ҚММУ Ф 4/3-04/03

2007ж. 14 маусымдағы №6 НХ

Қарағанды мемелекеттік медицина университеті

Хирургиялық стоматология кафедрасы

ДӘРІС

Тақырыбы: Жақ-бет аймағының қабыну ауруының асқынулары. (Бет веналарының іріңді тромбофлебиті, көзұя флегмонасы, үңгір синустың тромбозы).
Пәні: HSP 4302 «Хирургиялық стоматология пропедевтикасы»
Мамандығы 051302 «Стоматология»

Курс: 4

Уақыты (ұзақтығы) 1 с

Қарағанды 2014 ж.

Кафедра отырысында бекітілген

«___»_____ 20___ж. №__ хаттамасы

Хурургиялық стоматология кафедра меңгерушісі, профессор__________Курашев А.Г.

Дәрістің құрылымы:

Тақырып: Жақ-бет аймағының қабыну ауруының асқынулары. (Бет веналарының іріңді тромбофлебиті, көзұя флегмонасы, үңгір синустың тромбозы).
Дәрістің оқу мақсаты: Студенттерге бет-жақ аймағы қабыну ауруларының асқынуларымен таныстыру.

Дәрістің жоспары:

1. Бет-жақ аймағының тромбофлебиті.

2. Кавернозды синустың тормбозы.

3. Көзұяшығының флегмонасы.

Бет көк тамырларының тромбофлебиті.

Этиологиясы. Жақ – бет аймағы іріңді одонтогенді және одонтогенді емес қабыну ауруларының өте қауіпті асқынуларының бірі, бет көк тамырлардың (v. facialis, v. angularis және т.б.) тромбофлебиті көк тамырлардың және олардың қоршаған тіндердің жедел қабынуы мен қоса өтетін тамыр ішілік тромбозы. Жедел одонтогенді инфекция туындайтын бет көктамырларының тромбофлебиті, әдетте, тұмау немесе вирусты аурулардан кейін организмнің қорғаныс күшінің төмендеуінен дамиды. Жедел одонтогенді инфекциялар арасында самайасты және қанат-таңдай флегмоналары көктамыр тромбофлебитінің негізі болып есептеледі.Одонтогенді инфекциялардың арасында бет көктамыр тромбофлебиттері беттің шиқаны, сыздауығы, тілме сияқты жедел қабыну аурулары тудыруы мүмкін.

Бет-жақсүйек аймағы тромбофлебитінің дамуына бет, мұрын қуысы, қанат-таңдай шұңқыры және көзұясы көктамырларының (бұрышты жоғарғы және көзұясының ккөк тамырлары) өзара тығыз қатынастығы және олардың ми қаңқасының қуысты қойнауларымен байланыстылығы үлкен рөл атқарады. М.А. Серели (1957) өзінің еңбектерінде, бет көк тамырларының қан ағым бағыты қандайда бір себептерге байланысты өзгеріп тұратынын эксперимент жүзінде зерттеп дәлелдег

ен. Қалыпты жағдайда қан ,көз ұясынан бет көк тамыр арнасына бағытталса тромбофлебитте керісінше, қан арнасының ағымы бұрышты қан тамырларынан(v angularis –тен ) көз тамырлана қарай бағыт алуы мүмкін.Патологиялық жағдайда осындай қан арнасының бағыты өзгеріп тұруын ескеру, жақ-бет аймағы іріңді процестері асқынуларының патогенезін дұрыс түсінуге, тиімді емін жоспарлап тағайындауға,өмірге қауіпті асқынулардың алдын алуға мүмкіндік береді.

Патогенезі. Тромбофлебиттің патогенезінде келесі факторлардың қатыстығымаңызды орын алады :

Жақ-бетсүйек аймағының іріңді инфекциясында тіндердің ыдырауынан туындайтын микроптық аллергия және аутоалллергия:

Жұмсақ тіндердің қабынуынан немесе жарақаттануынан бет көк тамырының зақымданған бөлігінде тромбтың қалыптасуы(П.БАЛУДА 1975)

Стафилококк токсинінің агресивтілігі организмнің спецификалық емес реактивтілігі едәуір төмендетіп оның аллергиялық реактивтілігін жоғарлатуы.

Бет көк тамыр патогенезінде , гемостаз-haemistasis (haemo-қан, stasis-тоқтату)жүйесінің бұзылы\уы басты орын алады. Гемостаздың өтуі үш фазалы: бірінші фазасында қан және тін тромбопластиналары қалыптасады: екіншісінде тромбопластинаның қатысымен қан тромбині тромбинге ауысады: үшіешісінде тромбиннің қатысуымен қан фириногені фибрин-мономерге, кеиін оның фибрин-полимерге ауысуы плазманың, тромбоциттердің, көк тамыр қабырғасының және басқа тіндердің құрамындағы XIII-фактордың (фибрин тұрақтандырушы фактор) қатысымен өтеді .Қан тамыр қабырғасының жарақаттанған бөлігінде фибрин-полимерден қан ұйығы қалыптасады (В.П.БАЛУДА,1966). Әдетте, фибрин-мономерден қалыптасқан қан ұйығы плазмамен ыдырап, қан тамыр өткізгіштігі бүзылмайды, бұзылғаның өзінде,кеиін қалпына келеді. Егер де қан ұйығы фибрин-полимерге аиналса, қан тамыры қабырғасының зақымданған орнында тромб қалыптасып плазмамен ыдырамай тұрақталып қалады. Гемостаздың осындаи патологиялық өзгерісі тромбофлибиттің патогенезіне тән процесс. Гемостаз жүйелерінің сатылары кестеде келтірілген.

Клиниксы. Біріншілік инфекция ошағынан қабыну процессі маңындағы жұмсақ тіндерге тез таралады. Беттің сыздауығы, шиқан, әсіресе,олардың жоғарғы ерінде,мүрын кіреберісінде ұрт аимағынл\да орналасуы сондай-ақ, қанат-таңдай шұңқырының, қанат-жақ кеңістігінің абсцестерімен флегмоналары біріншілік инфекция ошағының көзі болуы мүмкін.Тромбофлибиттің жергілікті клинакалық көрінісінде біріншілік іріңді ошақтың клиникалық белгілерімен қоса, бет көк тамыр боиының деңгеінде, көздің ішкі бұрышына таяу орнында тығыз консистенциялы,ауырлы білік баиқылады беттің жедел іріңді қабыну ауртларында мұндаи клиникалық белгісінің баиқалуы, бет және бұрыш көк тамырының қабынуын, оның тромбталуын білдіреді .Сонымен қатар, тромбталған көк тамыр бойының жұмсақ тіндерінде жедел қабыну процессінің көріністері байқалады: тері бетінің қызаруы немесе қоңыр-көкшіл түске енуі, жұмсақ тіндерінің ісінуі, ауырулы сезімінің пайда болуы, көз саңылауының жартылай немесе мүлдем жабылуы және т.б.

Науқастың шағымынан қабыну ошағы аймағының ісінуін, солқылдап ауыруын, жалпы жағдайының нашарлауын, дел-салдығын,дене қызуының көтерілуін тәбетінің жоқтығын және ұйқысының бұзылуын анықтауға болады. Сондай-ақ, науқастың жалпы улану белгілерінен жалпы әлсіздік, жабысқақ салқын тер шығуы, тері жамылғысының бозғылт түске енуі , лекоцтарлық формуланың солға ығысуы,ЭШЖ-ның жоғарлауы және т. б. Патологиялық өзгерістерін баиқауға болады.

Жақ-бет аймағы көк тамырларының тромбофлибитінде, қан ұю жүсі көрсеткіштерінен келісідеи өзгерістер баиқалады: қанда фибриноген саны -10-12 мкг/мл деиін өседі; фибриногені Б фракциясы (қанның тромбин “индикаторы”) паида болады, қалыпта жағдайда ол кездеспейді; XIII факторының белсенділігі 150-160% дейін жоғарылайды; фибролиз процесі тежеледі. Протромбин индиксі көрсеткішінің тербелісте болуы, тромбоздың патогенетикалық белгісі болып есептеледі. Оның көрсеткішінің қалыпты деңгеиге келуі антикоагуляттармен емдеуін нәтижелігін білдіреді.

Емі. Тромбофлебиттің емі әр уақытта да шұғыл түрде ұымдастырылып,кеуікті қоинау тромбозының, септикопиомиялық асқынуларының алдын алуға, қан ұйю жүйесі бұзылысының тереңдеуіне жол бермеуге бағытталуы тиіс. Бет көк тамыры тромбофлебитінің алғашқы клиникалық белгілері байқалысымен-ақ, науқас дереу аураханаға жатқызылып, кешенді емі тағайындалады. Инфекциялық процесін туындатушы біріншілік қабыну ошағына келесідей ем жүргізілу тиіс.

Қабыну процестің сірілі сатысында антисептиктермен (1% диоксидин, 0.5% хлорамин, 25% салицил қышқылы) өңдеп, инфекция ошағының маңындағы тіндерге 0,25% новокаин ерітіндісі мен контрикалды қосып блокада жасаған және ультракүлгін сәулесімен (УКС) физиотерапиялық емі н жасау тиімді;

Қабыну процестің іріңді сатысында инфекция ошоғына шұғыл тіліп-ашу операциясы жасалып, тқан ұйыған көк тамырды қабыну ошағынан жоғарлау тұсынан тіліп, инфекцияның бас ми көк тамыр қоинауларына өтуініне, септикті - пиомиялық асқынуларын болдырмауға жол берілмеуі тиіс;

Іріңді ошақты орналасу орнына баиланысты, бет немесе самай артериясы арқылы сыртқы ұйқы артериясын бір жақты, қажеттілігіне қарай, екі жақты катетрлендіріп, инфузиялық және региональді (аймақты) антибактериялық емін жүргізу.

Бет көк тамырының тромбофлебиті келесі жоспар бойынша емделуі тиіс:

1. Тромбофлебиттің алғашқы клиникалық белгілері байқалысымен-ақ қабыну ошағына бөлініс (жұғын алынып микроптардың түрі, олардың антибиотиктерге сезімталдылығы анықталуы тиіс.Сонымен , қатар көк тамырдан қан алынып коагулограмма алынып көрсеткіштерінен геместаздың үш фазасының сипаты бағаланады жәнебактереологиялық зерттеулер жүргізіледі ( сепсиспен асқынуын білу үшін).

2. Инфекцияға қарсы кең спекторлы антибиотиктер, солардың ішінде грамм теріс микрофлора қарсы мономицин, канамицин, гентамицин, линкомицин және т. б. антибиотиктер тағайындалады. Организмнің иммунологиялық күшін жоғарлату мақсатымен дерттің алғашқы күндерінде(3-4 күн) стафилококкты инфекцияға қарсы бұлшықетке тәулігіне 3 - 5 мл (30 - 50 мл) гамма глобулин енгізіледі; Стафилококкты инфекцияға дейін қарсы гипериммунды плазма көк тамырға науқастың 1 кг дене салмағына 5 мл есебімен, күн сайын, 4 - 5 күн енгізіледі: нативті антистафилококкты анатоксин теріастына, аралығына 3 күн өткізіп келесі реттілікпен: 0,1 – 0,3 – 0,5 – 0,7 мл – ден енгізіледі ;

Қан плазмасын көк тамырға науқасты 1 кг дене салмағына 4 – 6 мл есебімен күн сайын немесе күн ара , ара, гамма глобулин 160 – 250 бұлшықетке күн ара. Инфекциялық процес ағымының ауырлығына, емнің нәтижелігіне қырай плазма және гамма – глобулин 3 – 5 рет енгізіледі.

- Инфекциялық процесі басталуының алғашқы күндері нақастың организмі әлсіремесе, белсенді иммунділендіру ем жүргізген жөн: тазартылып адсорбцияланған стафилококкты анатоксині аралығына 3 – 4 күн өткізіп 0,5 – 0,8 – 1,1 мл – ден тері астына енгізіледі.

3. Дезинтоксикациялық емі ретінде көк тамырға 400 мл гемодез және 450 мл антисептикалық сұйықтық, күніне 1 рет, 500 мл 5% глюкоза ерітіндісі күніне 2 рет, Рингер ерітіндісі 100 мл, 0,1 гр кокорбоксилаза күн сайын енгізіледі. С дәрумені 5% - 1.0, В1 6% - 2.0, В2, В6 5% - 2.0 тағайындалады. Енгізілген сұйықтықтардан жүрек жұмысына күш түсуінің алдын алу мақсатымен бақылау жүргізу қажет: енгізілген сұйықтықтың көлемі шығарылған зәр көлеміне тең болу тиіс.

4. Тромбофлебиттің ауыр ағымына қышқыл – сілтілік тепе – теңдігі ацидозға қарай ығысады 2 – 4% 200.0 – 400.0 натрий гидрокорбанаты ерітіндісі көк тамырға күн ара енгізіледі.

5. Қанда эритроциттер мен гемоглобин сандарының азаюында, гемотокрит көрсеткіші 32 % - тен төмен түсуінде, гепорин мен қоса аптасына 1 – 2 рет жаңа дайындалған қан көк тамырға құйылады.

6. Гемостаз жөнінде мәліметтер алмастан бұрын қанның ұйю уақытын бақылай отырып коагулограмма арқылы тамыр ішілік қан ұйюын тоқтату үшін көк тамырға гепорин енгізіледі. Гепаринді бірінші рет реополиглюкин ерітіндісімен бірге 2.500 – 5000 4 – 6 сағат сайын, соңынан сәл гиперкоагуляциялық деңгейге жетісімен бұлшықетке сол уақыт аралығымен, мөлшерімен енгізіледі.

7. Десенсибилизациялау мақсатымен 1% - 2.0 димедрол ерітіндісі, 10% кальций глюконат немесе 10% кальций хлорид ерітінділері көк тамырға енгізіледі.

8. Қан ұйыту жүйесінің XIII факторының белсенділігін тежеу мақсатымен ұнтақты никотин қышқылы 0.05 гр тәулігіне 1 – 2 рет тағайындалады;

9. Организімнің қорғаныс күшін жоғарлату мақсатымен 0.5 гр метилурацил тәулігіне 4 рет тағайындалады; антиоксидант ретінде Е дәрумені 100 – 200 мл Б тәулігіне 1 рет, 4 күн бойы бұлшықетке енгізіледі;

Тромбофлебиттің емінде антикоагулянттар кеңінен қолданылады. Әйтседе, олардың қажеттілігі дұрыс ескерілмей ретсіз қолданылуынан инфекцияның генерализациялану қәуіптілігі тууы мүмкін. Антикоагулянттардың тромболитикалық қаситтерінің жоқтығы ескеріліп , олар тек қан тамырларында тромб түзілуінің алдын – алу үшін ғана қолданылуы тиіс .Көк тамыр ішінде қалыптасқан тромбты антикоагулянттар ыдырата алмайды. Сол себептен, көк тамыр ішінде қалыптасқан тромбты ыдырату мақсатымен тромблитикалық әсері бар ( химотрипсин жәнетромболитин қосындысы ) препараттар тағайындалған жөн.

Тромболитин - гепарин мен трипсиннің 1:6 қатынасындағы қосындысы . Препараттың фибринлиттік және антикоагулянттық қаситтері ескеріліп, оны 0.1 20 мл натрий хлоридінің изотоникалық ерітіндісімен көк тамырға немесе бұлшықетке 2%-10.0 новокайн ерітіндісімен тәулігіне 3 рет 5-7 күн аралығында енгізіледі.

Тромболитикалық препараттар негізінен табиғи белокты дәрі-дәрмек болғандықтан, олардың антигендік қасиеттеріне аллергиялық реакциялар болуын ұмытпаған жөн.

Инфекцияның генерализациялануының алдын – алу мақсатымен шұғыл түрде бұғана асты көк тамыры катетірлендіріп , науқастың өміріне маңызды мүшелерінің жұмысын инфузиялық және трансфузиялық емімен өте маңызды шара.Септикалық шоктың алғашқы клиникалық белгілері байқалысымен-ақ, кешенді еміне қоса 1-2 күн 25 мг гидрокартизон ,тәулігіне 4 рет тағайындалады .Глюкокортикойдттар клеткалық гистаминнің түзілуін (синтезін) тежеп , гистаминазаның белсенділігін жоғарлатады, десенсибилизацияландыру әсерін тигізіп, гиперергиялық ағымындағы қабыну процессін нормоергиялық ағымына ауыстырады .

Бет көк тамырының тромбофлебитінің емінде келесі қателіктер жіберілуі мүмкін :

емін ұйымдастыру кезеңінің қателіктері: науқасты емханаға кеш жатқызу, емін арнайы белсенді ем жүргізуге арналған бөлмеде жүргізбеу; науқастың күтімін (көп сөйлемеуін, қозғалыста болмауын, жүрмеуін, түтікпен тамақтануын және т. б.) дұрыс ұйымдастырмау және жеке қадағалауға алынбау.

диагностикалық қателіктері: тромбофлебитті фурункулдан ,карбункулдан, бет терісінің ұсақ зақымдарынан, тілме ауруынан дұрыс ажыратпай ,кеш диагностикалау, дерттің бой алуына жол беру, тромбофлебиттің және оның асқынуларының клиникалық белгілерін жетік білмеу ; науқастың жалпы жағдайын дұрыс бағаламау ; диагнозын дұрыс қою үшін , дер кезінде басқа дәрігер мамандарды кеңеске шақырып ұйымдастырмау.
Кеуекті қойнаудың (sinus cavernosus) тромбозы.
Ми сүйек қаңқасы ішінің асқынулары жалпы бет – жақсүйек аймағы іріңді қабыну ауруларының 0.43 % құрайды.

Топографиялық анатомиясы. Бас сүйек түбіндегі түркі ершігінің екі жақ бүйіріннен өтетін ішкі ұйқы артерияны көк тамыр өрімі орайды. Олар бір – бірімен байланыс құрып кеуекті қойнауын – sinus cavernosus құрайды. Ол қарсы жағында жатқан қойнаумен fossa hypophsialis алдынан және артынан өтетін екі көлденең анастамоздармен sinus intercavernisi байланысы бар. Осындай анатомитялық байланыстың нәтижесінде түрік ершігі (sella turcica ) айналасында циркулярлы Ридлея қойнауы қойнау деп аталатын көк тамыр сақинасы құрылады.

Алдыңғы жағынан кеуікті қойнауға жоғарғы көз саңылауынан v. ophalmica superior өтеді, сондай – ақ , alle minoris жиегі бойымен өтетін sinus sphenoparictalis төменгі шеті қосылады .

Қан , кеуікті қойнаудан артқа, пирамиданың жоғарғы және төменгі жиіктерінде орналасқан екі қойнауға (sinus petrosi suprrior et interior) құйылады. Екі төменгі тасты қойнаулары шүйде сүйегінің (os occipitalis) негізгі бөлігінде, қатты қабықшаның қабатында орналасып, бір – бірімен жалғасқан көк тамыр өзектер арқалы байланасады. Plexus basilaris омыртқа өзегінің көк тамыр өрімдерімен қатынысып, қан бас сүйек қуысынан шығады. Кеуікті қойнаудан ішкі ұйқы артериясы және олардың симпатикалық нерв өрімдері, бас сүйек нервтері (III – n. oculomatorius, VI – n, abducens, және V – n. trigeminus – тің жоғарғы тармағы) өтеді. Қойнаудың үстінгі – алдыңғы жағынан n. opticus,артқы жағынан – v. n. trigeminus үшінші бұтақтары өтеді.

Этиологиясы мен патогенезі. Тромбтың түзілуінің негізгі себептері – қан тамырының физиологиялық қасиетінің бұзылуы. Нейрогенді және эндокринді себептерден, қан тамыр қабырғасының физикарлық, химиялық және биологиялық агенттер мен, солардың ішінде аллергендермен және аутоаллергендермен жарақаттануынан қанның коагуляцилық қасиеті артып, антикоагуляциялық қасиеті төмендейді. Бас миы қойнаулары тромбозының патогенезінде жоғарыда өрсетілген себептерден басқа инфекциялық процесс ерекше орын алады .

Кеуікті қойнаудың тромбозы негізінен бет аймағының қабыну процестерінің асқынуларынан дамиды.Кейде ,кеуікті қойнаудың тромбозы іріңді отиттен , мастоидиттен , мұрын және гаймор қуысы қабыну ауруларынан ,бет- жақсүйегі аймағының , жұтқыншақ , бадамша безінің жедел іріңді ауруларынан да дамуы мүмкін .

Бет көк тамыр тромбофлебитімен ауырған науқасқа дер кезінде көмек көрсетілмеген жағдайда , инфекциялық процесс, қысқа мерзім аралығында бас ми көк тамыр қойнауларына , ең алдымен кеуікті қойнауына өтеді. Бет көк тамырының тромбофлебитінде , инфекцияның генерализациялануы және қысқа мерзім аралығында көз ұясы , қанат тәрізді көк тамыр өрімдеріне және кеуікті қойнауға өтуінің негізгі себебі , беттегі іріңдіктердің ( сыздауық ,штқан ) жарақаттануы ,әсіресе ,науқастың өзі білместігінен сығу . Әсіресе , мұндай өмірге қауіпті қателіктерді жиі жас әйел адамдар жасайды .Қаншама әйел адамдардың осындай жас өмірі қиылды десеңізші . Беттегі шиқанды , безеуді ,сыздауықты тез жазылу үшіе деген сылтаумен сыға салуы , өмірге қатерлі асқынулар тудырады. Кейде , инфекцияның генерализациялануы беттің сыздауығы мен шиқанға хиругиялық емі инфекциялық процестің даму кезеңдері ескерілмей немесе дұрыс жүргізілмеумен де байланысты болуы мүмкін .

Клиникасы. Қабыну процессі біріншілік инфекция ошағынан тез таралады . Бірнеше сағат аралығында жұмсақ тіндердің инфильтрациялануы ұлғайып , ісіну қабақты қамтиды .Кейін , хемоз ,птоз , экзофтальм дамиды. Экзофтальм қысқа мерзім аралығында , екінші жақтағы көзге ауысып , көз алмасы қимылын шектейді .Науқастың есінің ауытқуында , базальді менингиттің даму қаупі төнгенін болжауға болады.Кеуікті қойнау тромбозының негізгі клиникалық белгілері :Экзофтальм , қабақтың көк тамыры кернеген және жұмсақ тіндері домбығып , маңдай және мұрын негізі тіндерінің ісінуі , көз алмасы түбінің көк тамырларының кеңеюі , үшкіл нервтің I тармағы нервтендіретін аймақтардың ауыруы және гиперестезиясы , хемоз , офтальмоплегия –көз қозғалтқыш нервтерінің ( I I I-I V , V I ) параличі немесе парезі ; Науқастың дел-салдылығы , сандырақтау , кейде , коматозды жағдайға енуі .

Кеуікті қойнаудың тромбозында , қысқа мерзім аралығында организмнің жалпы интоксикациялық белгілері айқын байқалады: дене қызуы фебрильді ( 38-39 С ) көрсеткіште, қалтырау , салқын жабысқақ тер шығу , ЭШЖ өсуі ( 60 мм/сағ ), лейкоцитоз , бауырдың көлемі ұлғайған . Ликвор қысымы 300 мм. с. б. дейін көтеріледі (к. ж. 80-200мм. с. б. ) құрамында жалпы белок саны көбейеді (0.3 гр/л жоғары ) ,плеоцитоз клеткалары 1мл 10-нан жоғары .

Емі .

1. Антибиотиктерді көк тамырға және артерияға үлкен дозада енгізеді ;

2. Фибринолизин 2000 Б және гепарин 5000 Б 3-4 сағат сайын енгізіледі ;

3 . Гепарин 5000 Б көк тамырға тәулігіне 4 рет ( қанның ұйю уақыты мен протромбин индексін бағалай отырып ) енгізіледі ;

4. Дезинтоксикациялық емі ;

5. Витаминдер В1 5% -2.0 ,В6 5% -2.0 ,В12 500 мг , С 5 %-10.0

6. Лазекс 2.0 , димедрол 1% -2.0 , анальгин 50% -2.0 , эуфиллин 2.4 % -10.0 .

Көз ұясының флегмонасы
Топографиялық анатомиясы. Шекарасы көз ұясының қабырғаларына сәйкес. Көз ұясының флегмонасы көз көк тамырларының тромбофлебитінен, гаймориттен, қанат- таңдай қойнауының, самай асты кеңестігінің іріңді процестерінен және 3 2 1 | 1 2 3 тіс ауруларының асқынуларынан дамуы мүмкін.

К л и н и к а с ы. Көз ұясының флегмонасы өте ауыр ағымда өтетін, асқынуға бейімділігі өте жөғары іріңді инфекцияларының бірі. Негізгі клиникалық белгісі көз алмасының ілгері ығысуымен (экзофтальм) сипатталады. кей жағдайда көз алмасының қозғалысы шектеліп, қабақ маңының жұмсақ тіндері ісінеді және көз сыңылауы мүлдем жабылып қалуы мүмкін. Көздің көруі нашарлайды, кейінірек көз нервісінің семуінен (атрофиясынан) науқас мүлдем көрмей қалуы мүмкін. Алғашқыда көз кіреберісінің коньюктивасы домбығып ісінеді (хемоз). Дене қызуы көтеріліп, науқастың жалпы жағдайы нашарлайды.

Көз ұясының абцесі мен флегмонасында неврологиялық асқынуларының (кеуікті қойнаудың тромбозы, менингит) туындауын естен шығармай невропатологпен, окулиспен кеңес жүргізген жөн. Дұрыс ем жүргізілмеген жағдайда іріңнің көз ұясы ішінің қысымынан көз нервтің атрофиясы дамып, көздің көруі мүлдем жойылуы мүмкін.

Е м і. Көз ұясының төменгі қырынан тері, тері асты қабаты тілінеді, көз ұясының сүйек беті бойымен жұмсақ тіндер тұйық ажыратылып ірің шығарылады. Егер ірің көз ұясының терең бөлімінде орналасса, оны гаймор қуысы арқылы шығарған тиімді. Ол үшін гаймор қуысын алдыңғы қабырғасынан (ит ойығы тұсынан) ашқаннан кейін (гайморотомия) көз ұясының төменгі қабырғасын сүйек қысқышымен немесе қырғыш (кюретажды) қасықпен тесіп, ірің гаймор қуысына шығарылады. Сонда соң ірің өткізгіш (дренаж) ретінде гаймор қуысы дәкелі білтемен бостау етіліп толтырылады, бір шеті мұрынның төменгі жолынан жаснды тесік арқылы сыртқа шығарылады. Дәкілі білтенің орнына бірнеше жерден тіселген полихлорвинильді түтік қалдыруға болады.

В. И. Вакуленко және т.б. (1989) мәліметтеріне қарағанда, осы күнге дейінгі көз ұясы флегмонасына жасалып жүрген операциялар іріңнің кедергісіз шығуына, көршілес аймақтарға, бет- жақсүйек аймағының терең бөлімдеріне (қанат-таңдай және самай асты шұңқырларына) таралмауына толық кепілдік бере алмай. Сонымен қоса, жоғарыдағы келтірілген операциялар көз ұясы маңының жұмсақ тінднрін едәуір жарақатанып, көз алмасы бұлшық еттерінің қызметі бұзуы, көз алмасының қозғалысын шектеу мүмкін. Көз ұясы астының қырынан жасалған операциялар кейін жұмсақ тіндерде терең тыртықтар қалыптастырып функциялық бұзылыстармен бірге ұзақ уақыт қайтпайтын лимфастаз тудыруы мүмкін. Осындай асқынулардың туындауын ескерк отырып В.И. Вакуленко және т.б. (1989) көз ұясы абсцесі мен флегмоналарының жаңа хирургиялық емін ұсынған болатын. Бұл операция былай жүргізіледі: Операция аймақты антисептикті өңдеуден кейін ауыз қуысы ішінің артқы бөлімінің өтпелі қатпарынан ұзындығы 3-4 см дейін тілік жүргізіледі. Содан соң төменнен жөғары және ішке қарай жоғарғы жақсүйектің бет сүйек өсіндісінің ішкі беткейімен қан тоқтатқыштың ұшын тұйық жылжыта отырып, көз асты сыңылауынан ірің шығарылады. Егер іріңді процесс жалқық самай асты мен қанат- таңдай шұңқырларында орналасса, жаңағы операциялық жол арқылы ірің шығару әбден жеңілдік тудырады. Әйтседе, көз ұясы абсцесі мен флегмонасының хиругиялық емі әр жағдай іріңді процестің орналасуына, өту кезең мен қарқынына қарай сәйкестеліп жүргізілуі тиіс. Ашылған жара жолының бағыты іріңнің өз салмағымен шығатындай етіліп жасалуы тиіс.

• 
  Үлгі құралдары
  

• 
  Әдебиет:
  

Негізгі:

Автор (лар)	Аты, басылым түрі	Басылым көлемі.
	НЕГІЗГІ ӘДЕБИЕТТЕР
Құраш, Амангелдi Ғалымжанұлы.	Бастың және мойынның клиника- лық анатомиясы:Оқулык/ЄММА; А.Г.Құраш.-Қарағанды:Қазақстан-Ресей университетiнiң баспасы. Т. 1.- 2006.- 280б. : сурет. .-ISBN 9965781273	94экз.
Харьков, Леонид Викторович.	Хирургическая стоматология и челюстно-лицевая хирургия детского вохраста:Учебник для медвузов/Л В.Харьков,Л.Н.Яковенко,И.В.Чехова; Под ред.Л.В.Харькова.-М.:Книга плюс,2005.-470с. .-ISBN 5932680156:8160т.	20экз.

• 
  Қосымша:
  

Автор (лар)	Аты, басылым түрі	Басылым көлемі.
	ҚОСЫМША ӘДЕБИЕТТЕР
Е. Я.Губайдуллина, Л.Н.Цегельнк, В.В. Лузина, Ю.И.Чергештов.	Практическое руководство по поликлиническому разделу хирургической стоматологии/ М.:Мед. информационное агентство,2007.-130с :ил .-ISBN 5894815436:2000т.	5экз.

• 
  Бақылау сұрақтары (кері байланыс)
  

1. 
   Бет-жақ аймағының іріңді қабыну ауруларының асқынуының негізгі даму себептері.
   
2. 
   Бет-жақ аймағынан одонтогенді инфекцияның көкірек қуысына, қатты ми қабатының синусына таралу жолдары.
   
3. 
   Бет-жақ аймағынан көкірек қуысына, қатты ми қабатының синусына таралуына әкелуші себептер.
   
4. 
   Инфекцияның генерализациясының клиникасы.
   
5. 
   Көкірек қуысына инфекцияның таралуының клиникалық көрінісі.
   
6. 
   Бет көк тамырының тромбофлебитінің клиникасы.
   
7. 
   Қаңқа ішілік іріңді асқынудың клиникасы (кавернозды синустың тромбозы, бас миының абсцессі).
   
8. 
   Медиастениттің рентгенологиялық тексеру әдістері.
   
9. 
   Сепсистің, медиастениттің негізгі клиникалық көрінісі.
   
10. 
    Бет көктамырының тромбофлебитінің және қатты ми қабатының синустарының негізгі емдеу принциптері.
    
11. 
    Одонтогенді қабыну ауруларының асқынуын алдын-алу.