“Әби- бабайларны хөрмәтлик!”

2. Куелган сорауларга тулы җөмләләр белән җавап бирү осталыгын үстерү.

3. Әби- бабайларның кадерле кешеләр булуын төшендерү.

Сүзлек: дәү әни, дәү әти, өлкәннәр, онык, хөрмәт.

Сорамадым соравын,

Алдым бабам боравын.

2. “Әби- бабайларны хөрмәтлик!” әңгәмә.

- Безнең өчен бик якын, газиз кешеләр кемнәр алар?

- Әти- әнигә кем тормыш биргән? Кем карап үстергән?

- Әби- бабай дип кенә түгел, тагын нинди ягымлы сүзләр белән эндәшәбез?

- Сездән читтә яшәгән әби- бабаларыгызның хәлләрен ничек беләсез?

- Алар нинди эшләр башкара?

- Әби- бабайларыгызга ничек булышасыз?

3. Хәрәкәтле уен “Бабай һәм оныклар”.

( Бер бала- бабай, калганнары- оныклар. Бабай өйдә утыра, ә оныклар өйдән читтәрәк нәрсә эшләячәкләре турында сөйләшәләр.

( Мәсәлән, бакчада җир казыдык, оекбаш бәйләдек, кер юдык һ. б.) Аннары бабай янына киләләр, бабай алардан: “ Сез кайда булдыгыз?”- дип сорый. Балалар: - Өйдә ( урманда, бакчада һ. б.) Бабай: - Сез анда нишләдегез?- ди. Балалар бергәләп бертөрле хәрәкәт белән нәрсә эшләгәннәрен күрсәтәләр. Бабай белергә тиеш. Дөрес җавап әйтелгәч, балалар йөгерәләр, бабай аларны куа.

Беренче тотылган бала – бабай була.)

4. Үстерелешле уен “Кем күбрәк әйтә”.

( Тылсымлы сүзләр әйтешү.)

5. Җыр өйрәнү “Әбием җыры”.

( Ә. Синугыл сүзләре, Г. Гәрәева көе.)

1. Гаилә әгъзаларына хөрмәт, ярату хисләре тәрбияләү.

2. Образлы фикерләү сәләтен үстерү.

3. Балаларның үз тәҗрибәсеннән чыгып хикәя төзүләренә ирешү.

2. Әңгәмә.

- Сезнең гаиләдә кемнәр бар?

- Алар нәрсә белән шөгыльләнәләр?

- Сезнең гаиләгезнең яраткан бәйрәме нинди?

- Ял көннәрен сез ничек үткәрәсез?

3. Уен “Бездә шулай, ә сездә ничек?”

( Тәрбияче башлый, балалар дәвам итә.)

а). –“ Мин кайткач аш бүлмәсенә керәм, бәрәңге әрчергә тотынам. Әтиебез ит турый, кечкенә улыбыз әтисенә булыша. Ә сездә ничек?...”

б). – “Эшләр беткәч, кичке ашны ашагач без ял итәбез. Мин китап укыйм. Әтисе белән , кечкенә улыбыз шашка уйный. Әбиебез оекбаш бәйли. Ә сездә ничек?...”

( Тәрбияче үз күзлегеннән чыгып ситуацияләрне күбәйтә ала.)

4. Табышмак.

Кайвакыт ул мамык кебек йомшак,

Кайвакыт ул корыч кебек каты,

Кайчагында баллы, татлы

Ә кайчакта әремнән дә әче. ( Тел.)

5. Уен “Назлы сүзләр”

( Гаиләдәге кешеләргә матур сүзләр белән эндәшү. Мәсәлән, әнием, әткәем, әбекәй, дәү әти һ. б.)

6. Шигырь уку.Н. Исәнбәт. “Иң матур сүз”

2. Гаилә әгъзаларын белү, аларны ихтирам итүне ныгыту.

3. Ямьсез эшләр белән аларны борчырга ярамаганлыгын өйрәтү.

Сүзлек: гаилә әгъзалары, дәү әни, бәбкәм, нур.


Күрсәтмәлелек: гаиләгә кагылышлы рәсемнәр.

2. Шигырь уку.Ә. Бикчәнтәева. “Дәү әнием”

3. Шигырь буенча әңгәмә.

- Кем ул дәү әни?

- Дәү әни нинди?

- Дәү әни нәрсәләр эшли?

- Без аңа нәрсә әйтәбез?

- Кемнең дәү әнисе бар?

- Алар нинди?

- Дәү әни безгә ничек эндәшә?

- Кичләрен нәрсәләр сөйли?

- Ул безне нәрсәләргә өйрәтә?

4. Шигырьне яттан сөйләү.

( 4- 5 бала яттан сөйли.)

5. Уен “Дәү әнигә эндәшү”.

( Туп белән.)

1. Дөньяда яшәүче башка халыкларга ихтирам, алар турында кызыксыну сыйфатлары тәрбияләү.

2. Балаларның фикерләү, күзаллау сәләтен үстерү.

3. Җир йөзендә яшәүче халыкларның торак йортлары аларның яшәү урыннарына бәйле булуы турында аңлату.

- Куян өен нәрсәдән төзегән?

- Төлкенең өе нинди булган?

- Ни өчен төлкенең өе эреп беткән?

- Төлке өен дөрес төзегәнме?

2. “Һәркемнең үз йорты бар” әңгәмә.

- Йортларны нинди табигый материаллардан төзиләр? Ни өчен?

- Ни өчен шәһәрдә өйләрне күпкатлы итеп төзиләр?

- Кайсы милләт халыклары тирмәдә яши? Ни өчен?

- Син ничә катлы йортта яшисең?

3. Башкорт халык уены “Тирмә”.

( Уенда дүрт төркем балалар катнаша. Һәрбер төркем үз түгәрәгенә баса. Түгәрәкнең уртасында милли яулык бөркәлгән урындык тора. Һәр төркем үз түгәрәгендә җыр җырлап әйләнеп йөри:

Без шат балалар,

Түгәрәккә басабыз.

Аланлыкка җыелып,

Әйлән- бәйлән уйныйбыз.

Аннан соң балалар музыка көенә бер зур түгәрәк ясап йөриләр. Музыка бетү белән һәр бала үз урындыгына йөгерә, яулыкның дүрт почмагыннан тотып, баш өстенә күтәрәләр. Тирмә барлыкка килә.)

4. Мини- музейда борынгы татар йортының җиһазларын карау.

- Йортта мичнең нинди әһәмияте бар?

- Бишектә кемне тирбәтәләр? Ни өчен?

- Сандыкта әбиләр, әниләр нәрсә саклый?

- Сәкене нәрсә өчен кулланырга мөмкин?

- Бабайлар урындык, өстәлне нәрсәдән ясаганнар?

5. Уен “Табышмак әйтәм табыгыз!”

а). Аягы бар, кулы юк,

Аркасы бар, түше юк. ( Урындык.)

б). Дүрт туган бер ашъяулык астында. ( Өстәл.)

в). Калын түшәк салынган,

Мендәр, юрган куелган.

Бик уңайлы бу ятак,

Рәхәтләнеп мен дә ят.

Исеме аның?... ( Карават.)

г). Беләсезме бу өйне?

Сыйдырган бар киемне. ( Шкаф.)

6. Шигырь уку.Х. Халиков. “Без төзүчеләр”

“Йорт җиһазлары”

2. Танып белү эшчәнлеген, игътибарлылыкны үстерү.

3. Балаларның йорт җиһазлары турындагы белемнәрен баету, тирәнәйтү.

Сүзлек: җиһаз эчендә, өстендә, аста.

Күрсәтмәлелек: йорт җиһазлары турында рәсемнәр яки уенчык җиһазлар.

2. Уен “Яңа фатир”.

( Алып баручы зур карточкалар өләшә, бүлмә фрагментлары белән һәм кечкенә предметлы карточкаларны күрсәтә. Кем дөрес әйтә, шуңа бирә. Кем тизрәк шакмакларны каплый, шул җиңүче.

3. Әңгәмә.

- Йорт җиһазларын нәрсәдән ясыйлар?

- Җиһазларны кайда ясыйлар?

- Кайдан сатып алалар?

- Йорт җиһазлары ни өчен кирәк?

- Кибетләрдә нинди өстәлләр саталар?

- Киемнәрне, савыт- сабаны кайда сакларга мөмкин?

4. Үстерелешле уен “Нәрсә үзгәрде?”

( Үрнәк: алма өстәл өстендә иде, ә хәзер алма өстәл астында һ. б.)

5. Хәрәкәтле уен “Буш урын”.

( Урындыклар тезелә. Балалар музыка астында урындыклар тирәли йөри. Музыка туктауга урын җитмәгән бала уеннан чыга.)

1. Балаларда әти кешегә карата ихтирам һәм хөрмәт тәрбияләү.

2. Балаларның төзүче һөнәре турындагы белемнәрен системалаштыру.

3. Шигырьне игътибар белән тыңлау. Эчтәлеге буенча тәрбияченең биргән сорауларына җавап бирергә өйрәтү.

а). Тик бер генә һөнәр беләм:

Кыям, турыйм, юнам, теләм. ( Балта.)

б). Тешләре бар, авызы юк,

Үзе чәйни, үзе йотмый,

Ашаганы- агач он. ( Пычкы.)

в). Тимер жираф, башы күктә,

Күп күтәрә көче күпкә.

Тонна- тонна йөкләрне

Эләктереп ала ул,

Балконнарны балкытып,

Биек өйләр сала ул. ( Күтәрү краны.)

2. Төзүче һөнәре буенча әңгәмә.

- Төзүче һөнәре ни өчен кирәк?

- Төзелештә кемнәр эшли?

- Алар нинди эшләр башкара?

- Төзүчеләр булмаса нәрсә булыр иде?

3. Шигырь уку.Ә. Ерикәй “Әти йорт төзи”

4. Шигырь буенча әңгәмә.

- Без нинди һөнәр белән таныштык?

- Йорт нәрсәдән салына?

- Югарыга кирпечне нәрсә ярдәмендә күтәрәләр?

- Әти үз һөнәрен дөрес сайлаганмы?

5. Хәрәкәтле уен “Буяу сатыш”.

( Бер бала “Буяу сатучы, икенчесе “Буяу алучы”, калганнары “Буяулар” булып тезелеп басалар. Аларның һәрберсенә үз төсен “сатучы” әйтеп чыга. Буяу алучы:

- Дөбер- дөбер...

- Кем бар?

- Миңа буяу кирәк иде.

- Нинди?

- Ак.

- Син минем буяуларымны бир!

- Мә, бирәм буяуларыңны, тик бер шарт белән: син аларның сәдәф төсен белергә тиешсең.

Шулвакыт барлык “ буяулар” сәдәфләрен яшерәләр. Буяу сатучы сәдәф төсләрен искә төшереп әйткәч, алучы аларны биреп җибәрә.

1. Савыт- сабага карата сакчыл караш тәрбияләү.

2. Балаларның диалогик һәм монологик сөйләмен үстерү.

3. Савыт- саба турында белемнәрен тулыландыру, тәрбияче үрнәгендә кечкенә хикәяләр төзеп сөйләргә өйрәтү.

а). Ут өстенә утырган да,

Борынын чөеп, пар өрә,

Кайный- кайный шапырына

Түрә үзенә күрә. ( Чәйнек.)

б). Колагы бар, башы юк,

Ашамаган ашы юк. ( Кәстрүл.)

2. Савыт- саба кибетенә сәяхәт.

- Сез киштәләрдә нәрсәләр күрәсез?

- Чәйнек, чынаяк, кәстрүл, кашыкларны бер сүз белән ничек әйтеп була?

- Бу савытларны нинди очракта кулланабыз?

- Бу киштәдә нинди пыяла савытлар бар?

- Нинди аллюмин савытлар бар?

- Җиз самавырлар бармы?

- Фарфор савытлар бармы?

3. “Савыт- сабалар” турында хикәя төзү.

( Бу савыт- сабалар кибете. Монда савыт- сабалар сатыла. Фарфор, пыяла, җиз, көмеш, аллюмин савыт- сабалар киштәләргә урнашкан. Һәрбер савыт- сабага ярлык эленгән. Бу савыт- сабаларны сатучы сата.)

4. Дидактик уен “Дөрес әйтсәң-бирәм”.

( - Башы гел суда булып тора, ә койрыгы чөйдә эленеп тора. ( Чүмеч.)

Һ. б.)

Баш бармак ала чынаяк,

Имән бармак- тәлинкә.

Урта бармак- чәнечке,

Атсыз бармак аш сала.

Чәнти бармак ала кашык,

Утырырга, әйдә ашык.

“Чәйнек белән самавыр”

2. Эзлекле, бәйләнешле итеп чагыштырып тасвирлау хикәясе күнекмәләре камилләштерү, фикерне әйтә белү сәләтен үстерү.

3. Савыт- сабаны урынлы куллана белергә өйрәтү.

Сүзлек: самавыр, аллюмин, эмаль, фарфор, җиз, көмеш.

Күрсәтмәлелек: самавыр, чәйнек.

- Савыт- сабалар нинди төрләргә бүленәләр?

- Чәй эчү өчен нинди савытлар кулланыла?

- Нинди савытларда чәй кайнатып була?

2. Чагыштырма хикәя төзү.

“Чәйнек белән самавыр”

- Бу нәрсә?

- Нинди өлешләрдән тора?

- Нинди материалдан ясалган?

- Нинди аермалары бар?

- Ни өчен кирәк?

3. Хикәя төзеп сөйләү.

( 4- 6 бала сөйли.)

4. Уен “Самавыр”.

( “Самавыр” һәм “Әби” сайланып куела. Калганнары читтәрәк тезелешеп утыралар. Әби балаларга чәй ризыклары исемнәре әйтеп чыга, аларны самавыр ишетмәскә тиеш. Әби, самавырның колагын тотып:

“Чәй эчәргә килә- килә...шикәр!”- ди. Шикәр әкрен генә килеп, самавырның аркасына төртә дә үз урынына барып утыра. Самавыр караганда балалар барысы да баш бармакларын өскә каратып утырган булалар. Самавыр кем төрткәнен әйтергә тиеш. Әгәр белсә, тотылган бала самавыр була. Белмәсә, шикәргә икенче исем кушылып, уен дәвам итә. Өч мәртәбә әйтә алмаган самавырга җәза бирелә.)

1. Үзеңне әдәпле тоту күнекмәләрен тәрбияләү.

2. Милли ризыклар турындагы белемнәрен тирәнәйтү.

3. Балаларны кунакчыл булырга, кунакларга хөрмәт күрсәтергә өйрәтү.

а). Самавыр җырласа, кунак килә.

б). Мәче битен юса, кунак көт.

в). Мендәр ишелсә, кунак килә.

г). Пычак яки кашык идәнгә төшсә, кунак килә.

2. Әңгәмә. “Мин кунак яратам” ( Тәрбияче: - Бүген без халкыбызның күркәм гадәтләреннән берсе- кунакчыллык турында сөйләшербез. әби- бабаларыбыз элек- электән үк кунакчыл булган, кунакка ачык йөз, сый- хөрмәт күрсәткән.

- Кешеләр ни өчен бер- берсенә кунакка йөриләр?

- Ни өчен кунак килгәнне яратабыз?

- Кунакны каршы алырга ничек әзерләнәбез?

- Кунакны нинди сүзләр белән каршы алабыз?

- Кунакның күңелен ничек итеп ачалар?

- Табын янында әдәпле утыру кагыйдәләрен беләсезме?

- Татар халкы кунакны нинди милли ризыклар белән сыйлый?

3. Шигырь уку.Ш. Галиев “Кунаклар” 4. Уен “Дөресен әйт!”

а). Чыж иттереп саласың,

Бик тиз генә аласың.

Балга манып кабасың,

Ул нәрсә? ( Коймак.)

б). Вак- вак кына итеп кисеп,

Өяләр аны таудай.

Чак- чак кына алып, өзеп,

Аша дустым, син шулай. ( Чәк- чәк.)

в). Йомырка белән онны

Бутап камыр басканнар.

Бәрәңге, ит, тоз салып,

Почмаклар ясаганнар. ( Өчпочмак.)

5. Уен “Нәрсәгә ошаган?”

( Кыстыбый, бәлеш, чәк- чәк, өчпочмак һ. б. нинди формада булуын ачыклау.)

6. Мәгънәле сүзләр уены “Әйтеп бетер!”

а). Коры табынга кунак ...

( утыртмыйлар.)

б). Кунак ишегеңне ачса, син йөзеңне ... ( ач.)

в). Кунак сые: ...( якты йөз, тәмле

сүз ), аннан кала ... ( ипи, тоз.)

г). Каршы алу, озатып калу- ...

( кунакка бар хөрмәт.)

7. Җырлы уен “Кунаклар”.

( Балалар кулга- кул тотынышып, түгәрәкләнеп басалар. Уртага бер бала чыга. Кырыйдагы балалар түгәрәк буенча әйләнеп җырлыйлар:

Ямьле бәйрәм көн иде,

Чакырдык без кунаклар.

Кунакларны сыйларга,

Салдык майлы коймаклар.

Чыж- чыж итеп коймаклар,

Җәелде, әй, җәелде.

( Кулларын як- якка җәяләр.)

Менә тагын кечкенә

Булып калды, җыелды,

Җыелды, әй, җыелды. ( Кысылалар.)

Аннан ары кабарды,

Кабарды, әй, кабарды.

( Кулларын югары күтәрәләр.)

Шиңде юп- юка калды,

Пеште инде коймаклар. ( Чүгәлиләр.)

Сыйландылар кунаклар,

Тордылар баш иделәр. ( Баш ияләр.)

Таралдылар, әй, шатлар,

Бииләр, ай- яй, шатлар. ( Бииләр.)

“Тәлинкәнең төбе нинди”

2. Әсәрнең төп идеясен аңлый, геройларның кылган эшләренә дөрес бәя бирү күнекмәләрен үстерү.

Тирәненә аш салалар,

Саенда була ботка.

Минем исемне белсәгез,

Ватылмас идем бушка. ( Тәлинкә.)

2. Хикәя уку.

“Тәлинкәнең төбе нинди”

3. Хикәя буенча әңгәмә.

- Балалар ни өчен кашыкларын өстәлгә куйдылар?

- Галиянең кәефе ни өчен төшкән?

- Мәрьям апа рәсемсез тәлинкә турында нәрсә әйтә?

4. Хикәянең эчтәлеген сөйләү.

( 4- 5 бала сөйли.)

5. Үстерелешле уен “Сыйфатын әйт”.

( Балаларга ризык исемнәре кушыла. Балалар түгәрәккә басалар. Тәрбияче туп ыргыта, ә бала ризык сыйфатларын әйтеп тупны кире бирә.)

6. Аз хәрәкәтле уен “Ашханә”.

( Балалар түгәрәккә басалар. Тәрбияче балаларга ризык исемнәре кушып чыга. Ризык исемнәре кертеп, хикәя сөйләнә. Хикәя барышында исеме чыккан бала әйләнеп ала, ә “Ашханә” дигән сүздә барлык балалар да әйләнәләр. Уен түгәрәктә бер генә бала калганчы дәвам итә. Ул җиңүче була.)

1. Киемгә карата зәвык, сакчыл караш тәрбияләү.

2. Тормышта тышкы кыяфәтнең дә мөһимлеген аңлауларына ирешү.

3. Өс- баш, аяк киемнәрен чагыштырырга, төркемнәргә аерырга өйрәтү.

“Кием кешене бизи”.

( Мәкальнең чагыштырма эчтәлеген аңлату.)

2. Үстерелешле уен “Кибеттә үзеңне ничек тотарга?”

- Кычкырып сөйләшмәскә.

- Бер- береңә карата яхшы мөгаләмәдә булырга.

- Үзеңә генә кирәк әйберне карарга.

- Әйберләргә карата сак булырга.

-Сатучы белән әдәпле сөйләшергә.

3. Кием- салым кибетенә сәяхәт.

( Кибет белән танышу.)

4. Әңгәмә.

- Кибеттә нинди бүлекләр бар?

- Ни өчен киемнәрне аерым бүлекләргә урнаштыралар?

- Киемнәрне кайда тегәләр?

- Һәр бүлектәге киемнәрне бер сүз белән ничек әйтергә була?

( Киемнәрне классификацияләү.)

- Безгә киемнәр ни өчен кирәк?

5. Сүзле уен “Табышмак әйтәм, бел!”

а). Ике колагыннан тартсаң,

Усал агайдан яшерә. ( Бүрек.)

б). Урманда ул ерткыч җәнлек,

Ахырына к өстәгәч, була?... ( Бүрек.)

в). Иңемдәге соры кәҗәм

Йомшак мамыктыр,

Каты- каты суыкларда

Мине җылытыр. ( Мамык шәл.)

2. Балаларның логик фикерләү сәләтен, сөйләм телен үстерү, күп белү теләген уяту.

3. Милли киемнәргә кызыксыну уяту, үзләренә генә хас булган үзенчәлекләрен ачыклау.

Сүзлек: лалә, өчяфрак, канәфер чәчәге, милли.

Күрсәтмәлелек: милли киемнән курчаклар, милли киемнәр, кисмә рәсемнәр.

Калфак кигән кыз баланың

Багып алчы йөзенә,

Нинди гүзәл татар кызы,

Күз тимәсен үзенә.

Килешеп тора түбәтәй

Аның күркәм йөзенә.

Нинди матур татар улы,

Күз тимәсен үзенә.

2. Әңгәмә.

“Татар милли киеме кигән кыз һәм малай курчакларын карау”

- Сез нинди милли киемнәр беләсез?

- Ни өчен аларны “милли” дип атыйлар?

- Аларның нинди үзенчәлекләрен әйтергә була?

- Татар халык бизәкләрендә нинди орнаментлар күренә?

- Милли бизәкләрдә нинди төс юк?

- Малай белән кызның киеме нәрсә белән аерыла?

3. Дидактик уен “Әбиемнең сандыгы”.

а).Яңа гына идем итек

Ч өстәгәч булдым ...( читек.)

б). Әнием ак сәйлән тезеп

Чиккән яшел бәрхетне

Бар түбәмдә ...( түбәтәем )

Мин бүген бик бәхетле.

в). Җырлый- җырлый сәхнәләрдә

Кызларның биер чагы.

Кызларга бик килешә

Башындагы ...( калфагы.)

4. Җырлы- биюле уен “Түбәтәй”.

Түбәтәйнең иң матурын кигәнсең,

Бик ераклардан кунакка килгәнсең.

Түбәтәең энҗеле дә укалы,

Түбәтәем менә кемдә тукталды.

Яле дустым, җырлап кына ал әле.

5. Тизәйткеч ятлау.

Итек, читек, энә, без,

Матур итеп тегәбез.

6. Үстерелешле уен “Бу нинди бизәк?”

( Кисмә рәсемнәрне җыю.)