы мүмкін,тұрақты болады,әсіресе ылғалды ауа райында,жүктемеден кейін,кешкілік уақытта және тыныштық жағдайдағы қозғалыста байқалады. Сонымен қатар науқастар зақымдалған аймақ жақтағы құлақтың және көздің ауырсынуына,бас ауруына, глоссалгияға,ауыз қуысының шырышты қабатының парестезиясына ,естудің төмендеуіне шағымданады.

Нәтижесінде буын беткейінің конгруэнттілігі зақымдалады, бұлшықет спазмы буын капсуласының өзгеруі және в периартикулярлы тіндердің қимылының шектелуі дамиды. Науқас тез шаршағыштығын,құрысу сезімін,бірақ буын функциясының шектелуі орташа және ауырсыну симптомымен немесе сүйектердің өсіп кетуі тән. Фиброзды немесе сүйектік анкилоздар кездеспейді.

Төменгі жақтың басының қимылы кезінде дөрекі сықырдың пайда болуы склероз және әктің жиналуына байланысты.Қабынудың жергілікті көріністерінің болмайды,бірақ құлақ самай аймағының сезімталдығы төмендеген,яғни самай-құлақ нервісінің невриттінің дамуын көрсетеді.

Науқастың жалпы жағдайы қанағаттанарлық күйде. Қан анализінде патологиялық өзгерістер байқалмайды,бірақ ЭТЖ↑, ал С-реактивті белок оң.

Склерозирленген артроздың клиникалық көрінісі айқындылығы шамалы, деформирленгенге қарағанда.Рентгенограммада склерозирленген артрозда сүйектің анатомиялық дамыған жерінде губка тәрізді зат қабатында төменгі жақтың басның деформациясын және беткейлік склероз анықтаймыз. Деформирленген артроз кезінде экзостоз және остеофит түріндегі сүйектік өсулер байқалады,нәтижесінде буын түбіршегінің және төменгі жақ басының қайтымсыз құрылымының өзгерістеріне әкеледі. Буындық саңылау тарылған,ауру баяу дамиды.

Диагнозды клиникалық, рентгенографиялық және лабораторлы зерттеулерді негіздеу арқылы қояды.

Емі комплексті: медикаментозды, физиотерапевтикалық, ортопедиялық және көрсеткіш болса оперативті. Медикаментозды терапияны ревматологтар тағайындайды. (бруфен, вольтарен, В тобының витаминдері, стероидты қатардағы препараттар ).. Кортикостероидтарды қолдану деформирленген артрозда қарсы көрсеткіш болып табылады.

Медикаментозды еммен бірге физиотерапияны тағайындайды: өт, балара уының, лидаза, йод препараттарымен электрофорез.Сонымен қатар: парафино- және озокеритотерапия, балшықпен емдеу, инфрақызыл сәулелендеру және лазерлік сәулелену . бір уақытта шайнау бұлшықеттінің массажы және емдік гимнастика тағайындалады.

Шығулар

Төменгі жақ басының алдыңғы және артқы шығуларды ажыратады.Жиі алдыңғы шығулар кездеседі,төменгі жақтың алға қарай ығысуының да себебі осы болып табылады. Бұл деген алдыңғы буынның капсуласы жұқа болып табылады,артқыға қарағанда.Артқы шығулар өте сирек кездеседі.Шығулар бір жақты және екі жақты болуы мүмкін.

Төменгі жақ басының алға қарай шығуы соққы нәтижесінде,шектен тыс ауызын ашқанда,тісін жұлғанда,яғни дәрігер кең ашқызып,бірақ жағын қолмен фиксация жасамауы нәтижесінде дамиды т. б.

Төменгі жақ басының алға шығуына тән клиникалық көрінісі. Науқастың сөйлеген сөзі түсініксіз,зақымдалған буынның ауырсынуына шағымданады,иек ығысқан қарама қарсы жаққа,беті асиметриялы.

Жаңа шыққан жарақаттардың емі жергілікті анестезиядан бастайды, оқталған жарақатта жалпы жансыздандыру жүргізеді.Науқасты аласа орындыққа отырғызып,басының шүйде бөлігін қабырғаға тақап,дәрігер бір саусағымен төмен қарай басып,ал қалғанымен жоғары қарай көтереді,яғни жақты артқа қарай ығыстырады. Шыққанды қалпына келтірген соң төменгі жақты 10—12 күнге байламмен фиксациялайды.Қайталана беретін шығуда оперативті ем көрсетілген.
Самай төменгі жақ буынының ауырсынулық дисфункциясы.СТЖБАД. СТЖБАД және МФБД емі.
Бет ауырсынуының себебі болып самай төменгі жақ буынының ауырсынулық дисфункциясы.(СТЖБАД). Бұл симптомокомплекс,буынның дисфункциясы мен ауырсынумен байқалады.Буынның ерекшелігі болып инконгруенттілік (сәйкессіздік) буын компоненттерінің формасы,буынішілік диск нәтижесінде корригирленеді. СТЖБАД себебі болып жиі тіс жақ жүйесінің патологиялары,нәтижесінде буындарға біркелкі күш түспейді (бір жақты).
Интакты тісжақ жүйесі кезінде самай төменгі жақ буынының ауырсынулық дисфункциясының даму нерв бұлшықеттік механизмінің,буынның гормониялық реттегіш қимылының бұзылуы нәтижесінде . Біріншілік факторға қарамастан,патогенезінде екіншілік,яғни шайнау бұлшықетінің дисфункциясы,сонымен қатар латеральды және буынішілік дискті қимылдату маңызды.

Самай төменгі жақ буынының ауырсынулық дисфункциясы құлақмаңы және шайнау аймағынан сыртқы есту жолының тұрақты ауырсынумен сипатталады.Ауырсыну құлаққа,бетке,шүйдеге,самайға,жақастыға,шайнау кезінде ауырсынады.Ауыз қуысын ашу шектелген,төменгі жақ ығысқан, S-тәрізді қимыл жасайды,сықыр байқалады. Томограммада самай-төменгі жақ буынының саңылауының алдыңғы немесе артқы бөлігінің тарылуы. ЭМГ:шайнау бұлшықеттерінің активтілігінің асимметриясын анықтайды .

Төменгі жақ буынының артрозы мен дисфункциясының себебі

Төменгі жақтың қимылы екі буынмен қамтамасыз етіледі, самай сүйектерін біріктіретін. Буын және бұлшықет аурулары емге жақсы беріледі.

Төменгі жақтың екі буыны қалыпты жағдайда синхронды және симметриялы қимылдайды.Сол кезде буындарға жүктеме бірдей түседі.

Буындағы қалыпты шайнау қимылы

Тіс түбірі аймағында рецепторлар орналасқан, олар жүктемені тіске түсіріп,миға информация жеткізіп отырады. Ориентируясь на сигналы от Рецепторлардан сигнал қабылдап,оң және сол жақтың шайнау бұлшықеттерін ми реттейді.
Келесі проблемалар болуы мүмкін:
1. бір жағында бұлшықет ауырса,екінші жағында буын ауырады;
2. буындардың шығуы;
3. буындық дискінің үзілуі;
4. жақты қимылдатқанда сықыр мен ауырсыну;
5. Құлақта шу (буын құлаққа жақын орналасады) немесе синдром Костена;
6. тістердің тозуының жоғарлауы.
Жүктелген буында дискінің зақымдалуы мүмкін
Травмадан кейінгі буын жағдайы – басынан өткерген,кейде бұрын жағын ұрып алуы. Егер соққыдан кейін буынның қимылы симметриялығы қалпына келмесе – кейіннен жүктемеден кейін буынның және шеміршектің бұзылуына әкеледі (посттравматикалық артроз).
Буындық симптомдары
1. Сықыр, жақты қимылдатқанда ауырсыну;

2. Ауыз қуысын баяу ашқанда жақ С- немесе S-тәрізі қимыл жасайды;

3. Ауызын еркін аша алмауы;

4. Буын аймағында ауырсыну және ісіну (иек пен құлақ қалқаны аралығында);

5. Ауыз қуысының ашуының жеткіліксіздігі немесе асимметриялығы;

6. Құлақ шуы;

7. Тістердің тозуының жоғарлауы.

Төменгі жақта буын орналасу орны

Оң және сол жақ басының ығысуы кезіндегі дисфункцияда:
1. әртүрлі жылдамдықта

2. әртүрлі көлемде

3. сықырмен

4. ауырсынумен.

Бұлшықеттік симптомдары
1. бет бұлшықетіндегі ауырсыну нүктелері (оларды жиі үшкіл нервтің ауырсынуымен шатастырады);

2. шайнау кезіндегі шаршағыштық;

3. тістің толық комплекті кезіндегі бір жақпен шайнау;

4. шайнау кезінде ауырсыну;

5. ауызды ашу жеткіліксіздігі немесе асимметриясы;

6. Тістердің тозуының жоғарлауы.

• 
  Үлгі құралдары
  

• 
  Әдебиет:
  

Негізгі:

Автор (лар)	Аты, басылым түрі	Басылым көлемі.
	НЕГІЗГІ ӘДЕБИЕТТЕР
Құраш, Амангелдi Ғалымжанұлы.	Бастың және мойынның клиника- лық анатомиясы:Оқулык/ЄММА; А.Г.Құраш.-Қарағанды:Қазақстан-Ресей университетiнiң баспасы. Т. 1.- 2006.- 280б. : сурет. .-ISBN 9965781273	94экз.
Харьков, Леонид Викторович.	Хирургическая стоматология и челюстно-лицевая хирургия детского вохраста:Учебник для медвузов/Л В.Харьков,Л.Н.Яковенко,И.В.Чехова; Под ред.Л.В.Харькова.-М.:Книга плюс,2005.-470с. .-ISBN 5932680156:8160т.	20экз.

• 
  Қосымша:
  

Автор (лар)	Аты, басылым түрі	Басылым көлемі.
	ҚОСЫМША ӘДЕБИЕТТЕР
Е. Я.Губайдуллина, Л.Н.Цегельнк, В.В. Лузина, Ю.И.Чергештов.	Практическое руководство по поликлиническому разделу хирургической стоматологии/ М.:Мед. информационное агентство,2007.-130с :ил .-ISBN 5894815436:2000т.	5экз.

• 
  Бақылау сұрақтары (кері байланыс)
  

1. 
   Самай төменгі жақ буынының ауруларының жіктелуі.
   
2. 
   Самай төменгі жақ буынының анкилозының қабынуының этиология және патогенезі.
   
3. 
   Самай төменгі жақ буынының қабынуының клиника және диагностикасы.
   
4. 
   Самай төменгі жақ буынының қабынуының емдеу принциптері.